Από τους παγκόσμιους ηγέτες μέχρι τους μικρότερους κατασκευαστές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Ουάσινγκτον, οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων σε ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία μαστίζονται από αβεβαιότητα καθώς προσπαθούν να συμβιβαστούν με τους ιστορικών διαστάσεων δασμούς του Ντόναλντ Τραμπ.
Οι ειδικοί λένε σχεδόν ομόφωνα ότι ο αντίκτυπος στην παγκόσμια ανάπτυξη από την έκτακτη συνέντευξη Τύπου της Τετάρτης στον κήπο του Λευκού Οίκου θα είναι αρνητικός – αλλά το πόσο κακός θα είναι παραμένει εξαιρετικά αβέβαιο.
«Με οικονομικούς όρους, δεν έχει κανένα νόημα», δήλωσε ο Jordi Gual, ο πρώην πρόεδρος της CaixaBank, της μεγαλύτερης εγχώριας τράπεζας της Ισπανίας, ο οποίος είναι τώρα καθηγητής οικονομικών στην επιχειρηματική σχολή IESE στη Βαρκελώνη. «Είναι εξαιρετικά προβληματικό, διότι επιστρέφουμε σε ένα επίπεδο που είχαμε να δούμε από τη δεκαετία του 1930».
Αντί για «χρυσή εποχή»… ξεπούλημα
Η ανακοίνωση του Τραμπ ότι θα επιβάλει δασμούς από 10% έως σχεδόν 50% στους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ -συμπεριλαμβανομένου ενός πρόσθετου συνοριακού φόρου 34% στις κινεζικές εισαγωγές και μιας εισφοράς 10% στο Ηνωμένο Βασίλειο- σχεδιάστηκε για να ενθαρρύνει τις πολυεθνικές εταιρείες να μεταφέρουν τα εργοστάσια, τις θέσεις εργασίας και τις αλυσίδες εφοδιασμού τους στις ΗΠΑ.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ υποσχέθηκε ότι θα εγκαινιάσει μια νέα «χρυσή εποχή», αλλά οι χρηματοπιστωτικές αγορές αντέδρασαν με ένα συγκλονιστικό διήμερο ξεπούλημα, υπογραμμίζοντας τους πιθανούς κινδύνους μιας τέτοιας πρωτοφανούς πολιτικής, η οποία αναμένεται να αυξήσει τις τιμές στις ΗΠΑ και να αποδυναμώσει την ανάπτυξη παγκοσμίως.
Οι συνολικές επιπτώσεις θα εξαρτηθούν από διάφορους παράγοντες, όπως το πόσο επιτυχείς θα είναι οι διαπραγματεύσεις των κυβερνήσεων για τις εξαιρέσεις από τους δασμούς και το πώς θα αντιδράσει το αμερικανικό νόμισμα.
Σύμφωνα με τον Guardian τυπικά, οι οικονομολόγοι θα προέβλεπαν ότι το δολάριο θα ενισχυόταν ως αποτέλεσμα της αθρόας επιβολής δασμών, αμβλύνοντας τον αντίκτυπο στους Αμερικανούς καταναλωτές όσον αφορά τις υψηλότερες τιμές – αλλά το δολάριο έχει αποδυναμωθεί στις αγορές συναλλάγματος μετά την ανακοίνωση του Τραμπ.
Αυτό θα μπορούσε να επιδεινώσει την κατάσταση, εξαπολύοντας ακόμη περισσότερο πληθωρισμό από αυτόν που είναι ήδη πιθανός από τους υψηλότερους φόρους στις εισαγωγές, και περιπλέκοντας το έργο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ στην καταπολέμηση τυχόν επιβράδυνσης της ανάπτυξης. Η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ μπορεί να είναι απρόθυμη να μειώσει τα επιτόκια μπροστά στην εκτόξευση των τιμών.
«Οι δυνατότητες της νομισματικής πολιτικής να είναι ο απορροφητής των κραδασμών μπορεί να είναι πιο περιορισμένες τώρα, λόγω των επιπτώσεων των δασμών στις τιμές και της προσκόλλησης του πληθωρισμού», δήλωσε ο Gerard Lyons, επικεφαλής οικονομολόγος-στρατηγικός αναλυτής της Netwealth.
Στενά περιθώρια
Τα περιθώρια της πολιτικής δαπανών για την αντιστάθμιση μιας ενδεχόμενης επιβράδυνσης – με φορολογικές περικοπές για την τόνωση της ζήτησης, για παράδειγμα – φαίνονται επίσης περιορισμένα εντός και εκτός των ΗΠΑ, με πολλές χώρες να παλεύουν ήδη με το χρέος που έχει μείνει πίσω από το Covid.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που θα καθορίσει το μέγεθος του πλήγματος στην ανάπτυξη είναι το πόσο επιθετικά θα αντιδράσουν οι οικονομικοί αντίπαλοι των ΗΠΑ, με τους δασμούς «tit-for-tat» (χτύπημα για χτύπημα ή ισοδύναμα αντίποινα) να είναι πιθανό να χειροτερέψουν την άσχημη κατάσταση.
Μέρος της απάντησης προέκυψε την Παρασκευή, όταν το Πεκίνο ανακοίνωσε ότι αντί για μια στοχευμένη απάντηση, θα επιβάλει απλώς δασμούς 34% σε όλες τις αμερικανικές εισαγωγές. Οι αγορές κατέρρευσαν.
Ερευνητές της εταιρείας συμβούλων Oxford Economics προέβλεψαν ότι τα μέτρα του Τραμπ θα μπορούσαν να ρίξουν την παγκόσμια ανάπτυξη του ΑΕΠ κάτω από το 2% φέτος, το πιο αδύναμο ποσοστό από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, εξαιρουμένης της πανδημίας.
Μετά από παγκόσμια ανάπτυξη 3,2% το 2024, ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα σηματοδοτούσε σημαντική πτώση, αλλά θα υπολειπόταν μιας παγκόσμιας ύφεσης – την οποία οι οικονομολόγοι θεωρούν ως αύξηση του ΑΕΠ που υπολείπεται του ρυθμού αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού κατά 0,9%.
Οι προτάσεις ότι ολόκληρο το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα θα σταματήσει, ωστόσο, φαίνονται υπερβολικές. Παρόλο που οι ΗΠΑ διαθέτουν εκτεταμένες αλυσίδες εφοδιασμού που εκτείνονται σε ζωτικής σημασίας υπερπόντιες αγορές, το εμπόριο εξακολουθεί να αποτελεί σχετικά μικρό ποσοστό της συνολικής οικονομίας τους ύψους 30 δολαρίων- και το 80% του παγκόσμιου εμπορίου αγαθών δεν αγγίζει άμεσα τις ΗΠΑ, σύμφωνα με έρευνα της Boston Consulting Group.
«Παρόλο που επικεντρωνόμαστε στο ότι οι ΗΠΑ είναι η μεγαλύτερη οικονομία και ο μεγαλύτερος εισαγωγέας, τα πράγματα έχουν αλλάξει σε σχέση με 10, 20, 30 χρόνια πριν», δήλωσε ο Butler. «Αν το συγκρίνετε με την επιστροφή στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν ο Νίξον έβγαλε το δολάριο από τον κανόνα χρυσού και επέβαλε προσωρινό δασμό 10% στο εμπόριο, οι ΗΠΑ ήταν τότε πολύ πιο σημαντικές».
Ο αντίκτυπος στις χώρες θα ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με το επίπεδο των δασμών που αντιμετωπίζουν και το πόσο εξαρτώνται από τις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ και το εμπόριο γενικότερα.
Οι συνέπειες
Οι αναλυτές της εταιρείας συμβούλων Capital Economics εκτιμούν ότι η ανάπτυξη της ΕΕ μπορεί να είναι κατά 0,25% χαμηλότερη ως αποτέλεσμα της εισφοράς 20% που επιβάλλεται στις εξαγωγές της, και η κινεζική ανάπτυξη ίσως κατά 0,75% χαμηλότερη, για παράδειγμα.
Υποστηρίζουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο δεν βρισκόταν στο στόχαστρο του Τραμπ επειδή δεν έχει μεγάλο εμπορικό πλεόνασμα με τις ΗΠΑ και έτσι αντιμετωπίζει τον ελάχιστο δασμό 10%, δεν θα είναι μεταξύ των χειρότερα πληγέντων.
«Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η επίδραση στην ανάπτυξη εξακολουθεί να είναι ένα στρογγυλοποιητικό σφάλμα: είναι 0,1%», δήλωσε ο επικεφαλής οικονομολόγος της Capital, Neil Shearing. «Πλήττει τους εξαγωγείς σε συγκεκριμένους τομείς – αλλά δεν πλήττει απαραίτητα την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου στο σύνολό της».
Για ορισμένες οικονομίες του παγκόσμιου Νότου που αντιμετωπίζουν δυσθεώρητα υψηλούς δασμούς, ωστόσο, και με μικρή διαπραγματευτική δύναμη, οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές. Η Καμπότζη αντιμετωπίζει δασμούς 49%, το Λάος 48% και το Βιετνάμ 46%.
Μεσοπρόθεσμα, οι ειδικοί λένε ότι μια ριζικά πιο προστατευτική Αμερική είναι πιθανό να είναι λιγότερο ανταγωνιστική και πιο ακριβή – και μπορεί να ενθαρρύνει άλλες οικονομίες να σφυρηλατήσουν βαθύτερους εμπορικούς δεσμούς μεταξύ τους.
Η «στρατηγική του τρελού»
«Έχουμε ένα ντόνατ, όπου οι ΗΠΑ είναι ένα νησί που περιβάλλεται από δασμούς 10-60%, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος ακολουθεί το δικό του δρόμο», λέει ο Creon Butler, ο οποίος ηγείται του προγράμματος για την παγκόσμια οικονομία και τα χρηματοοικονομικά στο Chatham House, στο Λονδίνο.
«Κοιτάξτε πώς τα πήγε η Σοβιετική Ένωση σε κατάσταση αυτάρκειας [οικονομικός απομονωτισμός]. Αν όντως έχετε αυτή την αμερικανική νησιωτική οικονομία, θα έχετε χειρότερης ποιότητας, ακριβότερα προϊόντα και διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού που θα πηγαίνουν αλλού».
Οι οικονομολόγοι φοβούνται ότι στο άμεσο μέλλον η ίδια η αβεβαιότητα έχει μια ανασχετική επίδραση – η οποία θα μπορούσε να καταλήξει τόσο επιζήμια όσο και η ίδια η δασμολογική πολιτική.
Ο Gual δήλωσε: «Κάποιοι υποστηρίζουν ότι παίζει τη στρατηγική του τρελού. Ή κάποιο είδος τυχαίας συμπεριφοράς, ώστε οι αντίπαλοι, οι εχθροί, να μην μπορούν να προβλέψουν την επόμενη κίνησή του. Ίσως αυτό στη γεωπολιτική να έχει κάποιο ρόλο. Αλλά στα οικονομικά αυτό αυξάνει το επίπεδο αβεβαιότητας και δεν είναι υποστηρικτικό για την οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα».
Το πώς θα αντιδράσουν πολλές χιλιάδες μεμονωμένες επιχειρήσεις και καταναλωτές τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες, θα είναι κρίσιμο για τον καθορισμό του αντίκτυπου της «ημέρας της απελευθέρωσης». Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις θα αναδιαμορφώσουν γρήγορα τις αλυσίδες εφοδιασμού τους ή θα συγκρατήσουν τις επενδύσεις τους περιμένοντας να δουν αν ο Τραμπ αλλάξει γνώμη; Και ο Αμερικανός καταναλωτής θα συνεχίσει να ξοδεύει ή θα αντιδράσει στην αύξηση των τιμών;
Όπως είπε ο Shearing: «Το ζήτημα είναι ότι όχι μόνο είναι, πού θα καταλήξει η δασμολογική πολιτική, αλλά το φάσμα των διαφορετικών αποτελεσμάτων είναι εξαιρετικά ευρύ.
«Ως οικονομολόγοι, δεν έχουμε τα εργαλεία για να αντιμετωπίσουμε την ανθρώπινη πλευρά της οικονομίας – και δεν υπάρχουν πραγματικά ιστορικοί παραλληλισμοί».
