Με τίτλο «Turkey and the survival of NATO» το κύριο άρθρο της εφημερίδας Washington Times ασκεί δριμεία στον Πρόεδρο Τ.Ερντογάν και την κυβέρνησή του ότι η ανεύθυνη και αλλοπρόσαλλη εξωτερική τους πολιτική απέναντι στη Δύση, με αποκορύφωμα την εμμονή τους στην πραγματοποίηση της αγοράς των ρωσικών πυραύλων που απειλεί την ίδια την ύπαρξη του ΝΑΤΟ, ενισχύει τις δυτικές ανησυχίες ότι η Τουρκία ίσως έχει καταστεί πλέον ένας αναξιόπιστος σύμμαχος.
Η εντεινόμενα ασταθής και αλλοπρόσαλλη εξωτερική πολιτική του Ερντογάν, συμπεριλαμβανομένης της αναθέρμανσης των σχέσεων με ακραίες ισλαμικές πολιτικές οργανώσεις, συνέβαλε επίσης στην απόφαση του Ευρ. Κοινοβουλίου για αναστολή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων Τουρκίας-ΕΕ, καθώς πληθαίνουν οι πολέμιοι της τούρκικης ένταξης και εντείνονται οι πάγιες ευρωπαϊκές ανησυχίες απέναντι στον ισλαμικό πολιτισμικό χαρακτήρα της Τουρκίας και τις μαζικές ροές μετανάστευσης.
«Οι υποψίες αυξάνονται στη Δύση ότι η Τουρκία ίσως έχει καταστεί πλέον ένας αναξιόπιστος σύμμαχος», καταλήγει το κύριο άρθρο.
Στο μεταξύ προ ημερών δημοσιεύτηκε ακόμη ένα άρθρο στις ΗΠΑ. Από τον τίτλο μόνο του άρθρου μπορεί εύκολα να φανταστεί κανείς ότι ο έγκριτος δημοσιογράφος-αναλυτής David Ignatius είχε αρκετά δηκτική διάθεση κατά του Τούρκου Προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
«Ο Ερντογάν σαμποτάρει την πρόοδο της Τουρκίας απομακρύνοντάς την από την Δύση» είναι ο τίτλος στο άρθρο γώμης στο οποίο στιγματίζει την ευθύνη του Τούρκου Προέδρου Ερντογάν για τη ρήξη στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, που κλιμακώθηκε τα τελευταία χρόνια.
«Ο Ερντογάν κατά την τελευταία δεκαετία έχει αντικαταστήσει την κοσμική δημοκρατία δυτικού τύπου, που δημιούργησε ο Kemal Ataturk, με μια νεο-οθωμανική Τουρκία, πιο ευθυγραμμισμένη με τους ανατολικούς της γείτονες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας» σημειώνει στο άρθρο του ο David Ignatius.
Ο αμερικάνος αναλυτής αφού επισημαίνει ότι παρά τις διαρκείς προσπάθειες των τριών τελευταίων Αμερικανών Προέδρων η Τουρκί απομακρύνεται συνεχώς από την Δύση και από την δημοκρατία και συνεχίζει:
«ΗΠΑ και Τουρκία οδεύουν τώρα προς την πιο σοβαρή τους αντιπαράθεση γύρω την τουρκική προμήθεια των ρωσικών πυραύλων S-400, παρά τις αμερικανικές προειδοποιήσεις για ‘σοβαρές συνέπειες’ για την Τουρκία, συμπεριλαμβανομένης της ακύρωσης της συμπαραγωγής των αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-35, για την οποία οι Αμερικανοί αξιωματούχοι εξετάζουν τώρα με την Lockheed Martin να βρουν εναλλακτικούς εταίρους.»
«Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ είναι αρκετά ισχυροί ώστε να επιβιώσουν από τη ζημιογόνα δράση του Ερντογάν. Η τραγωδία είναι ότι ο τούρκος ηγέτης σαμποτάρει την πρόοδο της χώρας του και τις προσπάθειές της να οικοδομήσει μια σύγχρονη δημοκρατία δυτικού τύπου, με μια σειρά υπονομευτικών πολιτικών τόσο στο εσωτερικό (κατάργηση της ελευθεροτυπίας, αποδυνάμωση των ενόπλων δυνάμεων, διώξεις αντιφρονούντων, υπονόμευση τουρκικής οικονομίας,’Κουρδοφοβία’ με εμμονική καταδίωξη του PKK) όσο και στις σχέσεις του με τις ΗΠΑ (υπονόμευση αμερικανικών κυρώσεων κατά του Ιράν, φυλάκιση Αμερικανού πάστορα Brusnon, έγκληση των ΗΠΑ για την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 στην Τουρκία, ξυλοδαρμός διαδηλωτών στην Ουάσιγκτον, υποστήριξη Μαδούρο στη Βενεζουέλα)» καταλήγει στο άρθρο του ο David Ignatius.
Τι γράφει το Bloomberg
«Τώρα που η Τουρκία δεν αποτελεί πλέον εταίρο των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και έχει μια ατζέντα που έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, απαιτούνται αλλαγές στη νοοτροπία των ΗΠΑ» υπογραμμίζει ο Hussein Ibish σε άρθρο του στο Bloomberg που περιγράφει με ιδιαίτερα αναλυτικό τρόπο την νέα στρατηγική του Ερντογάν στην Μέση Ανατολή.
«Οι ΗΠΑ πρέπει να είναι ξεκάθαρες για τις προσδοκίες τους και να εκμεταλλευτούν την συνεργασία που ακόμη χρειάζεται η Τουρκία, ώστε να διασφαλίσουν ότι ο Erdogan σέβεται τα συμφέροντα της αμερικανικής συμμαχίας στη Μέση Ανατολή» καταλήγει στο άρθρο του στο οποίο από την αρχή εντοπίζει ότι ο κύριος στόχος της στρατηγική της Άγκυρας είναι να επιβληθεί ως περιφερειακός παίκτης με δική του ατζέντα, φιλοδοξίες, ιδεολογία και συμμάχους.
Διαβάστε όλο το άρθρο του Hussein Ibish, Bloomberg, με τίτλο Turkey Is Changing the Middle East. The U.S. Doesn’t Get It
Η Μέση Ανατολή αλλάζει ραγδαία αλλά η τελευταία που το αντιλαμβάνεται και αντιδρά είναι η Αμερική. Επί δέκα τουλάχιστον χρόνια η περιοχή περιγράφεται χονδροειδώς μοιρασμένη σε δύο στρατόπεδα: ένας φιλο-ιρανικός συνασπισμός αφενός, και μια χαλαρότερη ομάδα αντίθετη με τις φιλοδοξίες του Ιράν αφετέρου. Εν συντομία, η διαίρεση ανάγεται επιπόλαια στο σχίσμα μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών.
Αυτή ήταν ανέκαθεν μια διαστρέβλωση και γίνεται όλο και περισσότερο προφανές ότι, παρά το γεγονός ότι τα δύο στρατόπεδα είναι υπαρκτά, αναδύεται επίσης και ένα τρίτο, διακριτό μπλοκ, με σουνιτικό προσανατολισμό και με την Τουρκία επικεφαλής. Η Άγκυρα μεταβάλλεται σε περιφερειακό παίκτη με δική του ατζέντα, φιλοδοξίες, ιδεολογία και συμμάχους. Οι κύριοι παίκτες της αντι-ιρανικής ομάδας είναι φιλο-αμερικανοί, δηλαδή αραβικά κράτη όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος, η Ιορδανία και το Ισραήλ.
Ο πόλεμος στη Συρία έχει ενώσει την ομάδα αυτή με την Τουρκία και τους συμμάχους της από το 2011, στην κοινή τους αντιπαλότητα προς τον δικτάτορα Bashar Assad που υποστηρίζεται από το Ιράν. Όταν όμως οι περιοχές του Χαλεπίου που ήταν στα χέρια των αντικαθεστωτικών ανταρτών ανακαταλήφθηκαν από τις δυνάμεις του Assad τον Δεκέμβριο του 2016, ο πόλεμος ουσιαστικά τελείωσε και μαζί του τελείωσε και το μέτωπο κατά του Ιράν.
Τότε η Τουρκία άρχισε να εστιάζει τις προσπάθειές της στην ανάσχεση των ένοπλων κουρδικών οργανώσεων στη βόρεια Συρία και να διαμορφώνει μια συνεργασία με την Ρωσία, το Ιράν και τον Assad. Δεν θεωρεί πλέον το Ιράν αντίπαλο αλλά ανταγωνιστή και κάποιες φορές εταίρο. Ο ρόλος της Τουρκίας στο επίκεντρο μιας νέας συμμαχίας στη Μέση Ανατολή, εδραιώθηκε κατά την περίοδο του μποϋκοτάζ εναντίον του Κατάρ εκ μέρους της Σαουδικής Αραβίας, των ΗΑΕ, του Μπαχρέιν και της Αιγύπτου. Το Κατάρ στηρίχθηκε στην Τουρκία, που διατηρεί εκεί στρατιωτική βάση, για να αντιμετωπίσει το μποϋκοτάζ.
Επίσης, το Κατάρ επιδιώκει να έχει εγκάρδιες σχέσεις με το Ιράν, επειδή οι δύο χώρες μοιράζονται ένα κοίτασμα φυσικού αερίου που εξασφαλίζει στο Κατάρ το τεράστιο κατά κεφαλήν εισόδημά του. Κατάρ και Τουρκία υποστηρίζουν το κίνημα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Αυτό και η στήριξη οργανώσεων όπως η Χαμάς υπήρξε η κύρια αιτία του μποϋκοτάζ. Κατά την διάρκεια του πολέμου στη Συρία, η Χαμάς έπρεπε να επιλέξει ανάμεσα στην σουνιτική της ταυτότητα και στην συμμαχία της με το σιιτικό Ιράν και την αλεβιτική Συρία, που είναι η έδρα του αρχηγείου της. Τελικά κατέφυγε στη Συρία, αφήνοντας πίσω περιουσιακά στοιχεία και ακίνητα.
Τώρα όμως, καθώς η Τουρκία και το Κατάρ προσεγγίζουν το Ιράν, η Χαμάς ανανεώνει τους δεσμούς της με την Τεχεράνη. Το Ισραήλ και τα περισσότερα φιλο-αμερικανικά αραβικά κράτη παρακολουθούν με ανησυχία την εδραίωση αυτού του συνασπισμού, του οποίου ηγείται η Τουρκία, εν μέρει επειδή αποδυναμώνει το δικό τους αντι-ιρανικό στρατόπεδο. Επιπλέον, αν η Τουρκία γυρίσει τελικά την πλάτη της στην Ευρώπη μετά από έναν αιώνα αποτυχημένων προσπαθειών να ενσωματωθεί στην Δύση και στρέψει το βλέμμα της ανατολικά, θα μπορούσε να αναδειχθεί σε περιφερειακό ηγεμόνα, τόσο φιλόδοξο όσο το Ιράν, και περισσότερο αποτελεσματικό.
Η Τουρκία έχει μεγαλύτερη οικονομία, πιο προηγμένη τεχνολογία και ισχυρότερες ένοπλες δυνάμεις. Επίσης, παραμένει μέλος του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία δεν αποτελεί παράγοντα αστάθειας όσο το Ιράν, μπορεί όμως να γίνει μακροπρόθεσμα.
Η Άγκυρα δεν έχει αποκρύψει την διευρυνόμενη φιλοδοξία της να αναβιώσει την κυριαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Ισλαμικό κόσμο. Σε πρόσφατη συγκέντρωση, ο Τούρκος υπουργός Εσωτερικών Suleyman Soylu διακήρυξε: «Δεν είμαστε μόνον η Τουρκία, αλλά επίσης και η Δαμασκός, το Χαλέπι, το Κιρκούκ, η Ιερουσαλήμ, η Παλαιστίνη, η Μέκκα και η Μεδίνα». Αμερικανοί πρώην αξιωματούχοι που είχαν εμπλακεί σε αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις στην περιοχή αναφέρουν πως έχουν δει τουρκικούς χάρτες όπου απεικονίζεται η σφαίρα επιρροής να εκτείνεται στο εσωτερικό της Σαουδικής Αραβίας και μέχρι την Μπάσρα του Ιράκ.
Η μακροχρόνια αντιπαλότητα της Τουρκίας με την Σαουδική Αραβία, που ανάγεται στον 19ο αιώνα, έχει αναζωπυρωθεί και ήρθε στο προσκήνιο κατά την διάρκεια της διπλωματικής κρίσης για την δολοφονία του δημοσιογράφου Jamal Khashoggi. Μετά την κατακραυγή που ξεσηκώθηκε, η Τουρκία φρόντισε να μη διαρρήξει όλες τις σχέσεις με το Ριάντ, έκανε όμως ότι μπορούσε για να φέρει σε δύσκολη θέση και να αποδυναμώσει τον διάδοχο πρίγκιπα Mohammed bin Salman.
Ο Recep Tayyip Erdogan επωφελήθηκε από την αναταραχή για να διακηρύξει ότι η Τουρκία είναι η μόνη χώρα που μπορεί να ηγηθεί του Ισλαμικού κόσμου. Πρόκειται για άμεση απόρριψη της σιωπηρής αξίωσης της Σαουδικής Αραβίας και της ρητής αξίωσης του Ιράν να ηγηθούν του Ισλάμ.
Σε ετήσιες διασκέψεις που γίνονται στην Τουρκία, το κόμμα του Erdogan AKP έχει επαφές με μέλη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας από την περιοχή για την προώθηση σουνιτικής πολιτικής ατζέντας με υπό την ηγεσία της Τουρκίας. Το Ισραήλ και αραβικές χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και η Αίγυπτος έχουν θορυβηθεί επειδή δεν έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο την επέκταση της επιρροής του Ιράν, αλλά και μια σουνιτική συμμαχία της οποίας ηγείται η Τουρκία και χρηματοδοτείται από το Κατάρ. Ανησυχούν πως, αν η συμμαχία αυτή ευδοκιμήσει, μπορεί και να περιλάβει στους κόλπους της φιλο-αμερικανικά κράτη όπως η Ιορδανία και του Κουβέιτ.
Η κυβέρνηση του προέδρου Donald Trump άργησε να αντιδράσει. Παρά τις προειδοποιήσεις διπλωματών και εμπειρογνωμόνων σε θέματα ασφάλειας που έχουν στο παρελθόν εργαστεί για τον Trump, δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι τα επιφανή στελέχη της αμερικανικής ηγεσίας, όπως ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας John Bolton και ο υπουργός Εξωτερικών Mike Pompeo, έχουν καταλήξει σε ένα τρόπο αντίδρασης.
Τώρα που η Τουρκία δεν αποτελεί πλέον εταίρο των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και έχει μια ατζέντα που έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, απαιτούνται αλλαγές στη νοοτροπία των ΗΠΑ.
Αυτό περιλαμβάνει την εξεύρεση εναλλακτικών για την βάση του Incirlik και περικοπές στην στρατιωτική συνεργασία και του εφοδιασμού, ιδιαίτερα λόγω της προκλητικής αποφασιστικότητας της Άγκυρας να προμηθευτεί τους ρωσικούς S-400.
Οι ΗΠΑ πρέπει να είναι ξεκάθαρες για τις προσδοκίες τους και να εκμεταλλευτούν την συνεργασία που ακόμη χρειάζεται η Τουρκία, ώστε να διασφαλίσουν ότι ο Erdogan σέβεται τα συμφέροντα της αμερικανικής συμμαχίας στη Μέση Ανατολή.
