«Κανείς δεν πιστεύει στη νίκη μας όσο εγώ, κανείς!», δήλωσε ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τη Δευτέρα (30/10) και πρόσθεσε πως «για να εμφυσήσει αυτή την πίστη στους συμμάχους του, χρειάζεται όλη του».
Μάλιστα, γίνεται όλο και πιο δύσκολο, καθώς 20 μήνες μετά την έναρξη του πολέμου, περίπου το ένα πέμπτο του εδάφους της Ουκρανίας παραμένει υπό ρωσική κατοχή. Δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες και άμαχοι έχουν σκοτωθεί και ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αισθάνεται – κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του – ότι το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τον πόλεμο έχει χαλαρώσει. Το ίδιο και το επίπεδο της διεθνούς υποστήριξης.
«Το πιο τρομακτικό είναι ότι ένα μέρος του κόσμου συνήθισε τον πόλεμο στην Ουκρανία», είπε σε σχετική συνέντευξή του στο TIME και πρόσθεσε: «Η εξάντληση με τον πόλεμο κυλάει σαν κύμα. Το βλέπετε στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη. Βλέπουμε ότι μόλις αρχίσουν να κουράζονται λίγο, γίνεται σαν παράσταση γι’ αυτούς: “Δεν μπορώ να βλέπω αυτή την επανάληψη για δέκατη φορά”».
"Nobody believes in our victory like I do. Nobody."
Inside Volodymyr Zelensky's lonely fight to save Ukraine as war fatigue spreads https://t.co/7uvz7N4Bh8 pic.twitter.com/tgaQyasld3
— TIME (@TIME) October 30, 2023
Η δημόσια υποστήριξη της βοήθειας προς την Ουκρανία έχει μειωθεί εδώ και μήνες στις ΗΠΑ και η επίσκεψη του Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν έκανε τίποτα για να την αναζωογονήσει. Περίπου το 41% των Αμερικανών επιθυμεί το Κογκρέσο να παράσχει περισσότερα όπλα στο Κίεβο, από 65% τον Ιούνιο, όταν η Ουκρανία άρχισε μια μεγάλη αντεπίθεση, σύμφωνα με έρευνα του Reuters που πραγματοποιήθηκε λίγο μετά την αναχώρηση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Η επίθεση αυτή έχει προχωρήσει με βασανιστικό ρυθμό και με τεράστιες απώλειες, καθιστώντας όλο και πιο δύσκολο για τον Ουκρανό Πρόεδρο να πείσει τους εταίρους ότι η νίκη είναι προ των πυλών. Με το ξέσπασμα του πολέμου στο Ισραήλ, ακόμα και η διατήρηση της προσοχής του κόσμου στην Ουκρανία έχει γίνει μεγάλη πρόκληση.
Μετά την επίσκεψή του στην Ουάσινγκτον, το TIME ακολούθησε τον Πρόεδρο της Ουκρανίας και την ομάδα του πίσω στο Κίεβο, ελπίζοντας να καταλάβει πώς θα αντιδράσουν στα μηνύματα που έλαβαν, ιδίως στις επίμονες εκκλήσεις προς τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να καταπολεμήσει τη διαφθορά στο εσωτερικό της κυβέρνησής του και στον εξασθενημένο ενθουσιασμό για έναν πόλεμο χωρίς ορατό τέλος.
Η συνήθης λάμψη της αισιοδοξίας του, η αίσθηση του χιούμορ του, η τάση του να ζωντανεύει μια συνάντηση στην αίθουσα πολέμου με ένα μικρό πείραγμα ή ένα αστείο, τίποτα από αυτά δεν έχει επιβιώσει στο δεύτερο έτος του ολοκληρωτικού πολέμου. «Τώρα μπαίνει μέσα, παίρνει τις ενημερώσεις, δίνει τις εντολές και φεύγει», δήλωσε ένα παλιό μέλος της ομάδας του. Ένας άλλος ανέφερε ότι, πάνω απ’ όλα, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αισθάνεται προδομένος από τους δυτικούς συμμάχους του, αφού τον άφησαν χωρίς τα μέσα για να κερδίσει τον πόλεμο, παρά μόνο με τα μέσα για να επιβιώσει.
Παρ’ όλα αυτά, οι πεποιθήσεις του δεν έχουν αλλάξει. Έτσι, παρά τις πρόσφατες οπισθοδρομήσεις στο πεδίο της μάχης, δεν σκοπεύει να εγκαταλείψει τη μάχη ή να ζητήσει οποιαδήποτε ειρήνη. Αντιθέτως, η πίστη του στην τελική νίκη της Ουκρανίας επί της Ρωσίας έχει σκληρύνει σε μια μορφή που ανησυχεί ορισμένους από τους συμβούλους του. Είναι αμετακίνητη, στα όρια του μεσιανισμού. «Αυταπατάται», ανέφερε στο «TIME» ένας απογοητευμένος στενός συνεργάτης του, υπογραμμίζοντας το εξής: «Έχουμε ξεμείνει από επιλογές. Δεν κερδίζουμε, αλλά προσπαθήστε να του το πείτε αυτό».
Κατηγορηματικά αντίθετος ακόμα και σε μια προσωρινή εκεχειρία
Το πείσμα του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, όπως λένε κάποιοι από τους βοηθούς του, έχει βλάψει τις προσπάθειες της ομάδας τους να βρει μια νέα στρατηγική, ένα νέο μήνυμα. Καθώς συζητούσαν για το μέλλον του πολέμου, ένα θέμα παρέμεινε ταμπού: Η δυνατότητα διαπραγμάτευσης μιας ειρηνευτικής συμφωνίας με τους Ρώσους. Κρίνοντας από πρόσφατες έρευνες, οι περισσότεροι Ουκρανοί θα απέρριπταν μια τέτοια κίνηση, ειδικά αν συνεπαγόταν την απώλεια οποιουδήποτε κατεχόμενου εδάφους.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι παραμένει κατηγορηματικά αντίθετος ακόμα και σε μια προσωρινή εκεχειρία. «Για εμάς, αυτό θα σήμαινε ότι θα αφήναμε αυτή την πληγή ανοιχτή για τις μελλοντικές γενιές», δήλωσε ο Ουκρανός Πρόεδρος και επεσήμανε: «Ίσως αυτό να ηρεμήσει κάποιους ανθρώπους στο εσωτερικό της χώρας μας και έξω – τουλάχιστον εκείνους που θέλουν να κλείσουν τα πράγματα με κάθε τίμημα – αλλά για εμένα, αυτό είναι πρόβλημα, γιατί μένουμε με αυτή την εκρηκτική δύναμη. Το μόνο που κάνουμε είναι να καθυστερούμε την έκρηξή της».
Προς το παρόν, είναι αποφασισμένος να κερδίσει τον πόλεμο με ουκρανικούς όρους και αλλάζει τακτική για να το πετύχει αυτό. Έχοντας επίγνωση ότι η ροή των δυτικών όπλων μπορεί να στερέψει με την πάροδο του χρόνου, οι Ουκρανοί έχουν αυξήσει την παραγωγή μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων, τα οποία έχουν χρησιμοποιήσει για να επιτεθούν σε ρωσικές διαδρομές ανεφοδιασμού, κέντρα διοίκησης και αποθήκες πυρομαχικών πολύ πίσω από τις εχθρικές γραμμές. Οι Ρώσοι απάντησαν με περισσότερους βομβαρδισμούς εναντίον αμάχων, περισσότερα πυραυλικά πλήγματα εναντίον των υποδομών που θα χρειαστεί η Ουκρανία για να θερμάνει τα σπίτια και να κρατήσει τα φώτα αναμμένα κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι σε συνέντευξη Τύπου πριν από τη συνάντησή του με τους υπουργούς Άμυνας του ΝΑΤΟ • Πηγή: AP | Virginia Mayo
Από την αποθέωση στο Κογκρέσο σε συναντήσεις κεκλεισμένων των θυρών
Πάντως, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι κάνει λόγο για «πόλεμο θέλησης» και φοβάται ότι αν δεν σταματήσουν οι Ρώσοι στην Ουκρανία, οι μάχες θα επεκταθούν πέρα από τα σύνορά της. «Ζω εδώ και καιρό με αυτόν τον φόβο», τόνισε ο ίδιος χαρακτηριστικά, σημειώνοντας: «Ένας Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος θα μπορούσε να αρχίσει στην Ουκρανία, να συνεχιστεί στο Ισραήλ, να προχωρήσει από εκεί στην Ασία και στη συνέχεια να εκραγεί κάπου αλλού». Αυτό ήταν το μήνυμά του στην Ουάσινγκτον: «Βοηθήστε την Ουκρανία να σταματήσει τον πόλεμο πριν εξαπλωθεί και πριν να είναι πολύ αργά!». Ωστόσο, ο Ουκρανός Πρόεδρος ανησυχεί ότι το ακροατήριό του έχει σταματήσει να δίνει τη δέουσα προσοχή.
Στα τέλη του περασμένου έτους, κατά την προηγούμενη επίσκεψή του στην Ουάσινγκτον, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έτυχε υποδοχής ήρωα. Ο Λευκός Οίκος έστειλε ένα αεροσκάφος της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας να τον παραλάβει στην ανατολική Πολωνία, λίγες ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα, και – με τη συνοδεία ενός κατασκοπευτικού αεροσκάφους του ΝΑΤΟ και ενός μαχητικού F-15 Eagle – να τον αφήσει να αποβιβαστεί στην κοινή βάση Andrews έξω από την αμερικανική πρωτεύουσα. Το ίδιο βράδυ, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι εμφανίστηκε ενώπιον κοινής συνεδρίασης του Κογκρέσου για να δηλώσει ότι η Ουκρανία είχε νικήσει τη Ρωσία «στη μάχη για τα μυαλά του κόσμου».
Ένας γερουσιαστής, σύμφωνα με το «TIME», είπε ότι δεν μπορούσε να θυμηθεί κάποια στιγμή – στις τρεις δεκαετίες που βρίσκεται στο Καπιτώλιο – κατά την οποία ένας ξένος ηγέτης έτυχε τέτοιας υποδοχής. Λίγοι δεξιοί Ρεπουμπλικάνοι αρνήθηκαν να σηκωθούν όρθιοι ή να χειροκροτήσουν τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αλλά οι ψήφοι για την υποστήριξή του ήταν διακομματικές και συντριπτικές καθ’ όλη τη διάρκεια του περασμένου έτους.
Αυτή τη φορά, η ατμόσφαιρα είχε αλλάξει. Η βοήθεια προς την Ουκρανία είχε γίνει ένα από τα επίμαχα σημεία στη συζήτηση για τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Ένας από τους συμβούλους εξωτερικής πολιτικής του Βολοντίμιρ Ζελένσκι τον προέτρεψε να ακυρώσει το ταξίδι τον Σεπτέμβριο, προειδοποιώντας ότι η ατμόσφαιρα ήταν πολύ επιβαρυμένη. Οι ηγέτες του Κογκρέσου αρνήθηκαν να επιτρέψουν στον Ουκρανό Πρόεδρο να εκφωνήσει δημόσια ομιλία στο Καπιτώλιο. Οι βοηθοί του προσπάθησαν να κανονίσουν μια προσωπική εμφάνισή του στο Fox News και μια συνέντευξη με την Όπρα Γουίνφρεϊ. Τίποτα από αυτά δεν πραγματοποιήθηκε.
Αντ’ αυτού, το πρωί της 21ης Σεπτεμβρίου, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι συναντήθηκε κατ’ ιδίαν με τον – τότε – πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, Κέβιν ΜακΚάρθι, πριν μεταβεί στην παλιά αίθουσα της Γερουσίας, όπου οι νομοθέτες τον άκουσαν κεκλεισμένων των θυρών. Οι περισσότεροι από τους συνήθεις επικριτές του Ουκρανού Προέδρου παρέμειναν σιωπηλοί στη συνεδρίαση – ο γερουσιαστής, Τεντ Κρουζ, μπήκε με καθυστέρηση άνω των 20 λεπτών. Οι Δημοκρατικοί, από την πλευρά τους, ήθελαν να καταλάβουν πού οδηγείται ο πόλεμος και πόσο πολύ χρειάζεται η Ουκρανία την υποστήριξη των ΗΠΑ. «Με ρώτησαν ευθέως: Αν δεν σας δώσουμε τη βοήθεια, τι θα συμβεί;», θυμήθηκε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, απαντώντας: «Αυτό που θα συμβεί είναι ότι θα χάσουμε».
«Το πάγωμα του πολέμου, για εμένα σημαίνει ότι τον χάνουμε»
Το κρύο θα καταστήσει επίσης πιο δύσκολες τις στρατιωτικές προελάσεις, μπλοκάροντας τις γραμμές του μετώπου τουλάχιστον μέχρι την άνοιξη, αλλά ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν θέλει να το δεχτεί. «Το πάγωμα του πολέμου, για εμένα σημαίνει ότι τον χάνουμε», ανέφερε χαρακτηριστικά. Πριν μπει ο χειμώνας, οι συνεργάτες του έκαναν λόγο για σημαντικές αλλαγές στη στρατιωτική στρατηγική τους και για μια μεγάλη ανανέωση στην ομάδα του Προέδρου της Ουκρανίας. Τουλάχιστον ένας υπουργός θα πρέπει να απολυθεί, μαζί με έναν ανώτερο στρατηγό υπεύθυνο για την αντεπίθεση, όπως είπαν οι σύμβουλοι του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, προκειμένου να διασφαλιστεί η λογοδοσία για την αργή πρόοδο της Ουκρανίας στο μέτωπο. «Δεν προχωράμε μπροστά», είπε ένας από τους στενούς συνεργάτες του Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ορισμένοι διοικητές της πρώτης γραμμής, όπως σημείωσε, έχουν αρχίσει να αρνούνται τις εντολές για προέλαση, ακόμα και όταν αυτές προέρχονται απευθείας από το γραφείο του προέδρου. «Θέλουν απλώς να κάθονται στα χαρακώματα και να κρατούν τη γραμμή, αλλά δεν μπορούμε να κερδίσουμε έναν πόλεμο με αυτόν τον τρόπο», τόνισε ο ίδιος χαρακτηριστικά.
Κάποια στιγμή, στις αρχές Οκτωβρίου, η πολιτική ηγεσία στο Κίεβο απαίτησε μια επιχείρηση για την «ανακατάληψη» της πόλης Χορλίβκα, ενός στρατηγικού φυλακίου στην ανατολική Ουκρανία, που οι Ρώσοι κατέχουν και υπερασπίζονται σθεναρά για σχεδόν μια δεκαετία. Η απάντηση, σύμφωνα με ανώτερο Ουκρανό αξιωματικός, ήρθε πίσω με τη μορφή ερώτησης: «Με τι;». Ο ίδιος συμπλήρωσε το εξής: «Δεν έχουν τους άνδρες ή τα όπλα. Πού είναι τα όπλα; Πού είναι το πυροβολικό; Πού είναι οι νεοσύλλεκτοι;».
Η διαφθορά στην Ουκρανία είναι μια βαριά σκιά
Τους τελευταίους μήνες, το ζήτημα της διαφθοράς έχει επιβαρύνει τις σχέσεις του Βολοντίμιρ Ζελένσκι με πολλούς από τους συμμάχους του. Πριν από την επίσκεψή του στην Ουάσινγκτον, ο Λευκός Οίκος ετοίμασε έναν κατάλογο μεταρρυθμίσεων κατά της διαφθοράς που θα έπρεπε να αναλάβουν οι Ουκρανοί. Ένας από τους βοηθούς που ταξίδεψε με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στις ΗΠΑ, δήλωσε στο «TIME» ότι οι προτάσεις αυτές στόχευαν την κορυφή της κρατικής ιεραρχίας. «Δεν επρόκειτο για προτάσεις, ήταν όροι», τόνισε ένας άλλος Ουκρανός αξιωματούχος.
Για να αντιμετωπίσει τις αμερικανικές ανησυχίες, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έκανε κάποια δραματικά βήματα. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, απέλυσε τον υπουργό Άμυνας, Ολεξίι Ρεζνίκοφ, μέλος του στενού του κύκλου, ο οποίος είχε βρεθεί υπό έλεγχο για διαφθορά στο Υπουργείο του. Δύο προεδρικοί σύμβουλοι ανέφεραν στο «TIME» ότι ο Ολεξίι Ρεζνίκοφ «δεν είχε εμπλακεί προσωπικά σε δωροδοκίες, αλλά απέτυχε να τηρήσει την τάξη στο Υπουργείο του».
Ακόμα και η απόλυση του υπουργού Άμυνας δεν έκανε τους αξιωματούχους «να αισθανθούν φόβο», όπως επισημαίνεται, επειδή η εκκαθάριση άργησε πολύ να υλοποιηθεί. Ο Ουκρανός Πρόεδρος προειδοποιήθηκε, τον περασμένο Φεβρουάριο, ότι η διαφθορά είχε πάρει διαστάσεις στο εσωτερικό του υπουργείου, αλλά δίστασε για περισσότερους από έξι μήνες, δίνοντας στους συμμάχους του πολλαπλές ευκαιρίες να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα αθόρυβα ή να τα εξηγήσουν. Όταν ενήργησε ενόψει της επίσκεψής του στις ΗΠΑ, «ήταν πολύ αργά», υποστήριξε στο «TIME» ένας άλλος ανώτερος προεδρικός σύμβουλος. Οι δυτικοί σύμμαχοι της Ουκρανίας ήταν ήδη ενήμεροι για το σκάνδαλο από τότε. Οι στρατιώτες στο μέτωπο είχαν αρχίσει να κάνουν άσχημα αστεία για τη διαφθορά του Ολεξίι Ρεζνίκοφ.
Πάντως, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αναγνώρισε τη σοβαρότητά του και την απειλή που συνιστά για το ηθικό της Ουκρανίας και τις σχέσεις της με τους ξένους εταίρους. Η καταπολέμηση της διαφθοράς είναι μεταξύ των κορυφαίων προτεραιοτήτων του, όπως είπε στο «ΤΙΜΕ», και υποστήριξε ότι ορισμένοι ξένοι σύμμαχοι έχουν κίνητρο να μεγεθύνουν το πρόβλημα, επειδή αυτό τους δίνει μια δικαιολογία για να διακόψουν την οικονομική υποστήριξη. «Δεν είναι σωστό να καλύπτουν την αποτυχία τους να βοηθήσουν την Ουκρανία, εξαπολύοντας αυτές τις κατηγορίες», είπε χαρακτηριστικά ο Πρόεδρος της Ουκρανίας.
Στιγμιότυπο από τη συνάντηση των Τζο Μπάιντεν και Βολοντίμιρ Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο • Πηγή: AP | Evan Vucci
Το «όχι» από το Ισραήλ στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι
Από τις πρώτες ημέρες της ρωσικής εισβολής, η βασική προτεραιότητα του Βολοντίμιρ Ζελένσκι – και ίσως η κύρια συμβολή του στην άμυνα του έθνους ήταν – να κρατήσει την προσοχή στην Ουκρανία και να συσπειρώσει τον δημοκρατικό κόσμο στην υπόθεσή της. Πάντως, και τα δύο γίνονται πλέον πολύ πιο δύσκολα με το ξέσπασμα του πολέμου στο Ισραήλ. Η προσοχή των συμμάχων της Ουκρανίας στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, καθώς και των παγκόσμιων μέσων ενημέρωσης, μετατοπίστηκε γρήγορα στη Λωρίδα της Γάζας.
«Είναι λογικό», είπε στο «TIME» ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και πρόσθεσε: «Φυσικά και χάνουμε από τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή. Άνθρωποι πεθαίνουν και η βοήθεια του κόσμου είναι απαραίτητη εκεί για να σωθούν ζωές, για να σωθεί η ανθρωπότητα». Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, πάντως, ήθελε να βοηθήσει. Μετά τη συνάντηση με τους βοηθούς του, ζήτησε από την ισραηλινή κυβέρνηση την άδεια να επισκεφθεί τη χώρα τους σε ένδειξη αλληλεγγύης. Η απάντηση εμφανίστηκε την επόμενη εβδομάδα σε δημοσιεύματα των ισραηλινών μέσων ενημέρωσης: «Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή».
Όσον αφορά στην παροχή αμερικανικής βοήθειας προς την Ουκρανία, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι παραδέχτηκε ότι τα χέρια του Προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, φαίνεται να είναι δεμένα λόγω της στάσης των Ρεπουμπλικάνων. Ο Λευκός Οίκος, όπως είπε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, παραμένει δεσμευμένος να βοηθήσει την Ουκρανία, αλλά τα επιχειρήματα περί κοινών αξιών δεν έχουν πλέον μεγάλη επιρροή στους Αμερικανούς πολιτικούς ή στους ανθρώπους που τους εκλέγουν. «Έτσι είναι η πολιτική, ζυγίζουν τα δικά τους συμφέροντα», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ουκρανός Πρόεδρος.
Η δύσκολη – πλέον – αποστολή του Ουκρανού Προέδρου
Κατά την έναρξη της ρωσικής εισβολής, η αποστολή του Βολοντίμιρ Ζελένσκι ήταν να διατηρήσει τη συμπάθεια της ανθρωπότητας. Τώρα η αποστολή του είναι πιο περίπλοκη αφού, στα ταξίδια του στο εξωτερικό και στα προεδρικά τηλεφωνήματα, πρέπει να πείσει τους ηγέτες ότι η βοήθεια προς την Ουκρανία είναι προς το δικό τους εθνικό συμφέρον, ότι θα αποφέρει, όπως το έθεσε ο Τζο Μπάιντεν, «μερίσματα». Η επίτευξη αυτού του στόχου γίνεται όλο και πιο δύσκολη όσο πολλαπλασιάζονται οι παγκόσμιες κρίσεις.
Μπροστά στην εναλλακτική λύση, όμως, να «παγώσει» τον πόλεμο ή να τον χάσει, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν βλέπει άλλη επιλογή από το να συνεχίσει τον χειμώνα και μετά. «Δεν νομίζω ότι η Ουκρανία μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό της να κουραστεί από τον πόλεμο», επεσήμανε ο Ουκρανός Πρόεδρος και συμπλήρωσε, τέλος, το εξής: «Ακόμα και αν κάποιος κουράζεται εσωτερικά, πολλοί από εμάς δεν το παραδέχονται».
