Για πρώτη φορά, ο πρόεδρος των ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι ηγέτες ήταν στο ίδιο μήκος κύματος. Μια «χορωδία» δυτικών αρχηγών κρατών δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι «η μπάλα ήταν στο γήπεδο της Ρωσίας», αφού η Ουκρανία συμφώνησε την Τρίτη, σε συνομιλίες με τις ΗΠΑ, σε άμεση εκεχειρία 30 ημερών.
Αντί όμως να κάνει την επόμενη κίνηση, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, την Πέμπτη, σήκωσε την μπάλα, έγραψε πάνω της ένα νέο σύνολο όρων και την πέταξε πίσω, επιμένοντας ότι το παιχνίδι δεν μπορούσε να προχωρήσει αν η άλλη πλευρά δεν έπαιζε με τους δικούς του κανόνες, σχολιάζει ο Guardian.
«Η ίδια η ιδέα είναι σωστή και την υποστηρίζουμε οπωσδήποτε», δήλωσε ο Πούτιν, καθισμένος δίπλα στον επί χρόνια σύμμαχό του, Αλεξάντερ Λουκασένκο, σε συνέντευξη Τύπου στο Κρεμλίνο.
Ήταν όμως το «αλλά» που ακολούθησε το οποίο έκανε όλη τη διαφορά.
Ο Πούτιν κέρδισε χρόνο
«Υπάρχουν ζητήματα που πρέπει να συζητήσουμε, και νομίζω ότι πρέπει να τα εξετάσουμε διεξοδικά με τους Αμερικανούς συναδέλφους και εταίρους μας», πρόσθεσε ο Πούτιν, υπονοώντας ότι η Ουκρανία δεν θα έπρεπε ούτε να επανεξοπλιστεί ούτε να κινητοποιήσει δυνάμεις και ότι η δυτική στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο θα πρέπει να ανασταλεί κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας.
Την ίδια στιγμή, το μήνυμα ήταν σαφές: η Ρωσία δεν είχε καμία πρόθεση να σταματήσει τον δικό της επανεξοπλισμό. Η Ουκρανία φοβάται ότι ο Πούτιν ετοιμάζεται να κάνει ακριβώς αυτό για το οποίο κατηγορεί το Κίεβο: να εκμεταλλευτεί την εκεχειρία για να ενισχύσει τον στρατό του και να κλιμακώσει την επίθεσή του εάν οι διαπραγματεύσεις καταρρεύσουν, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις ενισχύουν τη θέση τους στο πεδίο.
Τον τελευταίο μήνα, το γεωπολιτικό τοπίο έχει αλλάξει δραματικά υπέρ του Ρώσου ηγέτη, καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ αναδιαμορφώνει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ προς όφελος της Μόσχας, επιβαρύνοντας παράλληλα τις σχέσεις με τους Αμερικανούς συμμάχους.
Ωστόσο, η εισαγωγή μιας κοινής πρότασης εκεχειρίας από τις ΗΠΑ και την Ουκρανία ανέτρεψε το παιχνίδι, αναγκάζοντας τον Πούτιν να ισορροπήσει μεταξύ της φιλοδοξίας του για μια αποφασιστική νίκη στην Ουκρανία και της επιθυμίας του να διατηρήσει στενή σχέση με τον Τραμπ.
Αποφεύγοντας μια ανοιχτή απόρριψη της πρότασης Τραμπ, ο Πούτιν φάνηκε να κερδίζει χρόνο, βαδίζοντας σε μια λεπτή γραμμή μεταξύ του να μην απορρίψει κατά μέτωπο την αμερικανική ειρηνευτική πρωτοβουλία και του να επιβάλει αυστηρούς όρους, παρατείνοντας ουσιαστικά τις διαπραγματεύσεις.
Για τους θαυμαστές του, επρόκειτο για μάθημα διπλωματικής μαεστρίας, με τον Πούτιν να περιστοιχίζεται από δύο βετεράνους της εξωτερικής πολιτικής, τον Σεργκέι Λαβρόφ και τον Γιούρι Ουσάκοφ – και οι δύο με δεκαετίες εμπειρίας.
«Ο Πούτιν χρησιμοποίησε μια από τις αγαπημένες του φράσεις… Ένα σταθερό “Ναι, αλλά…”», σχολίασε σκωπτικά ο Αντρέι Κολέσνικοφ, επικεφαλής πολιτικός συντάκτης της ρωσικής εφημερίδας Kommersant και ένας από τους λίγους δημοσιογράφους με άμεση πρόσβαση στον πρόεδρο.
Κυνικό τέχνασμα
Από την πλευρά του, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είδε την αμφίσημη απάντηση του Πούτιν ως ακόμη ένα κυνικό τέχνασμα, απορρίπτοντάς τη ως «χειριστική». Ο Πούτιν, είπε, «φοβάται να πει ευθέως στον πρόεδρο Τραμπ ότι θέλει να συνεχίσει αυτόν τον πόλεμο», κατηγορώντας τον Ρώσο ηγέτη ότι «πλαισιώνει την ιδέα της εκεχειρίας με τέτοιους όρους, ώστε να μην μπορεί να λειτουργήσει καθόλου ή να διαρκέσει όσο το δυνατόν περισσότερο».
Για όσους παρακολουθούν χρόνια τη ρωσική διπλωματία, αυτή είναι μια παλιά, γνώριμη τακτική. Η Μόσχα διακρίνεται εδώ και δεκαετίες στην καθυστέρηση των διαπραγματεύσεων, προσφέροντας μόλις τόση ελπίδα προόδου ώστε να κρατάει τις συνομιλίες ζωντανές, χωρίς να κάνει ουσιαστικές παραχωρήσεις.
Οι δηλώσεις του Πούτιν και η απάντηση του Ζελένσκι χαράσσουν μια ξεκάθαρη διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δύο πλευρών.
Η Ουκρανία επιδιώκει μια διπλή στρατηγική: Άμεση εκεχειρία και διαπραγματεύσεις για μια μακροπρόθεσμη λύση, με την υποστήριξη δυτικών εγγυήσεων ασφαλείας.
Η θέση της Μόσχας
Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία επιμένει ότι και τα δύο ζητήματα πρέπει να επιλυθούν στο πλαίσιο ενός ενιαίου, συνολικού συμφώνου, το οποίο θα εκτείνεται πολύ πέρα από μια απλή εκεχειρία.
Τα βασικά σημεία των ρωσικών απαιτήσεων συζητήθηκαν κεκλεισμένων των θυρών την Πέμπτη, καθώς ο Πούτιν πραγματοποίησε νυχτερινές συνομιλίες με τον Στίβεν Γουίτκοφ, τον δισεκατομμυριούχο φίλο του Τραμπ και επικεφαλής διαπραγματευτή για την Ουκρανία.
Η Μόσχα αναμένεται να πιέσει για σαρωτικές παραχωρήσεις, συμπεριλαμβανομένων:
- Αποστρατιωτικοποίησης της Ουκρανίας
- Τερματισμού της δυτικής στρατιωτικής βοήθειας
- Εγγυήσεων ότι το Κίεβο θα παραμείνει εκτός ΝΑΤΟ
Η παρουσία ξένων στρατευμάτων στην Ουκρανία παραμένει «κόκκινη γραμμή» για τη Μόσχα, η οποία επίσης επιδιώκει διεθνή αναγνώριση των εδαφικών της διεκδικήσεων στην Κριμαία και τις τέσσερις ουκρανικές περιοχές που προσάρτησε το 2022.
Ο Πούτιν ενδέχεται να επαναφέρει και ευρύτερες απαιτήσεις ασφαλείας από το 2021, όπως τον περιορισμό της στρατιωτικής παρουσίας του ΝΑΤΟ στις χώρες που εντάχθηκαν στη συμμαχία μετά το 1997, όταν ξεκίνησε η επέκτασή του σε πρώην κομμουνιστικά κράτη.
Σύμφωνα με την Washington Post, η οποία επικαλείται απόρρητες εκτιμήσεις των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, ο Ρώσος πρόεδρος δεν έχει αποκλίνει από τον μαξιμαλιστικό του στόχο: την πλήρη κυριαρχία επί της Ουκρανίας.
Στην προσπάθειά του να πετύχει μια συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου, ο Τραμπ ξεκίνησε από τον πιο αδύναμο κρίκο – πιέζοντας τον Ζελένσκι, του οποίου ο στρατός εξαρτάται από την αμερικανική υποστήριξη.
Ωστόσο, ο Αλεξάντερ Μπάουνοφ, πολιτικός αναλυτής στο Carnegie Endowment for International Peace, επισημαίνει ότι ο Τραμπ έχει «ελάχιστες επιλογές» για να αντιμετωπίσει μια ρωσική απόρριψη ή μια εσκεμμένη ρωσική καθυστέρηση.
Παρόλο που ο Τραμπ έχει υποσχεθεί αυστηρότερες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ έχουν ελάχιστα περιθώρια για περαιτέρω πίεση, εκτός από την ενίσχυση της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία – κάτι που ο ίδιος δεν επιθυμεί να κάνει.
Καρότο αντί για μαστίγιο: Η στρατηγική της προσέγγισης
Αντί να ασκήσει πίεση στη Μόσχα, ο Μπάουνοφ υποστηρίζει ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να επηρεάσει τη Ρωσία θα ήταν μέσω κινήτρων, προσφέροντας:
- Χαλάρωση των κυρώσεων
- Οικονομική επανένταξη της Ρωσίας στις δυτικές αγορές
Από την αρχή, ο Τραμπ χρησιμοποιεί ως «δόλωμα» την οικονομική συνεργασία και την επιστροφή στην ομαλότητα – ή όπως το περιγράφει η δική του, συναλλακτική διοίκηση, «τις απίστευτες ευκαιρίες που υπάρχουν για συνεργασία με τη Ρωσία».
Ο κίνδυνος για την Ουκρανία: Ένας Τραμπ που ευθυγραμμίζεται με τον Πούτιν
Ωστόσο, υπάρχει και ένα πολύ πιο σκοτεινό ενδεχόμενο για το Κίεβο.
«Αντιμέτωπος με την πραγματικότητα ότι δεν έχει πραγματικά μέσα πίεσης στον Πούτιν για μια γρήγορη συμφωνία, ο Τραμπ θα μπορούσε να ευθυγραμμιστεί πλήρως με τον Ρώσο ηγέτη – μετατρέποντας τις απαιτήσεις του Πούτιν σε κοινή διαπραγματευτική ατζέντα», προειδοποιεί ο Μπάουνοφ.
Τα πρώτα σημάδια είναι ήδη ανησυχητικά για το Κίεβο.
Την Παρασκευή, ο Τραμπ επανέλαβε τους ισχυρισμούς του Πούτιν ότι χιλιάδες Ουκρανοί στρατιώτες έχουν περικυκλωθεί από τον ρωσικό στρατό στην περιοχή του Κουρσκ – έναν ισχυρισμό που διαψεύδουν τόσο ουκρανικές πηγές όσο και ανεξάρτητοι αναλυτές.
Ο Τραμπ έγραψε στην πλατφόρμα του, Truth Social, ότι είχε ζητήσει από τον Πούτιν να χαρίσει τη ζωή των Ουκρανών στρατιωτών – μια «χάρη» που ο Πούτιν μπορεί να παραχωρήσει ευχαρίστως, δεδομένου ότι, σύμφωνα με αναφορές, δεν υπάρχουν καν Ουκρανοί στρατιώτες παγιδευμένοι εκεί.
Με αυτόν τον τρόπο, ο Τραμπ επιτρέπει στον Πούτιν να εμφανιστεί ως «μεγαλοπρεπής ηγέτης», προσθέτοντας άλλο ένα διαπραγματευτικό χαρτί στη ρωσική πλευρά.
