Ένα βήμα πριν κλείσει και επίσημα η συμφωνία με την Ουκρανία, βρίσκεται ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, που υπερηφανεύεται για τις διαπραγματευτικές του ικανότητες. Αύριο, Παρασκευή, ο πρόεδρος της Ουκρανίας θα επισκεφτεί τον Λευκό Οίκο, όπου θα δώσει τα χέρια με τον Τραμπ, με τον τελευταίο να βάζει… χέρι στον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας.
Ωστόσο, όπως σχολιάζει σε άρθρο του Politico, ο Τραμπ μπορεί να πάρει λιγότερα από όσα ελπίζει.
Οι εκτιμήσεις για τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας βασίζονται σε παρωχημένες σοβιετικές έρευνες, που δεν υπολόγισαν τη βιωσιμότητα ή το κόστος εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων.
Το αβέβαιο όφελος των ΗΠΑ
Σύμφωνα με το τελευταίο προσχέδιο της συμφωνίας, που επικαλείται η ουκρανική εφημερίδα Economic Pravda, το Κίεβο θα καταβάλλει το 50% των εσόδων από τους κρατικούς φυσικούς πόρους σε ένα ταμείο που θα επενδύει στην Ουκρανία, χωρίς να λαμβάνει εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ. Θεωρητικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν μεγάλο οικονομικό όφελος από τη συμφωνία.
Το ουκρανικό υπουργείο Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος αναφέρει ότι η χώρα διαθέτει περίπου το 5% των «κρίσιμων» πρώτων υλών του κόσμου, όπως γραφίτη, λίθιο, τιτάνιο, βηρύλλιο και ουράνιο.
Αυτά τα ορυκτά είναι απαραίτητοι για την κατασκευή μπαταριών, ραντάρ και άλλων πολεμικών υλικών, κρίσιμων για την αμυντική και τεχνολογική βιομηχανία, ενώ θα μπορούσαν να μειώσουν την εξάρτηση των ΗΠΑ από τα κινεζικά ορυκτά.
Στην πράξη, όμως, η έκταση του ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας παραμένει ασαφής. Αν και η χώρα αναφέρει περισσότερες από 20.000 καταγεγραμμένες μεταλλευτικές τοποθεσίες, μόνο 8.000 έχουν αξιολογηθεί ως βιώσιμες, και από αυτές, λιγότερες από τις μισές αξιοποιούνταν πριν από τη ρωσική εισβολή το 2022.
Οι εκτιμήσεις για την αξία των κοιτασμάτων βασίζονται κυρίως σε σοβιετικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 1960 και 1980, με δεδομένα συχνά ελλιπή και μη ψηφιοποιημένα. Πολλά αρχεία παραμένουν σφραγισμένα λόγω του στρατιωτικού νόμου που επέβαλε ο πρόεδρος Ζελένσκι στην αρχή του πολέμου.
Ακόμη κι αν επιβεβαιωθεί η ύπαρξη πολύτιμων κοιτασμάτων, η εξόρυξή τους θα απαιτούσε τεράστιες επενδύσεις. Σύμφωνα με την Ουκρανική Γεωλογική Υπηρεσία (UGS), η εκμετάλλευση των 10 μεγαλύτερων μεταλλευτικών κοιτασμάτων της χώρας θα κόστιζε 15 δισεκατομμύρια δολάρια, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής ορυχείων, λατομείων και περίπου 20 νέων μονάδων επεξεργασίας.
Ένα από αυτά, το κοίτασμα Νοβοπολτάβσκε, περιγράφεται ως «ένα από τα μεγαλύτερα» κοιτάσματα σπάνιων γαιών στον κόσμο, με εκτιμώμενο κόστος ανάπτυξης 300 εκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, χαρακτηρίζεται ως «σχετικά δύσκολο» λόγω κινδύνων πλημμύρας και κατολισθήσεων. Παρότι ανακαλύφθηκε το 1970 και εξερευνήθηκε στη δεκαετία του 1980, δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια αξιοποίησής του από το 1991.
Οι δυσκολίες στην εκμετάλλευση των σπάνιων γαιών
Οι σπάνιες γαίες, αν και απαραίτητες για τεχνολογικές εφαρμογές, είναι εξαιρετικά δαπανηρές στην εξόρυξη και επεξεργασία, καθώς συναντώνται σε συνδυασμό με άλλα ορυκτά σε ποικίλες συγκεντρώσεις. Η Κίνα επεξεργάζεται σχεδόν το 90% των σπάνιων γαιών παγκοσμίως, κατέχοντας πρακτικά μονοπώλιο στον τομέα. Οι περισσότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, δεν διαθέτουν την απαραίτητη τεχνογνωσία ή τις υποδομές για την επεξεργασία των ορυκτών, αναγκάζοντάς τες να βασίζονται στο Πεκίνο.
Η ανάπτυξη τέτοιων υποδομών στην Ουκρανία, ακόμη και με αμερικανικές επενδύσεις, θα απαιτούσε χρόνια και θα ήταν πιθανώς λιγότερο αποδοτική από την αποστολή των ορυκτών στην Κίνα για επεξεργασία. Επιπλέον, το κόστος αποναρκοθέτησης και απομάκρυνσης εκρηκτικών μηχανισμών από τις μεταλλευτικές περιοχές μπορεί να διαρκέσει πάνω από μια δεκαετία και να απαιτήσει δισεκατομμύρια δολάρια.
Σύμφωνα με την τελευταία εκτίμηση της ουκρανικής κυβέρνησης, της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το συνολικό κόστος ανοικοδόμησης της Ουκρανίας ανέρχεται στα 524 δισεκατομμύρια δολάρια για την επόμενη δεκαετία, ποσό σχεδόν ίσο με την αποζημίωση που ζητά ο Τραμπ για την υποστήριξη των ΗΠΑ στην Ουκρανία. Στην πραγματικότητα, η αμερικανική βοήθεια από την έναρξη του πολέμου ανέρχεται στα 120 δισεκατομμύρια δολάρια.
Τα εδάφη υπό ρωσική κατοχή
Ένα ακόμη εμπόδιο στη συμφωνία είναι το γεγονός ότι πολλά υποσχόμενα κοιτάσματα βρίσκονται σε περιοχές υπό ρωσική κατοχή. Δύο από τις μεγαλύτερες γνωστές περιοχές σπάνιων γαιών, τα κοιτάσματα Αζόβσκε και Μαζουρίβσκε, βρίσκονται στην κατεχόμενη περιφέρεια Ντονέτσκ.
Το Νοβοπολτάβσκε βρίσκεται στη Ζαπορίζια, που παραμένει υπό ρωσική απειλή.
Η Ουκρανή αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Γιούλια Σβιριντένκο, ανέφερε ότι η Ρωσία έχει καταλάβει κοιτάσματα ορυκτών και φυσικού αερίου αξίας 350 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ άλλες εκτιμήσεις ανεβάζουν το ποσό σε τρισεκατομμύρια.
Ο Τραμπ έχει δύο επιλογές: είτε να ενισχύσει την υποστήριξη προς την Ουκρανία για την ανακατάληψη των κατεχόμενων εδαφών, είτε να δεχτεί την πρόταση του Πούτιν για αγορά ορυκτών από τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων αυτών που εξορύσσονται από ουκρανικά εδάφη υπό κατοχή.
Για τον πρόεδρο των ΗΠΑ, αυτή η συμφωνία μπορεί να αποδειχθεί η «συμφωνία του αιώνα» ή ένα οικονομικό ναυάγιο με ζημιογόνα ορυχεία που καμία αμερικανική εταιρεία δεν θα θελήσει να επενδύσει.
