Το θρυλικό « American History X» («Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας» στην ελληνική της απόδοση), θεωρείται μέχρι σήμερα μία από τις καλύτερες ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου.
Η παραγωγή, που έκανε πρεμιέρα το 1998, «τάραξε τα νερά» του κινηματογραφικού γίγνεσθαι, εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζει την εξάπλωση της μάστιγας του ρατσισμού, δείχνοντας παράλληλα την ωμή πραγματικότητα των συνεπειών του.
Μέσα από εξαιρετικά «σκληρές σκηνές», αποδομεί αποτελεσματικά όλα εκείνα τα στοιχεία τα οποία συντελούν στη διατήρηση ρατσιστικών αντιλήψεων και αφηγημάτων μίσους.
Άλλωστε, το έργο σε σκηνοθεσία του Τόνι Κάγιε (Tony Kaye) δέχτηκε διθυραμβικές κριτικές και ο πρωταγωνιστής, Έντουαρντ Νόρτον (Edward Norton), ήταν υποψήφιος για Όσκαρ, χάρη στην αφοπλιστική του ερμηνεία.
Η ιστορία ακολουθεί τον Ντέρεκ και τον Ντάνι Βίνγιαρντ, δύο αδέρφια που έχουν στενές επαφές με νεοναζιστικές οργανώσεις.
«Δάγκωσε το πεζοδρόμιο», φωνάζει ο Ντέρεκ σε έναν μαύρο, αναγκάζοντάς τον να κάνει ότι τον διατάζει, επειδή ο δεύτερος προσπάθησε να τον κλέψει. Έπειτα τον δολοφονεί με τον πλέον φρικιαστικό τρόπο – μια σκηνή που έχει χαραχτεί ανεξίτηλα στη μνήμη όσων την είδαν – δείχνοντας παράλληλα να το απολαμβάνει.
Πριν η αστυνομία του περάσει χειροπέδες, επιδεικνύει τα ναζιστικά του τατουάζ. Από αυτή τη κομβική στιγμή, η ταινία εστιάζει στις συνθήκες που «άναψαν» την οργή του Derek και τη διαμόρφωσαν σε φυλετικό μίσος.
Τα πλάνα που ακολουθούν δείχνουν την τρομακτική σκηνή του βιασμού του στις φυλακές, ενώ ακολουθεί ένας ο άγριος καυγάς με τον αρχηγό των Νεοναζί μετά την αποφυλάκισή του και τελικά, βλέπουμε τον χαρακτήρα να μεταστρέφεται πλήρως, πριν από ένα φινάλε που… απέχει μίλια από το happy end.
Η ταινία έμοιαζε πριν από 25 χρόνια ως μια… σκοτεινή προειδοποίηση για το τι ακολουθεί. Το American History X έκανε την τολμηρή κίνηση, να μετατοπίσει τα φώτα της δημοσιότητας από την κακοποιημένη μαύρη οικογένεια, στη σφαίρα της λευκής οικογένειας, φωτίζοντας ένα εγχώριο σκηνικό που αποτέλεσε γόνιμο έδαφος για την επώαση ρατσιστικών ιδεών.
Η μοίρα του Ντέρεκ ως παρανοϊκού μοναχικού, που αναζητούσε να βρει οικογένεια ανάμεσα στους εξτρεμιστές, παραλληλίστηκε στενά με τις ανησυχητικές τάσεις της δεκαετίας του ’90 στις ΗΠΑ. Ακροδεξιές παραστρατιωτικές ομάδες και θρησκευτικοί εξτρεμιστές ενεπλάκησαν σε μια κλιμακούμενη σειρά βίαιων γεγονότων – μια θανατηφόρα αντιπαράθεση στο Ruby Ridge του Αϊντάχο, μεταξύ ομοσπονδιακών πρακτόρων και δεξιών φονταμενταλιστών το 1992, η σφαγή του Waco το επόμενο έτος και η βομβιστική επίθεση στην Οκλαχόμα Σίτι το 1995 που σκότωσε 168 άτομα, είναι μερικά παραδείγματα.
Το American History X προέβλεψε με ακρίβεια πώς οι εξτρεμιστές της «λευκής εξουσίας» τα επόμενα χρόνια θα στρατολογούσαν λευκούς άνδρες από διαλυμένες οικογένειες, που αναζητούσαν συντροφικότητα και «σκοπό». Δυστυχώς, δεν άλλαξαν πολλά από το 1998, με τα φαινόμενα ρατσιστικής βίας να έχουν λάβει τρομακτικές διαστάσεις παγκοσμίως. Αν μη τι άλλο, οι ΗΠΑ σημαδεύτηκαν και από την δολοφονία του Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ το 2020, από έναν αστυνομικό στη Μινεάπολη.
Πηγή: Youtube
«Ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζει τις διαφορές στις ποινές, τη ρατσιστική αστυνομική βία, την ανικανότητα των εκπαιδευτικών απέναντι στις συμμορίες, το ισχυρό κάλεσμα ενός χαρισματικού δημαγωγού προς δυσαρεστημένους νέους, ακόμη και τους τρόπους με τους οποίους η οικονομική παρακμή της οικογένειας του Vinyard παραμορφώνεται σε φυλετική διαμαρτυρία – ήταν σαν να κοιτούσες μέσα σε μια κρυστάλλινη σφαίρα για να δεις το μέλλον της λευκής υπεροχής», ανέφερε στο BBC η Heidi Beirch, ειδική στο Global Project Against Hate and Extremism.
Το εντυπωσιακό, κατά την Beirich, είναι ότι οι απόψεις που ήταν κάποτε στο περιθώριο, έχουν πλέον εισέλθει στην κυρίαρχη πολιτική. «Υπάρχουν τώρα εκατομμύρια άνθρωποι που προσυπογράφουν τις θεωρίες συνωμοσίας, πχ QAnon κ.α., είναι αξιοσημείωτο το κατά πόσο οι βαθιά ακροδεξιές ιδέες, έχουν φιλτραριστεί σε αποδεκτές πολιτικές», πρόσθεσε.
Η Dorothy Roberts, κοινωνιολόγος που έχει αφιερώσει δεκαετίες μελετώντας τις διακρίσεις κατά των μαύρων, δήλωσε στο BBC ότι το American History X ήταν αποκαλυπτικό ως προς το πώς αντιμετώπιζε τον ρατσισμό στα λευκά νοικοκυριά – αλλά θεωρεί ότι η ταινία ήταν επίσης ένοχη για την αναπαραγωγή επιζήμιων μύθων για τους Αφροαμερικανούς.
Σημειώνεται, πως η ταινία κατέχει την 33η θέση ανάμεσα στις 250 καλύτερες ταινiες όλων των εποχών, με βάση τη βαθμολογία της στο Imdb.
