Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, όπως όλα δείχνουν ετοιμάζει βαλίτσες για τον Λευκό Οίκο την Παρασκευή για να υπογράψει συμφωνία σχετικά με τα κρίσιμα ορυκτά, σύμφωνα με τον Ντόναλντ Τραμπ.
Η ανακοίνωση αυτή έρχεται μετά από έντονες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ουάσινγκτον και Κιέβου, στις οποίες ο Ζελένσκι κατήγγειλε ότι οι ΗΠΑ τον πίεζαν να αποδεχθεί μια συμφωνία ύψους άνω των 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα με τον ίδιο, η συμφωνία θα υποχρέωνε «δέκα γενιές» Ουκρανών να την αποπληρώσουν και δεν περιείχε τις απαραίτητες εγγυήσεις ασφαλείας για το Κίεβο.
Η τελική εκδοχή της συμφωνίας με ημερομηνία 24 /2, την οποία έχει περιέλθει σε γνώση των Financial Times, θα δημιουργήσει ένα ταμείο στο οποίο η Ουκρανία θα συνεισφέρει το 50% των εσόδων από τη «μελλοντική οικονομική εκμετάλλευση» των κρατικών ορυκτών πόρων, συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Το ταμείο θα επενδύσει σε έργα στην Ουκρανία.
Από αυτό εξαιρούνται οι ορυκτοί πόροι που ήδη συνεισφέρουν στα ταμεία της ουκρανικής κυβέρνησης. Αυτό σημαίνει ότι η συμφωνία δεν καλύπτει τις υπάρχουσες δραστηριότητες της Naftogaz ή της Ukrnafta, των μεγαλύτερων παραγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου της Ουκρανίας.
Οι λεπτομέρειες παραμένουν ασαφείς, ωστόσο δεν περιλαμβάνει τις μακροπρόθεσμες εγγυήσεις ασφαλείας που επιθυμούσε η ουκρανική ηγεσία.
Τι είναι όμως τα ορυκτά, που διεκδικούσε μέχρι και η Ευρώπη και γιατί τα θέλουν όλοι διακαώς; Ο Guardian δημοσίευσε έναν αναλυτικό οδηγό.
Τι είναι τα «κρίσιμα ορυκτά»;
Τα κρίσιμα ορυκτά είναι μέταλλα και πρώτες ύλες απαραίτητες για την παραγωγή υψηλής τεχνολογίας προϊόντων, ειδικά εκείνων που σχετίζονται με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, καθώς και για τα καταναλωτικά ηλεκτρονικά, τις υποδομές τεχνητής νοημοσύνης και τα οπλικά συστήματα.
Η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα έχουν αυξήσει τη ζήτηση για ορυκτά όπως το κοβάλτιο, ο χαλκός, το λίθιο και το νικέλιο, τα οποία είναι απαραίτητα για την ηλεκτροκίνηση και την κατασκευή ανεμογεννητριών. Τα ίδια ορυκτά χρησιμοποιούνται επίσης στην κατασκευή κινητών τηλεφώνων, κέντρων δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης και όπλων, όπως τα μαχητικά αεροσκάφη F-35.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA), η αγορά των κρίσιμων ορυκτών διπλασιάστηκε μέσα σε πέντε χρόνια, φτάνοντας τα 320 δισεκατομμύρια λίρες το 2022. Εάν οι χώρες εφαρμόσουν πλήρως τις δεσμεύσεις τους για την καθαρή ενέργεια, η ζήτηση αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030 και να τριπλασιαστεί έως το 2040.
Ποια ορυκτά θεωρούνται «κρίσιμα»
Ο όρος «κρίσιμα ορυκτά» δεν έχει αυστηρή επιστημονική βάση, αλλά καθορίζεται με πολιτικά και γεωοικονομικά κριτήρια. Κάθε χώρα έχει τη δική της λίστα ανάλογα με τις εθνικές και στρατηγικές της ανάγκες.
Το 2022, η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS) δημοσίευσε μια λίστα 50 κρίσιμων ορυκτών, που περιλαμβάνει από το αλουμίνιο έως το ζιρκόνιο. Σημαντικά στοιχεία στη λίστα περιλαμβάνουν το αρσενικό (για ημιαγωγούς), το βηρύλλιο (για την αεροδιαστημική και την άμυνα), το κοβάλτιο, το λίθιο και τον γραφίτη (για τις μπαταρίες), καθώς και το ινδίου (για οθόνες αφής) και το τελούριο (για την ηλιακή ενέργεια).
Τι είναι οι σπάνιες γαίες
Οι σπάνιες γαίες (REEs) είναι μια ομάδα 17 κρίσιμων ορυκτών που χρησιμοποιούνται σε κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρικά οχήματα, συστήματα καθοδήγησης πυραύλων και βιομηχανικές εφαρμογές. Παρά το όνομά τους, δεν είναι απαραίτητα σπάνιες, αλλά η εξόρυξη και η επεξεργασία τους είναι ιδιαίτερα δύσκολη και περιβαλλοντικά καταστροφική, με αποτέλεσμα η παραγωγή να συγκεντρώνεται κυρίως στην Κίνα.
Παραδείγματα περιλαμβάνουν το ευρώπιο (για πυρηνικούς αντιδραστήρες), το δυσπρόσιο και το πρασεοδύμιο (για μαγνήτες κινητών τηλεφώνων) και το γαδολίνιο (για λέιζερ).
Ποια κρίσιμα ορυκτά διαθέτει η Ουκρανία;
Η Ουκρανία διαθέτει περίπου το 5% των παγκόσμιων ορυκτών αποθεμάτων, σύμφωνα με το 2022 άρθρο της προέδρου της Ένωσης Γεωλόγων Ουκρανίας, Hanna Liventseva. Με βάση ουκρανικά δεδομένα που επικαλείται το Reuters, η χώρα έχει κοιτάσματα 22 από τα 34 κρίσιμα ορυκτά της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το δημήτριο, το νεοδύμιο και το ύττριο.
Πριν τον πόλεμο, η Ουκρανία ήταν σημαντικός προμηθευτής τιτανίου, με το 7% της παγκόσμιας παραγωγής το 2019. Διέθετε επίσης 500.000 τόνους αποθεμάτων λιθίου και το 20% των παγκόσμιων αποθεμάτων γραφίτη. Ωστόσο, λόγω της ρωσικής εισβολής, το 40% των ουκρανικών μεταλλευτικών πόρων βρίσκεται υπό ρωσικό έλεγχο, συμπεριλαμβανομένων δύο κοιτασμάτων λιθίου στο Ντονέτσκ και στη Ζαπορίζια.
Γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ ενδιαφέρεται τόσο πολύ για τα ουκρανικά ορυκτά
Ο κύριος λόγος που ο Τραμπ επιδιώκει την πρόσβαση στα ουκρανικά ορυκτά είναι ο ανταγωνισμός με την Κίνα. Η Κίνα κυριαρχεί στην επεξεργασία κρίσιμων ορυκτών, ελέγχοντας το 35% της παραγωγής νικελίου, το 50-70% του λιθίου και του κοβαλτίου και σχεδόν το 90% των σπάνιων γαιών παγκοσμίως.
Με τον Τραμπ να έχει κλιμακώσει τον εμπορικό πόλεμο με την Κίνα μέσω δασμών, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν απειλή στην προμήθεια κρίσιμων ορυκτών. Ο ανταγωνισμός για αυτά τα στρατηγικά υλικά εντείνεται παγκοσμίως, και αν οι ΗΠΑ δεν διασφαλίσουν την πρόσβασή τους, άλλες χώρες θα το κάνουν.
