Το χρηματιστηριακό σοκ που προκάλεσαν οι ανακοινώσεις για τους δασμούς από τον Αμερικανό Πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ, συγκλόνισε τον πλανήτη, αλλά φαίνεται ότι ο σεισμός δεν έχει τελειώσει και οι δονήσεις θα συνεχιστούν, ενώ θα περάσουν και στην οικονομία.
Καθώς οι πολιτικές αποκρυσταλλώνονται γίνεται φανερό ότι ο Ντόναλντ Τραμπ και οι συνεργάτες του ούτε μπλοφάρουν, ούτε πάνε «βλέποντας και κάνοντας», ούτε ακολουθούν αντιφατικούς στόχους.
Αντίθετα, προχωρούν σχεδιασμένα σε μια θεραπεία-σοκ για την αμερικανική οικονομία, που θα έχει κόστος για τους Αμερικανούς πολίτες και τις εταιρείες, με στόχο να οδηγήσει σε μια νέα εμπορική και οικονομική ισορροπία.
Οι δύο άξονες της πολιτικής του Τραμπ
Η τελική έκβαση θα κριθεί στην πράξη, αλλά το σίγουρο μέχρι τώρα είναι ότι ο Ντόναλντ Τραμπ και οι άνθρωποί του έχουν ορίσει δύο βασικούς άξονες, που είναι:
-
Να μαζέψουν κρατικά έσοδα από τους δασμούς για να κλείσουν τις τρύπες του προϋπολογισμού και να μειώσουν το μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα.
-
Να φέρουν πίσω στην Αμερική τα εργοστάσια παραγωγής που τις τελευταίες δεκαετίες έχουν μεταναστεύσει στην Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες,
Ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ έκανε λόγο για «οικονομική επανάσταση» και κάλεσε τους Αμερικανούς να «κρατήσουν γερά», δείχνοντας ότι έχει στο μυαλό του ένα άλλο οικονομικό μοντέλο, που ταιριάζει και με τη νέα γεωπολιτική στρατηγική, που θέλει τις ΗΠΑ να αποσύρονται από το ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα και να λειτουργούν με περισσότερη εσωστρέφεια.
Για να το πετύχει, θέλει να εξυγιάνει τα δημόσια οικονομικά και να επαναφέρει την παραγωγή στις ΗΠΑ.
Πρόβλημα τα δίδυμα ελλείμματα των ΗΠΑ
Το πρόβλημα που θεωρεί καθοριστικό ο Ντόναλντ Τραμπ είναι τα δίδυμα ελλείμματα που έχουν οι ΗΠΑ.
Το πρώτο έλλειμμα είναι αυτό στον κρατικό προϋπολογισμό, που έφτασε στο 7,2% του ΑΕΠ σε 12μηνη βάση τον περασμένο Φεβρουάριο, δηλαδή 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια. Το μεγάλο έλλειμμα οδηγεί σε συσσώρευση χρέους, το οποίο έχει ξεπεράσει το 100% του ΑΕΠ.
Το δεύτερο έλλειμμα είναι το εμπορικό, που έφτασε το 2024 περίπου στο 1 τρισ. δολάρια ή 4% του ΑΕΠ.
Οι ΗΠΑ εισάγουν και καταναλώνουν περισσότερα από όσα παράγουν και ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει να το αλλάξει αυτό, επιβάλλοντας περικοπές στο αμερικανικό δημόσιο και εξαναγκάζοντας, με τους δασμούς, τις εταιρείες να φέρουν πίσω στην Αμερική τα εργοστάσια παραγωγής που είχαν μεταφέρει σε χώρες με χαμηλό εργατικό κόστος, όπως η Κίνα.
Στην ουσία, ο Ντόναλντ Τραμπ θα επιβάλει ένα είδος λιτότητας στις ΗΠΑ – κάτι σαν τα μνημόνια που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα η οποία επίσης είχε δίδυμα ελλείμματα – με μείωση κρατικών δαπανών και απολύσεις στο Δημόσιο, αλλά και με αυξημένο κόστος για την ιδιωτική κατανάλωση, λόγω των δασμών που θα πληρώνουν οι Αμερικανοί για τα εισαγόμενα προϊόντα. Οι δασμοί, εκτός από τους καταναλωτές, θα πλήξουν και τις αμερικανικές εταιρείες που έχουν τα εργοστάσια παραγωγής στο εξωτερικό.
Οι δασμοί που θα πληρώνουν οι Αμερικανοί για τα εισαγόμενα προϊόντα θα καταλήξουν στα ταμεία του ομοσπονδιακού κράτους και το επιτελείο του Τραμπ υπολογίζει ότι θα μαζέψει περίπου 500 δισ. δολάρια σε έσοδα ετησίως, τα οποία θα μειώσουν το έλλειμμα του προϋπολογισμού.
Την ίδια στιγμή, οι οι δασμοί θα προκαλέσουν και μείωση των εισαγωγών η οποία θα έχει αποτέλεσμα να μειωθεί το εμπορικό έλλειμμα.
Αναμένεται υποχώρηση του δολαρίου
Το κόστος θα πέσει στους Αμερικανούς καταναλωτές, οι οποίοι θα πληρώνουν περισσότερα χρήματα για λιγότερη κατανάλωση, αλλά και στα περιθώρια κέρδους των αμερικανικών εταιρειών, κυρίως εκείνων που παράγουν ή συναρμολογούν τα προϊόντα τους στην Ασία και αλλού, οι οποίες θα αναγκαστούν να αντισταθμίσουν ένα μέρος των δασμών με μείωση της εργοστασιακής τιμής, για να διατηρήσουν τις πωλήσεις τους. Έτσι, όμως, θα χάσουν κέρδη.
Αυτός είναι και ο λόγος που πέφτουν απότομα οι τιμές των μετοχών στο χρηματιστήριο.
Η οικονομία θα πέσει σε στασιμότητα ή ύφεση και ο ρυθμός ανάπτυξης του αμερικανικού ΑΕΠ θα υποχωρήσει.
Επειδή δεν πρόκειται για επιμέρους μικροδιορθώσεις, αλλά για προσχεδιασμένη, ριζική αλλαγή του τοπίου, η εκτίμηση είναι ότι η πτώση των μετοχών δεν έχει έχει φτάσει στο τέλος της.
Σε ένα τέτοιο σκηνικό είναι πιθανό ότι τα αμερικανικά επιτόκια θα πέσουν μέχρι τα τέλη του 2025, καθώς η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) θα αναγκαστεί να τα ρίξει για να αντιμετωπίσει την ανεργία και την οικονομική στασιμότητα, παρόλο που οι τιμές δεν θα πέφτουν, λόγω του «καπέλου» στις τιμές από τους δασμούς.
Το δολάριο αναμένεται να υποχωρήσει και ορισμένοι αναλυτές βλέπουν ότι σύντομα θα φτάσει σε ισοτιμία 1,2 δολάρια για ένα ευρώ.
Ο Ντόναλντ Τραμπ υπολογίζει ότι με την απότομη εφαρμογή της πολιτικής του το οικονομικό κόστος θα είναι εμπροσθοβαρές, αλλά στη συνέχεια η οικονομία θα αναταχθεί διότι ο επαναπατρισμός της παραγωγής θα φέρει επενδύσεις και επανεκκίνηση της οικονομίας των ΗΠΑ από χαμηλότερη βάση, αλλά με ενισχυμένη παραγωγική υποδομή.
Οι αντίπαλοί του, όμως, αμφισβητούν την αισιόδοξη εκτίμηση για την ανασυγκρότηση της αμερικανικής παραγωγής και υποστηρίζουν ότι αντίθετα, οι δασμοί θα «σκοτώσουν» τα μεγάλα πλεονεκτήματα που είχαν μέχρι σήμερα οι ΗΠΑ, με ανοικτή οικονομία, ισχυρό εθνικό νόμισμα και στιβαρή κεφαλαιαγορά, που τραβούσαν σαν μαγνήτες τα διεθνή κεφάλαια και εξισορροπούσαν τα δίδυμα ελλείμματα.
Ο προστατευτισμός, υποστηρίζουν οι πολέμιοι του Τραμπ, σημαίνει ύφεση και αντισυσπείρωση των άλλων μεγάλων οικονομικών περιοχών οι οποίες θα ενισχύσουν τις μεταξύ τους συναλλαγές, οδηγώντας τις ΗΠΑ σε απομόνωση, οικονομική και γεωπολιτική.
Ποιος ο ρόλος της Ε.Ε.
Σημαντικό πρόβλημα πάντως από την «οικονομική επανάσταση» του Ντόναλντ Τραμπ θα έχουν και οι ευρωπαϊκές εταιρείες που εξάγουν στις ΗΠΑ.
Η Ε.Ε. είναι πλεονασματική στο εμπόριο με τις ΗΠΑ και το κόστος των δασμών στην οικονομική δραστηριότητα θα είναι σημαντικό.
Υπάρχει και το πρόσθετο πρόβλημα ότι τα κινεζικά προϊόντα που θα μείνουν εκτός αγοράς ΗΠΑ λόγω δασμών θα κατευθυνθούν προς την ευρωπαϊκή αγορά, εντείνοντας το πρόβλημα για τις ευρωπαϊκές εταιρείες.
Η Ε.Ε. ψάχνει διέξοδο με την αύξηση των αμυντικών δαπανών η οποία θα τονώσει την ευρωπαϊκή βιομηχανία, η οποία θα προσπαθήσει να αντικαταστήσει ένα μέρος των εξαγωγών της στις ΗΠΑ, που θα χαθούν λόγω δασμών, με παραγωγή αμυντικού υλικού.
