Ήταν γνωστό εξαρχής πως ο Ντόναλντ Τραμπ δεν εκτιμούσε ιδιαίτερα την ευρωπαϊκή πολιτική ηγεσία. Όμως μετά και τη Διάσκεψη του Μονάχου έγινε ξεκάθαρο σε όλους πως στον «κόσμο» του νέου Αμερικανού Προέδρου η ΕΕ έχει «δευτερότριτο» ρόλο.
Η ευρωπαϊκή ηγεσία που εδώ και χρόνια, ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, ταυτίστηκε με τη στρατηγική και τα συμφέροντα των ΗΠΑ αναζητά την ύστατη στιγμή μια διέξοδο, καθώς οι ΗΠΑ εγκαταλείπουν το κοινό «δυτικό μέτωπο», που εν πολλοίς οι ίδιες διαμόρφωσαν.
Συνυπολογίζοντας την κατάσταση στο εσωτερικό της ΕΕ, με τις πολυδιάστατες αντιθέσεις και τις κρίσεις – πολιτικές και οικονομικές – στα ισχυρότερα κράτη μέλη, όπως στη Γερμανία και στη Γαλλία, πολλοί δυσκολεύονται να «ποντάρουν» σε ένα αισιόδοξο σενάριο.
Σημειώνεται πως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε τη διεξαγωγή των πρώτων επίσημων συνομιλιών μεταξύ αντιπροσωπειών ΗΠΑ και Ρωσίας, την Τρίτη, στο Ριάντ στη Σαουδική Αραβία. Από την πλευρά της η Μόσχα υποστήριξε τη μη συμμετοχή της ΕΕ στις συζητήσεις. «Η Ευρώπη δεν έχει θέσει στις μελλοντικές διαπραγματεύσεις καθώς επιθυμεί να συνεχιστεί ο πόλεμος», τόνισε ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ.
Η σύνοδος της… παρηγοριάς
Ο Γάλλος Πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, μετά την ψυχρολουσία στη Διάσκεψη του Μονάχου και την διαφαινόμενη πρόθεση του Ντόναλντ Τραμπ να παραγκωνίσει την ΕΕ στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία για το ουκρανικό, πήρε την πρωτοβουλία να συγκαλέσει μια έκτακτη συνάντηση στα Ηλύσια. Στόχος, όπως αναφέρθηκε, είναι να βρεθεί ένας κοινός βηματισμός της Ευρώπης στο θέμα της Ουκρανίας, αλλά και στο ζήτημα της «συλλογικής ασφάλειας» και στη στάση έναντι της νέας αμερικανικής ηγεσίας.
Η έκτακτη συνάντηση πραγματοποιείται σήμερα Δευτέρα στο Παρίσι, στις 16:00 (τοπική ώρα). Παρόντες θα είναι οι επικεφαλής των κυβερνήσεων της Γερμανίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ιταλίας, της Πολωνίας, της Ισπανίας, της Ολλανδίας και της Δανίας, καθώς και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Πρόεδρος της Κομισιόν και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ.
Ενδεικτικό του κλίματος που επικρατεί στην ΕΕ είναι πως αρκετές χώρες εξέφρασαν τη δυσαρέσκεια ή την απογοήτευσή τους που δεν προσκλήθηκαν στη Σύνοδο στο Παρίσι, είτε επειδή διαφωνούν με τις σχεδιαζόμενες ενέργειες (Ουγγαρία, Σλοβακία), είτε επειδή θεωρούν πως αποκλείονται από τόσο κρίσιμες αποφάσεις που τους αφορούν άμεσα (Ρουμανία, Τσεχία, Σλοβενία κ.α.).
Ακόμη και η Ιταλία, που συμμετέχει στη Σύνοδο, φαίνεται πως συμμερίζεται τις εν λόγω ανησυχίες και επιφυλάξεις. Συγκεκριμένα η Τζόρτζια Μελόνι, φιλικά προσκείμενη στον Ντόναλντ Τραμπ, σύμφωνα με άρθρο στην Corriere della Sera, τονίζει πως «θα ήταν πιο σωστή με μια έκτακτη σύνοδος κορυφής της ΕΕ». «Δεν πρέπει να δίνουμε για άλλη μια φορά την αίσθηση ότι υπάρχουν πολλά κέντρα εξουσίας, κάτι που ισοδυναμεί με κανένα πραγματικό κέντρο εξουσίας».
Τέτοιες «βιαστικές επιλογές», σημειώνει η πρωθυπουργός της Ιταλίας, «δικαιολογούν» και τη στάση του Τραμπ, ο οποίος έχει επισημάνει πως δυσκολεύεται να αναγνωρίσει την Κομισιόν ως συνομιλητή.
Ψάχνουν κοινό βηματισμό, σε μια κατακερματισμένη Ευρώπη
Σύμφωνα με τη γαλλική προεδρία στο τραπέζι θα τεθούν «οι εγγυήσεις ασφαλείας» που μπορούν να δοθούν στην Ουκρανία και συγκεκριμένα το ενδεχόμενο ανάπτυξης στρατευμάτων σε ουκρανικό έδαφος, ώστε «οι στρατοί της Ευρώπης να εγγυηθούν μια μελλοντική εκεχειρία και διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία». Επί του παρόντος πρόκειται για ένα σχέδιο που υποστηρίζεται κυρίως από Γάλλους και Βρετανούς, καθώς οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες είτε το απορρίπτουν κατηγορηματικά, είτε αποφεύγουν να δεσμευτούν για αυτό, υποστηρίζοντας πως τέτοιου είδους συζητήσεις είναι… «πολύ προώρες».
Σημειώενται πως λίγες ώρες πριν από τη συνάντηση στο Παρίσι, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ δήλωσε πως η Βρετανία είναι πρόθυμη να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην υποστήριξη του Κίεβου και «να συμβάλει στις εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία στέλνοντάς δικά της στρατεύματα σε ουκρανικό έδαφος εάν χρειαστεί».
Σε κάθε περίπτωση, το σενάριο αποστολής στρατευμάτων στην Ουκρανία φαίνεται πως δεν αποτελεί στην πραγματικότητα κάποια «πρωτοβουλία αφύπνισης» της ΕΕ, αλλά μια «αναγκαστική ενέργεια» ύστερα από το τελεσίγραφο των Αμερικανών αξιωματούχων στη Διάσκεψη του Μονάχου και μάλιστα σε ανώτατο επίπεδο, δια στόματος του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζ. Ντ. Βανς. «Η ΕΕ θα πρέπει να φροντίσει μόνη της για την ασφάλειά της, καθώς η Αμερική θέλει να επικεντρωθεί σε άλλες περιοχές του κόσμου», ήταν το σαφές μήνυμα που εστάλη από την Ουάσιγκτον, πέρα από τον τόνο και τη ρητορική.
Ο Κιθ Κέλογκ, ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ για την Ουκρανία, όταν ρωτήθηκε εάν στις συζητήσεις θα συμμετάσχουν και οι ευρωπαίοι απάντησε: «Προέρχομαι από τη σχολή του ρεαλισμού και αυτό δεν πρόκειται να συμβεί». «Μπορεί να ενοχλεί, αλλά σας λέω κάτι που είναι πραγματικά πολύ ειλικρινές», τόνισε χαρακτηριστικά και πρόσθεσε: «Στους Ευρωπαίους φίλους μου θα έλεγα: μπείτε στη συζήτηση, όχι με το να παραπονιέστε για το εάν θα βρεθείτε ή όχι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αλλά υποβάλλοντας συγκεκριμένες προτάσεις, ιδέες, αυξάνοντας τις δαπάνες (για την άμυνα)».
Σε αυτό το πλαίσιο, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ συμφώνησε με την αμερικανική ηγεσία, υπογραμμίζοντας πως η ΕΕ θα πρέπει να πληρώσει περισσότερα και ταυτόχρονα να αποδείξει τη χρησιμότητά της εάν επιθυμεί να έχει λόγο στις διαπραγματεύεσεις για την Ουκρανία.
Σε μια πρώτη αντιδραση, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε πως πρόθεσή της είναι να ενεργοποιηθεί η «ρήτρα διαφυγής», επιτρέποντας στις κυβερνήσεις των κρατών μελών να αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές τους δαπάνες, χωρίς να παραβιάζουν τους δημοσιονομικούς κανόνες.
Τελευταία έκκληση από Ζελένσκι
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, παρότι έχει παραδεχτεί πως χωρίς τις ΗΠΑ ο πόλεμος δεν μπορεί να συνεχιστεί, ενθαρρυμένος από την ευρωπαϊκή αντίδραση στις κινήσεις του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ξεκίνησε τις επίσημες επαφές με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, προέτρεψε τους ευρωπαίους συμμάχους να αποφύγουν μια συμφωνία που διαμορφώνεται «πίσω από τις πλάτες» του Κιέβου αλλά και τον ίδιων. «Ηρθε η ώρα για ευρωπαϊκές Ένοπλες Δυνάμεις», ανέφερε μεταξύ άλλων ο Ζελένσκι, υποστηρίζοντας μάλιστα πως η Ρωσία ίσως επιτεθεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Από τη Γαλλική Προεδρία επισημαίνεται πως τα κράτη της Ευρώπης, με αφορμή τις εξελίξεις στο ουκρανικό ζήτημα αλλά και τη θέση της αμερικανικής ηγεσίας, θα πρέπει να επιταχύνουν τη λήψη αποφάσεων για τη συλλογική ευρωπαϊκή ασφάλεια. Στο τραπέζι της Συνόδου του Παρισιού θα εξεταστεί μεταξύ άλλων και το τι μπορεί πραγματικά να συνεισφέρει η Ευρώπη σε μια ενδεχόμενη ειρηνευτική συμφωνία.
«Είναι ανάγκη να κάνουμε περισσότερα, καλύτερα και με πιο συνεκτικό τρόπο προς αυτήν την κατεύθυνση», ανέφεραν αξιωματούχοι της Γαλλικής προεδρίας και συμπλήρωσαν: «Αυτό μπορεί να γίνει με πολλές μορφές, αλλά ο στόχος είναι η συσπείρωση όλων των εταίρων που ενδιαφέρονται για την ειρήνη και την ασφάλεια στην Ευρώπη».
