Οι αστροναύτες Barry Wilmore και Sunita Williams επρόκειτο να μεταβούν για 8 ημέρες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Ωστόσο, η ολιγοήμερη αυτή στάση μετατράπηκε σε αποστολή 9,5 μηνών, καθώς η «κάψουλα» Boeing Starliner που θα τους μετέφερε πίσω στη Γη, παρουσίασε προβλήματα.
Οι ειδικοί αναφέρουν ότι η παρατεταμένη παραμονή στο διάστημα δεν είναι ενδεδειγμένη για τον ανθρώπινο οργανισμό. Ιδιαίτερα αν πρόκειται για πολλούς μήνες, μπορεί να επιφέρει πολλές αλλαγές στην ανθρώπινη φυσιολογία και ψυχολογία.
Όλες οι πιθανές επιπτώσεις:
Μικροβαρύτητα
Η λεγόμενη «μικροβαρύτητα» (“microgravity”), σε συνδυασμό με την ελλιπή άσκηση και την πολύ φτωχή διατροφή, είναι η κυριότερη αιτία επιδείνωσης της υγείας των αστροναυτών στο διάστημα.
Οι συνθήκες μικροβαρύτητας είναι αυτό που επιτρέπει στους αστροναύτες να αιωρούνται μέσα ή και έξω από ένα διαστημόπλοιο. Όμως, σύμφωνα με τη NASA, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της μυϊκής και οστικής μάζας! Φορώντας διαρκώς τον εξοπλισμό, η χρήση των μυών είναι μειωμένη και τα ερεθίσματα που λαμβάνει εν γένει ο οργανισμός περιορισμένα, παράγοντες που ευθύνονται για απώλειες στη δομή και την αντοχή των μυών και των οστών.
Χωρίς τη βαρύτητα της Γης, τα οστά που συγκρατούν το βάρος του ανθρώπινου σώματος, χάνουν περίπου 1-1,5% της οστικής τους μάζας ανά μήνα παραμονής στο διάστημα. Γίνονται πιο αδύναμα και εύθραυστα. Σε συνδυασμό, μάλιστα, με την έλλειψη κατάλληλης διατροφής και σωματικής άσκησης, η μυϊκή μάζα χάνεται πιο γρήγορα στη «μικροβαρύτητα» απ’ ό,τι στη Γη. Ο επιταχυνόμενος «μαρασμός» των οστών και των μυών ουσιαστικά σημαίνει επιταχυνόμενη γήρανση. Οι ειδικοί τονίζουν ότι, αναντίρρητα, μια αποστολή μακράς διάρκειας στο διάστημα ενέχει τον κίνδυνο μακροχρόνιας μυϊκής ατροφίας και απώλειας μυϊκής δύναμης, η οποία είναι συχνά αδύνατο να αναστραφεί πλήρως.
Άμα τη επιστροφή τους στη Γη, οι αστροναύτες χρειάζεται να προσπαθήσουν να προσαρμοστούν ξανά στη «γήινη βαρύτητα»· να ανακτήσουν την ισορροπία τους, ακόμα και σε καθημερινές λειτουργίες, όπως το περπάτημα και η ορθοστασία. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η ανάκτηση της ιδιοδεκτικότητας, δηλαδή του τρόπου με τον οποίο το σώμα διατηρεί την αίσθηση της θέσης και της ισορροπίας του, μπορεί να πάρει αρκετές μέρες.
Παράλληλα, στο διάστημα, η καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία δεν «δυσκολεύονται» να διοχετεύουν αίμα κόντρα στη βαρύτητα. Έτσι, αρχίζουν να αποδυναμώνονται.
Επίσης, είναι εντυπωσιακό ότι το αίμα και το εγκεφαλονωτιαίο υγρό συχνά μετατοπίζονται από τα κάτω άκρα, προς τα πάνω, προς το κεφάλι και τα μάτια, γεγονός που πιστεύεται ότι προκαλεί δομικές αλλαγές στα μάτια και τον εγκέφαλο. Συχνά, ένα «φουσκωμένο» πρόσωπο είναι μία από τις πρώτες αισθητές αλλαγές στο σώμα. Στην χειρότερη, είναι πιθανό να προκληθεί οίδημα στον εγκέφαλο και επιπλοκές στο οπτικό νεύρο, στον αμφιβληστροειδή, ακόμα και στο σχήμα του ματιού.
Οι αστροναύτες, επιπλέον, λόγω αφυδάτωσης, κινδυνεύουν να αναπτύξουν ακόμα και πέτρα στους νεφρούς.
Διαστημική ακτινοβολία
Η έκθεση στη διαστημική ακτινοβολία και μάλιστα επί μακρόν, μπορεί να επιφέρει καρκίνο και νευρολογικές παθήσεις.
Η διαστημική (κοσμική) ακτινοβολία αποτελείται από τρία είδη ακτινοβολίας (προερχόμενα από σωματίδια παγιδευμένα στο μαγνητικό πεδίο της Γης, από ηλιακές εκλάμψεις και από γαλαξιακές κοσμικές ακτίνες). Είναι διαφορετική από την ακτινοβολία που βιώνουμε στη Γη, καθώς ο πλανήτης μας περιβάλλεται από ένα σύστημα μαγνητικών πεδίων («μαγνητόσφαιρα»), που μας προστατεύει από την επιβλαβή διαστημική ακτινοβολία. Ωστόσο, και στη Γη, σε όσο μεγαλύτερο υψόμετρο βρισκόμαστε, τόσο μεγαλύτερη είναι και η δόση ακτινοβολίας στην οποία εκτιθέμεθα.
Σύμφωνα με τη NASA, λόγω της παρατεταμένης έκθεσης στη διαστημική ακτινοβολία και της απορρόφησής της από το ανθρώπινο σώμα, οι αστροναύτες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν καρκίνο, βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα και εκφυλιστικές ασθένειες.
Για να αποκτήσουμε μια εικόνα της επικινδυνότητα, 1 mSv διαστημικής ακτινοβολίας (μονάδα μέτρησης της απορροφούμενης ακτινοβολίας) αντιστοιχεί περίπου στην ακτινοβολία που λαμβάνουμε από τρεις ακτινογραφίες θώρακος. Σε διάστημα εξάμηνης παραμονής τους στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, οι αστροναύτες δέχονται κατά μέσο όρο 80-160 mSv!
Απομόνωση και εγκλεισμός
Η ελάχιστη ανθρώπινη επαφή και η παραμονή σε κλειστό περιβάλλον για μεγάλο χρονικό διάστημα εγκυμονεί κινδύνους και ψυχολογικής φύσεως.
Η NASA, γνωρίζοντας πόση ψυχική «ανθεκτικότητα» απαιτεί μια πολύμηνη αποστολή στο διάστημα, φροντίζει ώστε τα πληρώματα να αξιολογούνται ενδελεχώς, να επιλέγονται προσεκτικά και προετοιμάζονται κατάλληλα. Όσο πιο περιορισμένος είναι ο χώρος και όσο λιγότερη είναι η ανθρώπινη επαφή, τόσο πιο πιθανό είναι οι αστροναύτες να αναπτύξουν συμπεριφορικές ή γνωστικές παθήσεις ή ψυχιατρικές διαταραχές.
Εξάλλου, έρευνες καταδεικνύουν ότι ο εγκλεισμός σε πολύ στενόχωρα περιβάλλοντα, ανεξαρτήτως του εάν αυτά βρίσκονται στο διάστημα, μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορικές μεταβολές, κόπωση, άγχος και απώλεια ύπνου.
Οι επιστήμονες επεξεργάζονται εναλλακτικές δυνατότητες για να καταστήσουν τα διαστημικά περιβάλλοντα όσο το δυνατόν πιο φιλόξενα και ανθρώπινα· καλύτερο φωτισμό, χαλαρωτικά περιβάλλοντα εικονικής πραγματικότητας, «διαστημικούς κήπους», ακόμα και ενασχόληση με δραστηριότητες όπως η εκμάθηση μιας γλώσσας.
Μάλιστα, το ενδεχόμενο χρόνιο στρες μπορεί να επιφέρει και μεταβολές στο ανοσοποιητικό σύστημα των αστροναυτών.
Αποκατάσταση
Από τον Ιούνιο του 2024, οι Wilmore και Williams έλλειπαν από τη Γη. Τώρα καλούνται να ανακτήσουν και να αποκαταστήσουν τη σωματική και ψυχολογική τους κατάσταση. Στενή παρακολούθηση από εξειδικευμένους γιατρούς, και εντατική καθημερινή άσκηση είναι απαραίτητα για να επανέλθουν στην πρότερη πλήρη λειτουργικότητά τους. Πιθανώς θα χρειαστούν μερικούς μήνες για να χτίσουν ξανά τη μυϊκή τους μάζα. Ενώ για να ανακάμψει η οστική τους μάζα, μπορεί να απαιτηθούν χρόνια. Ωστόσο, ακόμη και τότε, ορισμένες αλλαγές στον τύπο των οστών δεν μπορούν να αναδομηθούν πλήρως και μπορεί να μην επανέλθουν ποτέ σε εντελώς φυσιολογικά επίπεδα.
