Η πορεία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία φαίνεται να αλλάζει ριζικά, καθώς η κυβέρνηση Τραμπ αναζητά λύσεις που προκαλούν έντονες αντιδράσεις τόσο εντός των ΗΠΑ όσο και μεταξύ των συμμάχων τους.
Ρεπορτάζ του Reuters αποκαλύπτει πως ο ειδικός απεσταλμένος του προέδρου, Στιβ Γουίτκοφ, προτείνει μια στρατηγική ειρήνευσης που προβλέπει την de facto παραχώρηση των τεσσάρων ανατολικών ουκρανικών περιοχών – Λουχάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα – στη Ρωσία.
Οι δηλώσεις και οι ενέργειες του Γουίτκοφ έχουν πυροδοτήσει αντιδράσεις τόσο μεταξύ Ρεπουμπλικάνων όσο και Ευρωπαίων αξιωματούχων, οι οποίοι ανησυχούν για την προοπτική μιας συμφωνίας που θα αναγνωρίζει τα εδαφικά κέρδη της Μόσχας, υπονομεύοντας την ασφάλεια της Ουκρανίας και της Ευρώπης.
Την ίδια στιγμή, η απουσία συντονισμένης στρατηγικής στον Λευκό Οίκο δημιουργεί ένα θολό τοπίο για την επόμενη μέρα των διαπραγματεύσεων, με τις φωνές περί φιλορωσικής στάσης να δυναμώνουν.
Το Reuters σε ρεπορτάζ του αναφέρει «Ο εναγκαλισμός του απεσταλμένου του Τραμπ με τις ρωσικές απαιτήσεις ανησυχεί τους Ρεπουμπλικάνους»
Λιγότερο από 48 ώρες αφότου δείπνησε με έναν διαπραγματευτή που έστειλε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουάσιγκτον την περασμένη εβδομάδα, ο Στιβ Γουίτκοφ, ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ που ηγείται των συνομιλιών με τη Μόσχα, κάθισε με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και του παρέδωσε ένα σαφές μήνυμα.
Ο ταχύτερος τρόπος για να μεσολαβήσει μια κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, είπε ο Γουίτκοφ, ήταν να υποστηρίξει μια στρατηγική που θα έδινε στη Ρωσία την κυριότητα τεσσάρων ανατολικών ουκρανικών περιοχών που επιχείρησε να προσαρτήσει παράνομα το 2022, δήλωσαν στο Reuters δύο Αμερικανοί αξιωματούχοι και πέντε άτομα που γνωρίζουν την κατάσταση.
Ήταν μια άποψη που ο Γουίτκοφ είχε διατυπώσει και στο παρελθόν – και δημοσίως σε μια συνέντευξη σε podcast με τη συντηρητική προσωπικότητα των μέσων ενημέρωσης Tucker Carlson τον περασμένο μήνα – αλλά την οποία το Κίεβο έχει επανειλημμένα απορρίψει και την οποία ορισμένοι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν απορρίψει ως μια μαξιμαλιστική ρωσική απαίτηση.
Στη συνάντηση με τον Τραμπ, ο στρατηγός Κιθ Κέλογκ, ο απεσταλμένος του προέδρου για την Ουκρανία, αντιτάχθηκε στον Γουίτκοφ, λέγοντας ότι η Ουκρανία, αν και πρόθυμη να διαπραγματευτεί ορισμένους όρους που σχετίζονται με τα αμφισβητούμενα εδάφη, δεν θα συμφωνούσε ποτέ να παραχωρήσει μονομερώς την πλήρη κυριότητα των εδαφών στη Ρωσία, ανέφεραν δύο από τις πηγές.
Η συνάντηση έληξε χωρίς ο Τραμπ να λάβει απόφαση για αλλαγή της στρατηγικής των ΗΠΑ. Ο Γουίτκοφ ταξίδεψε στη Ρωσία την Παρασκευή για να συναντηθεί με τον Πούτιν.
Οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ διαφωνούν ολοένα και περισσότερο για το πώς θα αρθεί το αδιέξοδο μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, με τον Γουίτκοφ και τον Κέλογκ -ο οποίος τάσσεται υπέρ της πιο άμεσης στήριξης της Ουκρανίας- να διαφωνούν για την καλύτερη πορεία προς τα εμπρός, σύμφωνα με τους Αμερικανούς αξιωματούχους και τους ανθρώπους που γνωρίζουν το θέμα και τέσσερις δυτικούς διπλωμάτες που βρίσκονται σε επαφή με αξιωματούχους της κυβέρνησης.
Το γραφείο του Γουίτκοφ, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, το υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας και η ρωσική πρεσβεία στην Ουάσινγκτον δεν απάντησαν σε αιτήματα για σχόλια.
Σε μια ρήξη με τις συνήθεις διαδικασίες ασφαλείας, ο Βίτκοφ είχε προσκαλέσει τον Κιρίλ Ντμίτριεφ, τον Ρώσο απεσταλμένο που υπόκειται σε αμερικανικές κυρώσεις μετά την εισβολή της Ρωσίας, στην προσωπική του κατοικία για δείπνο πριν από τη συνάντηση στον Λευκό Οίκο.
Αυτό προκάλεσε συναγερμό στον Λευκό Οίκο και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, σύμφωνα με δύο άτομα που γνωρίζουν την κατάσταση. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι αποφεύγουν να φιλοξενούν αξιωματούχους από τη Ρωσία -η οποία διαθέτει εξελιγμένες δυνατότητες πληροφοριών- στα σπίτια τους.
Το δείπνο επαναπρογραμματίστηκε και πραγματοποιήθηκε στον Λευκό Οίκο.
Ο Γουίτκοφ, παλιός φίλος του Τραμπ που έχει βοηθήσει να εξασφαλίσει σημαντικές διπλωματικές νίκες για τον πρόεδρο, έχει συγκεντρώσει κάποια υποστήριξη από τους σκεπτικιστές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος για την Ουκρανία, αλλά οι προτάσεις του έχουν προκαλέσει την οργή άλλων Ρεπουμπλικανών που πιστεύουν ότι η κυβέρνηση έχει στραφεί πολύ απότομα προς τη Μόσχα.
Κάποιοι Ρεπουμπλικάνοι στο Καπιτώλιο ανησυχούσαν τόσο πολύ για την προφανή φιλορωσική στάση του Γουίτκοφ στη συνέντευξη του Κάρλσον, ώστε αρκετοί τηλεφώνησαν μετά στον σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας Μάικ Γουόλτς και στον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο για να διαμαρτυρηθούν, σύμφωνα με άτομο που γνωρίζει τα τηλεφωνήματα.
Από την ανάληψη των καθηκόντων του τον Ιανουάριο, ο Τραμπ ανέτρεψε την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, πιέζοντας την Ουκρανία να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός, ενώ παράλληλα χαλάρωσε πολλά από τα μέτρα που είχε λάβει η κυβέρνηση Μπάιντεν για να τιμωρήσει τη Ρωσία για την πλήρους κλίμακας εισβολή της στη γείτονα χώρα το 2022.
Ορισμένοι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ανησυχούν ότι καθώς ο Γουίτκοφ ακολουθεί τη στρατηγική του Τραμπ, οι Ρώσοι εκμεταλλεύονται την έλλειψη εμπειρίας του στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, σύμφωνα με τους δύο Αμερικανούς αξιωματούχους και περισσότερους από δώδεκα άλλους ανθρώπους που γνωρίζουν τις εσωτερικές διαβουλεύσεις της κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων δυτικών διπλωματών.
«Ο Γουίτκοφ πρέπει να φύγει και ο Ρούμπιο πρέπει να πάρει τη θέση του», αναφέρεται σε επιστολή του Έρικ Λεβίν, ενός μεγάλου δωρητή των Ρεπουμπλικανών, στις 26 Μαρτίου.
Η επιστολή, η οποία εστάλη σε μια ομάδα που περιλαμβάνει Ρεπουμπλικάνους δωρητές και την οποία είδε το Reuters, γράφτηκε μετά τη συνέντευξη του Κάρλσον και μια εμφάνιση στο Fox News και επέκρινε τον Γουίτκοφ επειδή εξήρε τον Πούτιν.
Ο Τραμπ έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι θέλει να μεσολαβήσει για την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία έως τον Μάιο, υποστηρίζοντας ότι οι ΗΠΑ πρέπει να τερματίσουν μια σύγκρουση που έχει προκαλέσει τον θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων και ενέχει τον κίνδυνο μιας άμεσης σύγκρουσης μεταξύ των ΗΠΑ και της πυρηνικά οπλισμένης Ρωσίας.
Όμως δύο μερικές συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός – μία για τις ενεργειακές υποδομές και μία στη Μαύρη Θάλασσα – έχουν βαλτώσει και ο πρόεδρος έχει απογοητευτεί από την έλλειψη προόδου.
Αυξανόμενος ρόλος του Γουίτκοφ
Ο Γουίτκοφ διαδραματίζει κεντρικό -και διευρυνόμενο- ρόλο στην εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ. Ακόμα και πριν αναλάβει ο Τραμπ, ο Γουίτκοφ είχε βοηθήσει στην εξασφάλιση μιας πολυπόθητης εκεχειρίας στη Γάζα – η οποία έκτοτε έχει διαλυθεί – και αργότερα διαπραγματεύτηκε την επιστροφή ενός Αμερικανού πολίτη, του Μαρκ Φόγκελ, από τη Ρωσία.
Ταξίδεψε στη Ρωσία την Παρασκευή για να συναντηθεί με τον Πούτιν και αναμένεται στη Μέση Ανατολή για συνομιλίες με το Ιράν το Σάββατο, ηγούμενος ουσιαστικά μιας ακόμη αποστολής εθνικής ασφάλειας ύψιστης προτεραιότητας.
Ο Γουίτκοφ έθεσε για πρώτη φορά δημοσίως την ιδέα της παράδοσης στη Ρωσία των τεσσάρων ουκρανικών περιοχών – του Λουχάνσκ, του Ντονέτσκ, της Ζαπορίζια και της Χερσώνας – στη συνέντευξη της 21ης Μαρτίου με τον Carlson.
«Είναι ρωσόφωνες», είπε για τα ανατολικά εδάφη. «Έχουν διεξαχθεί δημοψηφίσματα όπου η συντριπτική πλειοψηφία του λαού έχει δηλώσει ότι θέλει να είναι υπό ρωσική κυριαρχία».
Τα σχόλια του Γουίτκοφ σόκαραν πολλούς αξιωματούχους εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ – η ρητορική του ειδικού απεσταλμένου αντανακλούσε εκείνη των Ρώσων αξιωματούχων. Οι δυτικές κυβερνήσεις χαρακτήρισαν τις βιαστικά οργανωμένες ψηφοφορίες του δημοψηφίσματος ως απάτη και δεσμεύτηκαν να μην αναγνωρίσουν τα αποτελέσματά τους.
Λίγες ημέρες μετά τη συνέντευξη του Carlson, η Wall Street Journal, που ανήκει στη News Corp του Rupert Murdoch, δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Ο Γουίτκοφ παίρνει το μέρος του Κρεμλίνου».
Οι Δημοκρατικοί έχουν επίσης τοποθετηθεί. «Ο Γουίτκοφ και ο Τραμπ διέπραξαν ένα βασικό αμάρτημα της διπλωματίας: έθεσαν σε πλήρη έκθεση την απελπισία τους για μια συμφωνία», δήλωσε ο Νεντ Πράις, πρώην εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ επί προεδρίας Τζο Μπάιντεν.
Ο Γουίτκοφ έχει πολλούς υπερασπιστές εντός της διοίκησης, οι οποίοι λένε ότι έχει συκοφαντηθεί άδικα από αξιωματούχους εξωτερικής πολιτικής που έχουν γερακίστικες απόψεις σε ένα Ρεπουμπλικανικό Κόμμα που έχει όλο και περισσότερο αποκηρύξει τις εξωτερικές επεμβάσεις. Ο Γουίτκοφ και ο Τραμπ εξακολουθούν να διατηρούν μια ισχυρή προσωπική σχέση, σύμφωνα με πολλούς ανθρώπους που γνωρίζουν τη σχέση τους.
«Ο ειδικός απεσταλμένος Γουίτκοφ έχει φέρει πλούσια διαπραγματευτική εμπειρία στον ιδιωτικό τομέα και επείγοντα χαρακτήρα στη διπλωματική σκηνή και ήδη βλέπουμε αποτελέσματα μέσα σε λίγες μόλις εβδομάδες», ανέφερε ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Μίχαελ Βαλτς σε δήλωσή του στο Hill.
Οι σύμμαχοι βλέπουν πίεση για να πετύχουν αποτελέσματα
Για τους συμμάχους των ΗΠΑ, τα επιχειρήματα και η έλλειψη προόδου προς την κατεύθυνση μιας ειρηνευτικής συμφωνίας συμβάλλουν στην αίσθηση ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν σαφές σχέδιο για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Δύο Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, οι οποίοι είχαν πρόσφατες επαφές με την κυβέρνηση, δήλωσαν ότι υπάρχει πίεση προς την ομάδα διαπραγμάτευσης να επιτύχει γρήγορα αποτελέσματα, γεγονός που τους ανησυχεί ότι οι ΗΠΑ μπορεί να δεχθούν όχι μόνο κινήσεις που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την Ουκρανία, αλλά και την αρχιτεκτονική ασφαλείας της ίδιας της Ευρώπης.
Οι αξιωματούχοι, οι οποίοι μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας, δήλωσαν ότι δεν έφυγαν καθησυχασμένοι από τις συζητήσεις τους και δεν αισθάνθηκαν ότι υπήρχαν σαφείς τελικοί στόχοι από την αμερικανική πλευρά.
Παρά τις συχνές συνομιλίες μεταξύ του Γουίτκοφ και του Κέλογκ, η κυβέρνηση δεν έχει καθιερώσει μια συντονισμένη διαδικασία πολιτικής για την Ουκρανία.
Σε αντίθεση με την καθιερωμένη πρακτική, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας έχει φιλοξενήσει μόνο μία συνάντηση των επικεφαλής – μια συνάντηση στην οποία συμμετέχουν όλοι ή οι περισσότεροι από τους κορυφαίους συμβούλους εθνικής ασφάλειας του προέδρου – για το θέμα, δήλωσε άτομο που γνωρίζει το θέμα, οδηγώντας σε μεγαλύτερη σύγχυση στο εσωτερικό της κυβέρνησης και μεταξύ των συμμάχων στην Ευρώπη σχετικά με την κατεύθυνση των ειρηνευτικών συνομιλιών.
Δύο ανώτεροι δυτικοί διπλωμάτες που βρίσκονται σε επαφή με την κυβέρνηση δήλωσαν ότι πιστεύουν ότι η Ουάσινγκτον δεν διαθέτει ένα «σαφές σχέδιο» για το πώς θα προχωρήσει και τι θα κάνει αν η Ρωσία συνεχίσει να καθυστερεί.
«Μερικές φορές ακούμε αντιφατικά πράγματα από διαφορετικά τμήματα της κυβέρνησης», δήλωσε ένας από τους διπλωμάτες, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Αυτό προσθέτει επίσης στην αίσθηση ότι δεν υπάρχει πραγματικό σχέδιο εδώ».
