Ο ρόλος της Τουρκίας εμφανίζεται εξαιρετικά αναβαθμισμένος το τελευταίο διάστημα. Από την επιρροή της στο νέο καθεστώς της Συρίας και την ιστορική δήλωση του Οτσαλάν για αφοπλισμό του PKK έως την εμπλοκή της στις εξελίξεις στην Ουκρανία και τη συμμετοχή της στη «σύνοδο των προθύμων» στο Λονδίνο, η Άγκυρα εμφανίζει μια δυναμική που δημιουργεί νέα δεδομένα στη διεθνή σκηνή.
Η Τουρκία έχει μπει στο τραπέζι των συζητήσεων και για την ενίσχυση της ασφάλειας στην Ευρώπη, ενώ ενδεικτικό της κατάστασης που διαμορφώνεται είναι και η ξαφνική διακοπή της ενεργειακής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου, καθώς Αθήνα και Λευκωσία φαίνεται να επαναξιολογούν τους γεωπολιτικούς κινδύνους.
Το ΝΑΤΟ προέτρεψε την ΕΕ – και επιμέρους τα κράτη μέλη της – να βελτιώσουν τις σχέσεις της με την Τουρκία, καθώς η υποχώρηση των ΗΠΑ από την ευρωπαϊκή ασφάλεια καθιστά επιτακτική την επανεξέταση των συμμαχιών.
Σύμφωνα με τους Financial Times, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, προέτρεψε σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες τους ευρωπαίους ηγέτες να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μετά από πολλά χρόνια τεταμένων σχέσεων.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, παρευρέθηκε στη σύνοδο των σημαντικότερων στρατιωτικών δυνάμεων της Ευρώπης που διεξήχθη στο Λονδίνο, πριν από μερικές ημέρες. Στην ατζέντα της συνάντησης ήταν η υποστήριξη της Ουκρανίας, με αποστολή ειρηνευτικών δυνάμεων μετά από μια πιθανή συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου, αλλά και ευρύτερα αμυντικά ζητήματα μετά τη νέα αμερικανική στρατηγική από τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει ξεκαθαρίσει πως στο εξής οι ευρωπαίοι θα πρέπει να φροντίζουν μόνοι τους για την ασφάλειά τους, χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ.
Ο Χακάν Φιντάν φέρεται να προσκλήθηκε ύστερα από τις επισημάνσεις του Ρούτε σε ένα ιδιωτικέ γεύμα με ηγέτες της ΕΕ, το οποίο πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο. Ο γγ του ΝΑΤΟ υπογράμμισε τη σημασία να υπάρξει ενίσχυση της συνεργασίας με την Τουρκία και προέτρεψε τους παρευρισκόμενους ηγέτες να συνεργαστούν στενότερα με την Άγκυρα ώστε να επιτευχθεί αυτός ο στόχος.
Ενδεικτικό της στροφής των ευρωπαίων είναι πως ο Μαρκ Ρούτε, ως πρωθυπουργός της Ολλανδίας, υπήρξε ένας από τους σφοδρότερους επικριτές του Ερντογάν. «Η συμμετοχή συμμάχων εκτός ΕΕ στις προσπάθειες της ΕΕ για ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια της Ευρώπης», είχε δηλώσει τον Ιανουάριο σε ομιλία του στο ευρωκοινοβούλιο.
Το διπλό παιχνίδι της Τουρκίας
Η πραγματικότητα είναι πως η Τουρκία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ, αλλά και μια ισχυρή αμυντική βιομηχανία. Αυτή η ισχύς αντανακλάται και στην εξαγορά της ιταλικής Piaggio aero από την Baykar, η οποία προωθεί και μια συνεργασία με την ιταλική Leonardo, κορυφαία εταιρεία στον τομέα της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, για την κατασκευή drone νέας γενιάς.
Επιπλέον ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, κατάφερε να διατηρήσει στενούς δεσμούς τόσο με το Κίεβο, όσο και με τη Μόσχα, και αυτό σήμερα του δίνει ρόλο προνομιακού συνομιλητή στις διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου.
Ο ίδιος ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, που ενίσχυσε τον ουκρανικό στρατό με τουρκικά drones, ζήτησε τη συμμετοχή της Τουρκίας στις συζητήσεις, ενώ στην Κωνσταντινούπολη φιλοξενήθηκε πρόσφατα συνάντηση αξιωματούχων ΗΠΑ – Ρωσίας για το ουκρανικό και τις διμερείς σχέσεις. Η σχέση με το τουρκικό καθεστώς αποδείχθηκε εξαιρετικά χρήσιμη και στο Κρεμλίνο, καθώς η Άγκυρα εξελίχθηκε σε κομβικό «ενδιάμεσο» για να παρακαμφθούν οι δυτικές κυρώσεις.
Τέλος η Τουρκία έχει εκφράσει την πρόθεσή της για αποστολή ειρηνευτικής δύναμης στην Ουκρανία και αναλυτές εκτιμούν πως ενδεχομένως – λόγω και της καλής σχέσης της με τη Μόσχα – θα μπορούσε να αποδεχτεί μια λύση, καθώς η Ρωσία έχει απειλήσει πως η παρουσία ευρωπαϊκού στρατού στην Ουκρανία θα σήμαινε άμεσο πόλεμο.
Με τα σημερινά δεδομένα η αποστολή τουρκικών δυνάμεων ενδεχομένως να αποδειχθεί κρίσιμη στις διαπραγματεύσεις, ωστόσο, όπως υπογράμμιζαν πηγές στο Bloomberg, για να συμβεί αυτό η Τουρκία θα πρέπει να συμμετέχει στις διαβουλεύσεις και τις προετοιμασίες για τον σχηματισμό της ειρηνευτικής δύναμης.
Μήνυμα από την Αθήνα: «Επιφυλακτική αλλά όχι δογματική»
«Τα πράγματα αλλάζουν. Σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή πρέπει να αποφασίσετε ποιον θέλεις στην ομάδα σου, ανεξάρτητα από τυχόν προβλήματα που μπορεί να έχεις», σχολίασε στους Financial Times ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ σχετικά με τις σχέσεις με την Τουρκία.
Έλληνας διπλωμάτης φέρεται να δήλωσε στο ίδιο μέσο πως η Αθήνα παραμένει «επιφυλακτική αλλά όχι δογματική» σχετικά με την ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας του ευρωπαϊκού μπλοκ με την Άγκυρα. «Η Τουρκία θα πρέπει να είναι εποικοδομητική για την αντιμετώπιση των εκκρεμοτήτων με τα ευρωπαϊκά κράτη μέλη», πρόσθεσε, αναφερόμενος προφανώς στα ελληνοτουρκικά και το κυπριακό.
«Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ έχει αλλάξει τις προοπτικές», παραδέχτηκαν ευρωπαίοι διπλωμάτες στους Financial Times, ενώ ο Χακάν Φιντάν δήλωσε «σε αυτή τη φάση καθορίζουμε την καλύτερη πορεία δράσης». «Εάν η ΕΕ καταλήξει σε μια νέα ευρωπαϊκή δομή ασφάλειας, είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε», τόνισε.
