Στον συγγραφέα από τη Νορβηγία, Γιον Φόσε, απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023, όπως έγινε γνωστό το μεσημέρι της Πέμπτης (5/10).
Ο Γιον Φόσε τιμήθηκε «για τα καινοτόμα θεατρικά του έργα και την πεζογραφία που δίνουν φωνή στο ανείπωτο».
Το βραβείο, που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 11 εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών, απονέμεται από τη Σουηδική Ακαδημία.
Στις πρώτες δηλώσεις του μετά την ανακοίνωση του βραβείου ο Γιον Φόσε ανέφερε: «Είμαι συγκλονισμένος και ευγνώμων. Θεωρώ πως είναι μια ανταμοιβή για τη λογοτεχνία που στοχεύει πάνω από όλα να είναι λογοτεχνία, χωρίς άλλη σκέψη».
BREAKING NEWS
The 2023 #NobelPrize in Literature is awarded to the Norwegian author Jon Fosse “for his innovative plays and prose which give voice to the unsayable.” pic.twitter.com/dhJgGUawMl— The Nobel Prize (@NobelPrize) October 5, 2023
Ποιος είναι ο Γιον Φόσε
Ο Γιον Φόσε γράφει μυθιστορήματα σε ένα ύφος που έχει γίνει γνωστό ως «μινιμαλισμός του Fosse», όπως μεταδίδει η ΕΡΤ.
Αυτό φαίνεται στο δεύτερο μυθιστόρημά του «Stengd gitar» (1985), όπου ο Φόσε μας παρουσιάζει μια οδυνηρή παραλλαγή ενός από τα κύρια θέματά του, την κρίσιμη στιγμή της αναποφασιστικότητας. Μια νεαρή μητέρα φεύγει από το διαμέρισμά της για να πετάξει τα σκουπίδια στον αγωγό, αλλά κλειδώνεται έξω, με το μωρό της ακόμα μέσα. Θέλει να πάει να ζητήσει βοήθεια, δεν μπορεί να το κάνει αφού δεν μπορεί να εγκαταλείψει το παιδί της. Ενώ βρίσκεται, με καφκικούς όρους, «ενώπιον του νόμου», η διαφορά είναι σαφής: ο Φόσε παρουσιάζει καθημερινές καταστάσεις που είναι άμεσα αναγνωρίσιμες από τη δική μας ζωή.
Ο Φόσε γεννήθηκε το 1959 στο Haugesund στη δυτική ακτή της Νορβηγίας. Το τεράστιο έργο του, γραμμένο στα νεονορβηγικά (νινόρσκ) και καλύπτοντας ποικίλα είδη, αποτελείται από πληθώρα θεατρικών έργων, μυθιστορημάτων, ποιητικών συλλογών, δοκιμίων, παιδικών βιβλίων και μεταφράσεων. Σπούδασε συγκριτική λογοτεχνία και δίδαξε στην Ακαδημία Δημιουργικής Γραφής στο Hordaland. Ενώ σήμερα είναι ένας από τους πιο πολυπαιγμένους θεατρικούς συγγραφείς στον κόσμο, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο και για την πεζογραφία του. Το πρώτο του μυθιστόρημά «Raudt, svart» το 1983, («Κόκκινο, μαύρο») τόσο επαναστατικό όσο και συναισθηματικά ωμό, θίγει το θέμα της αυτοκτονίας και, από πολλές απόψεις, δίνει τον τόνο για το μετέπειτα έργο του.
Μετά από το πρώτο του μυθιστόρημα ακολούθησαν πληθώρα άλλων μυθιστορημάτων, ποιητικών συλλογών, δοκιμίων και παιδικών βιβλίων. Το 1994 έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο «Και δε θα χωρίσουμε ποτέ», που ανέβηκε στην Εθνική Σκηνή του Bergen. Ακολούθησαν τα: «Κάποιος θα έρθει», «Το παιδί», «Το όνομα», για το οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο ‘Ιψεν, «Η νύχτα τραγουδά τα τραγούδια της», «Όνειρο φθινοπώρου», «Μια μέρα καλοκαιριού», «Παραλλαγές θανάτου», «Χειμώνας», «Τόσο όμορφα», «Κορίτσι στον καναπέ» και πολλά άλλα. Τον Αύγουστο του 2000 του απονεμήθηκε το Θεατρικό Βραβείο του Βορρά και τον Δεκέμβριο του 2003 χρίστηκε Ιππότης της Γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής. Το μινιμαλιστικό και υπερ-νατουραλιστικό ύφος του Φόσσε ανανέωσε ριζοσπαστικά το τοπίο της Νορβηγικής δραματουργίας.
Το magnum opus του Fosse σε πεζογραφία, παραμένει η όψιμη επταλογία (Septology) που ολοκλήρωσε το 2021: Det andre namnet (Το άλλο όνομα, 2020), Eg er ein annan (Εγώ είμαι ένας άλλος, 2020) και Eit nytt namn (Ένα νέο όνομα, 2021). Το μυθιστόρημα που εκτείνεται σε 1250 σελίδες, είναι γραμμένο με τη μορφή μονολόγου, στον οποίο ένας ηλικιωμένος καλλιτέχνης μιλάει στον εαυτό του ως άλλο πρόσωπο. Το έργο εξελίσσεται φαινομενικά ατελείωτα και χωρίς διαλείμματα προτάσεων, αλλά τυπικά συγκρατείται από επαναλήψεις, επαναλαμβανόμενα θέματα και ένα σταθερό χρονικό διάστημα επτά ημερών. Κάθε ένα από τα μέρη του ξεκινά με την ίδια φράση και καταλήγει με την ίδια προσευχή προς τον Θεό.
Λίγα λόγια για τα Νόμπελ Λογοτεχνίας
Τα βραβεία Νόμπελ ιδρύθηκαν με τη διαθήκη του Σουηδού εφευρέτη της δυναμίτιδας και επιχειρηματία Άλφρεντ Νόμπελ και απονέμονται από το 1901 για επιτεύγματα στα πεδία της λογοτεχνίας, των θετικών επιστημών και της ειρήνης.
Το βραβείο για την οικονομία προστέθηκε αργότερα στα Νόμπελ από τη σουηδική κεντρική τράπεζα.
Μαζί με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, το Νόμπελ Λογοτεχνίας συγκεντρώνει συχνά τη μεγαλύτερη προσοχή και αντιπαράθεση, φέρνοντας λιγότερο γνωστούς συγγραφείς κάτω από το φως των προβολέων σε όλο τον κόσμο και αυξάνοντας τις πωλήσεις των βιβλίων καθιερωμένων λογοτεχνικών αστέρων.
Στη διάρκεια των χρόνων το βραβείο λογοτεχνίας έλαβαν επίσης συγγραφείς πέρα από την πεζογραφική παράδοση, περιλαμβανομένων θεατρικών συγγραφέων, ιστορικών, φιλοσόφων και ποιητών, ανοίγοντας ακόμη και νέα πεδία, όπως με την απονομή του βραβείου στον τραγουδιστή και στιχουργό Μπομπ Ντίλαν το 2016.
Πέρυσι το Νόμπελ δόθηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα φαβορί, στη συγγραφέα Ανί Ερνό για τα κατά κύριο λόγο αυτοβιογραφικά βιβλία της που πραγματεύονται τη μνήμη και την κοινωνική ανισότητα. ‘Ηταν η πρώτη Γαλλίδα που κέρδισε το πιο περίβλεπτο λογοτεχνικό βραβείο στον κόσμο.
