Η ρωσική ενεργειακή εταιρεία Gazprom δήλωσε ότι θα διοχετεύσει μειωμένο όγκο φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας την Τρίτη, την τελευταία ημέρα πριν από τη λήξη της συμφωνίας που είχε διατηρήσει τη ροή του φυσικού αερίου κατά τη διάρκεια σχεδόν τριών ετών πολέμου.
Οι ροές αερίου είναι πιθανό να σταματήσουν εντελώς την 1η Ιανουαρίου μετά τη λήξη της πενταετούς συμφωνίας διαμετακόμισης μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, σηματοδοτώντας τη σχεδόν πλήρη απώλεια της κάποτε πανίσχυρης επιρροής της Μόσχας στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου.
Οι εναπομείναντες αγοραστές ρωσικού αερίου, όπως η Σλοβακία, η Τσεχική Δημοκρατία και η Αυστρία, έχουν κανονίσει εναλλακτικές προμήθειες και οι αναλυτές προβλέπουν ελάχιστες επιπτώσεις στην αγορά από τη διακοπή της ροής ρωσικού αερίου. Η εξέλιξη αυτή έχει πολύ μεγαλύτερη γεωπολιτική σημασία.
Η Μόσχα έχει χάσει το κυρίαρχο μερίδιό της στις προμήθειες φυσικού αερίου προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης από αντιπάλους όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Κατάρ και η Νορβηγία μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, η οποία ώθησε την ΕΕ να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Η κρατικά ελεγχόμενη Gazprom, άλλοτε ο μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου στον κόσμο, κατέγραψε ζημίες ύψους 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων μόνο το 2023, τις πρώτες ετήσιες ζημίες της από το 1999.
Για την Ευρώπη, η απώλεια των φθηνών προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου συνέβαλε σε μια σημαντική οικονομική επιβράδυνση, σε έξαρση του πληθωρισμού και σε επιδείνωση της κρίσης κόστους ζωής.
Παρόλο που η Ευρώπη έσπευσε να βρει εναλλακτικές πηγές ενέργειας, η απώλεια του ρωσικού φυσικού αερίου επιδείνωσε τις μακροπρόθεσμες ανησυχίες για τη μείωση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητάς της και ιδίως για το βιομηχανικό μέλλον της Γερμανίας.
Οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία
Η Ρωσία και η Σοβιετική Ένωση πέρασαν μισό αιώνα χτίζοντας ένα σημαντικό μερίδιο της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου, το οποίο στην κορύφωσή του ανερχόταν στο 35%, αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει σχεδόν καταστρέψει αυτή τη δραστηριότητα για τη Gazprom.
Οι περισσότερες ρωσικές διαδρομές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είναι κλειστές, συμπεριλαμβανομένης της Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας και του Nord Stream κάτω από τη Βαλτική που ανατινάχθηκε το 2022.
Ο αγωγός της σοβιετικής εποχής μέσω της Ουκρανίας φέρνει φυσικό αέριο από τη Σιβηρία μέσω της πόλης Sudzha – που τώρα βρίσκεται υπό τον έλεγχο Ουκρανών στρατιωτών – στην περιοχή Κουρσκ της Ρωσίας. Στη συνέχεια ρέει μέσω της Ουκρανίας στη Σλοβακία. Στη Σλοβακία, ο αγωγός αερίου χωρίζεται σε κλάδους που πηγαίνουν στην Τσεχική Δημοκρατία και την Αυστρία.
Το Κίεβο αρνήθηκε να διαπραγματευτεί μια νέα συμφωνία διαμετακόμισης.
Η Ουκρανία παραιτείται από περίπου 800 εκατομμύρια δολάρια ετησίως σε τέλη από τη Ρωσία, ενώ η Gazprom θα χάσει σχεδόν 5 δισεκατομμύρια δολάρια από τις πωλήσεις φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας.
Η λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης είναι απίθανο να προκαλέσει επανάληψη του ράλι τιμών φυσικού αερίου στην ΕΕ το 2022, καθώς οι εναπομείνασες ποσότητες είναι σχετικά μικρές.
Η Ρωσία θα στείλει περίπου 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας το 2023 – μόλις το 8% της μέγιστης ροής ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω διαφόρων οδών το 2018-2019. Η Gazprom δήλωσε ότι θα στείλει 37,2 εκατομμύρια κυβικά μέτρα την Τρίτη σε σύγκριση με 42,4 εκατ. κυβικά μέτρα τη Δευτέρα.
Η διακοπή των προμηθειών μέσω της Ουκρανίας θα αποτελέσει σημαντικό πλήγμα για τη Μολδαβία, μια χώρα που κάποτε αποτελούσε μέρος της Σοβιετικής Ένωσης. Η Ουγγαρία θα συνεχίσει να λαμβάνει ρωσικό αέριο από το νότο, μέσω του αγωγού TurkStream στην κοίτη της Μαύρης Θάλασσας, αν και επιθυμούσε να διατηρήσει και την ουκρανική διαδρομή.
