Σχεδόν το 1/3 των τροφίμων που παράγονται ετησίως για τον άνθρωπο χάνεται ή σπαταλιέται σε παγκόσμιο επίπεδο, δηλαδή 1,3 δισεκατομμύρια τόνοι ετησίως εν τέλει δεν καταναλώνονται, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO). Η απώλεια και η σπατάλη τροφίμων («food loss and waste») ευθύνονται για το 8-10% των ετήσιων παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, το οποίο ισοδυναμεί σχεδόν με πέντε φορές τις συνολικές εκπομπές από τον κλάδο τον αερομεταφορών.
Η σπατάλη τροφίμων επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα με περισσότερες εκπομπές μεθανίου από οποιοδήποτε άλλο υγειονομικό απόβλητο λόγω της γρήγορης αποσύνθεσής τους. Στις ΗΠΑ δε, οι εκπομπές μεθανίου από τη σπατάλη τροφίμων ανέρχονται στο 58% των συνολικών εκπομπών στην ατμόσφαιρα που προέρχονται από χωματερές!
Μια ευφάνταστη και πρακτική λύση στο πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων επινόησαν οι Τοπικές Αρχές ορισμένων Γαλλικών και Βελγικών πόλεων: μοιράζουν δωρεάν κοτόπουλα στους πολίτες!
Η ιδέα φαίνεται να λειτουργεί εδώ και κάποια χρόνια, ενθαρρύνοντας και άλλες κοινωνίες να λαμβάνουν αντίστοιχα μέτρα. Πώς όμως ξεκίνησε;
Γύρω στο Πάσχα του 2015, η γαλλική επαρχία Colmar άρχισε να μοιράζει δωρεάν κοτόπουλα στους κατοίκους της, στο πλαίσιο ενός πιλοτικού προγράμματος για την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων. Ο τότε δήμαρχος της Colmar, Gilbert Meyer, κατάφερε να επανεκλεγεί υιοθετώντας το σύνθημα «μια οικογένεια, μια κότα», παρακινώντας τους κατοίκους να υιοθετήσουν από ένα κοτόπουλο. Σε συνεργασία με δύο φάρμες, οι κάτοικοι ενθαρρύνθηκαν να αντιληφθούν οι ίδιοι ότι η εκτροφή ενός κοτόπουλου αποδίδει γρήγορα οφέλη, μεταξύ άλλων, λ.χ. δωρεάν αυγά.
Το εγχείρημα πέτυχε! Πάνω από 200 οικογένειες σε 4 δημοτικές περιφέρειες εγγράφηκαν στο πρόγραμμα και έλαβαν από δύο κοτόπουλα. Κάθε νοικοκυριό δεσμεύτηκε εγγράφως να αναλάβει την εκτροφή, και αποδέχθηκαν αφενός, ότι το Τμήμα Αποβλήτων θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να διεξάγει δειγματοληπτικούς ελέγχους για την καλή διαβίωση των ζώων, και αφετέρου, ότι θα μεριμνούσαν να εξασφαλίσουν αρκετό χώρο για τις κότες (8-10 τ.μ.) ελλείψει κοτετσιού. Το πρόγραμμα βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη και με την πάροδο των ετών, έχουν ενταχθεί σε αυτό και οι 20 δημοτικές περιφέρειες της Colmar. Μέχρι σήμερα, έχουν διανεμηθεί 5.282 κότες σε κατοίκους της περιοχής και οι αιτήσεις είναι ανοικτές για τον επόμενο γύρο διανομής τον Ιούνιο του 2025.
Τα οφέλη
Τα πραγματικά οφέλη όμως ποια είναι; Οι κάτοικοι όχι μόνο έχουν μια πηγή για άφθονα δωρεάν αυγά, αλλά έχει αποτραπεί και η σπατάλη τροφίμων. Από τα να καταλήγουν ως απορρίμματα σε χωματερές, τα υπολείμματα τροφών που άλλοτε θα πετάγονταν, τώρα δίνονται για τροφή στα κοτόπουλα! «Δεδομένου ότι μια κότα ζει κατά μέσο όρο 4 χρόνια και καταναλώνει περίπου 150 γραμμάρια βιοαποβλήτων την ημέρα, υπολογίζουμε ότι [από το 2015] έχουν αποφευχθεί 273,35 τόνοι βιοαποβλήτων», δηλώνει ο Eric Straumann, νυν Πρόεδρος της επαρχίας της Colmar.
Ένα επιπλέον όφελος που ο ίδιος υπογραμμίζει είναι ότι η επαφή με τα κοτόπουλα, μπορεί να διδάξει στα παιδιά την αξία των ζώων και τη σημασία της προστασίας εν γένει του φυσικού περιβάλλοντος. Μάλιστα, ένα άλλο απροσδόκητο θετικό γεγονός που παρατηρήθηκε στην Colmar ήταν η σύσφιξη των δεσμών ανάμεσα στους κατοίκους. Με αφορμή την εκτροφή των κοτόπουλων, οι κάτοικοι, ενώθηκαν και συνεργάστηκαν.
Ο Straumann επισημαίνει μεταξύ άλλων ότι «τα κοτόπουλα καθιστούν δυνατή την προώθηση παραδοσιακών πρακτικών ενός είδους κυκλικής οικονομίας».
Το να ταΐζουμε τα πτηνά με ανθρώπινα τροφικά υπολείμματα μπορεί σε κάποιες χώρες να απαγορεύεται (βλ. Ηνωμένο Βασίλειο) λόγω ανησυχιών για την εξάπλωση ασθενειών, ωστόσο είναι απολύτως εφικτό να έχει ένα ουσιαστικό αντίκτυπο στη μείωση της σπατάλης τροφίμων.
Αλλού
Η πρακτική αυτή δεν έχει παραμείνει στα στενά όρια της Γαλλικής επαρχίας. Στο Βέλγιο, και συγκεκριμένα στις πόλεις Μουσκρόν και Αμβέρσα έχει ακολουθηθεί παρόμοια πρακτική, με πάνω από 2.500 οικογένειες να υιοθετούν κοτόπουλα. Μάλιστα, εκεί οι κάτοικοι υποχρεώθηκαν να υπογράψουν συμφωνητικό ότι δεν θα φάνε τα κοτόπουλα για τουλάχιστον δύο χρόνια.
Ελλάδα
Στην Ελλάδα αντιμετωπίζουμε κι εμείς το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων, το οποίο εν γένει εστιάζεται στο στάδιο της οικιακής χρήσης, κι όχι της παραγωγής ή της διανομής. Το μέγεθος των μερίδων στην ελληνική οικογένεια και ο τρόπος με τον οποίο αγοράζουμε το φαγητό, οι ετικέτες στα προϊόντα που συγχέουν τους καταναλωτές, προβλήματα στη συσκευασία και την αποθήκευση των τροφίμων, καθώς και η ελλιπής ενημέρωση της ελληνικής κοινωνίας επί του ζητήματος, είναι μερικοί από τους παράγοντες που συντελούν στην μη αντιμετώπιση της σπατάλης τροφίμων.
Βέβαια, αξίζει να σημειώσουμε, ότι κατά τα χρόνια της κρίσης, η Ελλάδα προσέγγισε τη σπατάλη τροφίμων ως ανθρωπιστικό ζήτημα, λόγω της εκτεταμένης επισιτιστικής ανασφάλειας που επικράτησε. Παράλληλα δε, η κρίση συνέβαλε στη μείωση της σπατάλης τροφίμων, καθώς τα νοικοκυριά άρχισαν να αγοράζουν λιγότερα τρόφιμα, χάριν οικονομίας.
