Την ώρα που τα βλέμμα της διεθνούς κοινότητας είναι στραμμένα στις δύο εμπόλεμα μέτωπα, σε Ουκρανία και Λωρίδα της Γάζας, αλλά και στον θερμό ανταγωνισμό μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ και στις επερχόμενες ευρωεκλογές, στο παρασκήνιο η Ουάσιγκτον φαίνεται να προχωράει σε μια συμφωνία ορόσημο με το Ριάντ.
Την περασμένη εβδομάδα δημοσιεύματα σε διεθνή μέσα ενημέρωση ανέφεραν πως η Σαουδική Αραβία βρίσκεται στα πρόθυρα ενός «mega deal» με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια συμφωνία, που σύμφωνα με αναλυτές, θα μπορούσε να φέρει πιο κοντά τις δύο πλευρές, σε μια περίοδο που το Ριάντ είχε απομακρυνθεί από την Ουάσιγκτον, εφαρμόζοντας μια πολύπλευρη εξωτερική πολιτική και προσεγγίζοντας τον σινορωσικό άξονα με επιμέρους συμφωνίες και την ένταξη στους BRICS.
Ο φόβος της Κίνας και το Ισραήλ… εκτός εξίσωσης
Πριν από την έναρξη του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας, υποτίθεται πως αυτές οι οικονομικές, τεχνολογικές και αμυντικές συμφωνίες θα υλοποιούνταν στο πλαίσιο εξομάλυνσης των σχέσεων της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ. Όμως τα αιματηρά γεγονότα ανέτρεψαν τους αμερικανικούς σχεδιασμούς, που εκτός των άλλων η Ουάσιγκτον εκτιμούσε πως θα της επέτρεπαν απεμπλακεί – κατά το δυνατόν – από τη Μέσα Ανατολή.
Καθώς η ισραηλινή κυβέρνηση αρνείται οποιαδήποτε συζήτηση για τη «λύση των δύο κρατών» με αναγνώριση μιας ανεξάρτητης Παλαιστίνης, ένας όρος που τίθεται ως προϋπόθεση από το Ριάντ, οι ΗΠΑ και η Σαουδική Αραβία φαίνεται πως έχουν αποφασίσει να ξεπαγώσουν τις συμφωνίες αφαιρώντας το Ισραήλ από την εξίσωση.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, σε δηλώσεις του στο περιθώριο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ είχε υπογραμμίσει πως «το έργο που κάνουν από κοινού η Σαουδική Αραβία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, όσον αφορά τις δικές τους συμφωνίες, νομίζω ότι είναι δυνητικά πολύ κοντά στην ολοκλήρωση». Οι διαπραγματεύσεις, μεταξύ άλλων, αφορούν εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ αλλά και την παροχή προηγμένες αμερικανικών όπλων στη Σαουδική Αραβία με αντάλλαγμα τη διακοπή της αγοράς όπλων από την Κίνα και τον περιορισμό των επενδύσεων του Πεκίνου στη χώρα.
Το πυρηνικό deal
Μάλιστα, όπως αποκάλυψε ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος, στο τραπέζι βρίσκεται και μια συμφωνία για την προώθηση πυρηνικού προγράμματος. Η Σαουδική Αραβία, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο, επιθυμεί να ανοίξει ένα νέο ενεργειακό κεφάλαιο αναπτύσσοντας το δικό της πρόγραμμα και οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να την βοηθήσουν σε αυτήν την μετάβαση. Αμερικανικές πηγές υποστηρίζουν πως εάν η συμφωνία προχωρήσει θα είναι αφορά τη χρήση πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς και «θα είναι δομημένη με “αυστηρό τρόπο” από ειδικούς σε θέματα μη διάδοσης πυρηνικών όπλων».
Ωστόσο πολλοί εκφράζουν επιφυλάξεις. Αναλυτές σημειώνουν πως πρόκειται για μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη πτυχή των συμφωνιών, καθώς όπως έχει αποδειχθεί και σε άλλες περιπτώσεις (βλ. Ιράν) η «ειρηνική» πυρηνική ενέργεια με την κατάλληλη διαδικασία θα μπορούσε να μετατραπεί σε «στρατιωτική». Και η απόκτηση πυρηνικών όπλων από τη Σαουδική Αραβία θα άλλαζε ριζικά τα δεδομένα στη Μέση Ανατολή.
Η Κέλσεϊ Ντέιβενπορτ, διευθύντρια για την πολιτική μη διάδοσης στην Ένωση Ελέγχου Όπλων στην Ουάσιγκτον, υπογραμμίζει στη Deutsche Welle πως η διαμάχη πηγάζει από το γεγονός ότι οι Σαουδάραβες είναι αποφασισμένοι να εμπλουτίσουν ουράνιο στο δικό τους έδαφος. Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται για τον εμπλουτισμό ουρανίου παράγει καύσιμα για μη στρατιωτικούς πυρηνικούς αντιδραστήρες , αλλά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ουράνιο κατάλληλο για πυρηνικά όπλα .
«Η Σαουδική Αραβία είναι ανένδοτη σε αυτό», είπε η Κέλσεϊ Ντέιβενπορτ, υπογραμμίζοντας πως αφού αποκτήσει την απαραίτητη τεχνολογία «το Ριάντ θα μπορούσε να αποχωρήσει από μια συμφωνία πυρηνικής συνεργασίας με την Ουάσιγκτον για να συνεχίσει τον εμπλουτισμό». Υπενθυμίζεται πως τον περασμένο Σεπτέμβριο, πριν ξεσπάσει ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας, ο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, διάδοχος του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας είχε δηλώσει πως εάν το Ιράν, εκ των βασικών περιφερειακών ανταγωνιστών του Ριάντ, καταφέρει να αποκτήσει μια πυρηνική βόμβα, τότε θα πρέπει να το κάνει και η Σαουδική Αραβία.
“If Iran gets a nuclear weapon, we have to get one”: Saudi Arabia’s Crown Prince Mohammed bin Salman tells Fox News in an interview.#MBS #SaudiArabia
Read more: https://t.co/VUAsMVC417 pic.twitter.com/RSSW2rPwU4
— Al Arabiya English (@AlArabiya_Eng) September 21, 2023
«Φοβάμαι ότι η Σαουδική Αραβία – ένα έθνος με τρομερό ιστορικό στην παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων – δεν μπορεί να είναι αξιόπιστη πως θα χρησιμοποιήσει το πρόγραμμα της πυρηνικής ενέργειας αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς. Θα μπορούσε να εμπλουτίσει ουράνιο και να επιδιώξει να αναπτύξει πυρηνικά όπλα», είχε τονίσει σε επιστολή του προς τον Τζο Μπάιντεν στις αρχές Μαΐου ο Έντουαρντ Μάρκι, γερουσιαστής και συμπρόεδρος στην ομάδα εργασίας της αμερικανικής κυβέρνησης για τα πυρηνικά όπλα και τον έλεγχο τους.
Πυρηνικός ανταγωνισμός
Εκτός από τους φόβους ότι οι Σαουδάραβες μπορεί να καταλήξουν με πυρηνικές βόμβες, σημειώνει η Deutsche Welle, υπάρχουν επίσης ανησυχίες που εδράζουν στο κίνδυνο η πυρηνική συμφωνία Ουάσιγκτον – Ριάντ να πυροδοτήσει έναν περιφερειακό ανταγωνισμό για την πυρηνική ενέργεια και κατ΄επέκταση για πυρηνικά όπλα.
«Το να επιτραπεί στη Σαουδική Αραβία να αποκτήσει τέτοιες δυνατότητες θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα προβληματικό προηγούμενο σε διεθνές επίπεδο. Θα μπορούσε ενδεχομένως να ενθαρρύνει άλλες χώρες στην περιοχή, όπως την Αίγυπτος ή την Τουρκία, να επιδιώξουν παρόμοιες πυρηνικές δυνατότητες, οδηγώντας σε καταιγιστικό ντόμινο σε μια ήδη ασταθή Μέση Ανατολή», έγραψε στα τέλη του περασμένου έτους ο Μανουέλ Ερέρα, ερευνητής που επικεντρώνεται στη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων στο ιταλικό Ινστιτούτο «Affari Internazionali».
Πλειοδοσία με Πεκίνο
Ωστόσο για την κυβέρνηση των ΗΠΑ οι ανησυχίες αυτές είναι μικρότερης σημασίας από τον ανταγωνισμό με την Κίνα. Στην πραγματικότητα η Ουάσιγκτον βρίσκεται σε ένα «πλειστηριασμό» με το Πεκίνο. Το ενδιαφέρον της Σαουδικής Αραβίας για πυρηνική ενέργεια προϋπήρχε και το ζήτημα ήταν ποιος θα βοηθούσε το Ριάντ να την αποκτήσει. Η Κίνα, σύμφωνα με τους ειδικούς που μίλησαν στην Deutsche Welle, είχε ήδη καταθέσει την προσφορά της στο τραπέζι και οι ΗΠΑ «έσπευσαν» να πλειοδοτήσουν.
Εάν επιτευχθεί μια πυρηνική συμφωνία ΗΠΑ – Σαουδικής Αραβίας, αυτό θα παραγκωνίσει κάθε κινεζική επιρροή σε αυτόν τον τομέα και θα σύρει ως ένα βαθμό το Ριάντ ξανά στο αμερικανικό «άρμα», δίνοντας τη δυνατότητα στην Ουάσιγκτον να ασκεί επιρροή ξανά σε κρίσιμες αποφάσεις του Βασιλείου, όπως για παράδειγμα στον τομέα του πετρελαίου. Σύμφωνα μάλιστα με την Κέλσεϊ Ντέιβενπορτ «η κυβέρνηση θα ήθελε μια συμφωνία πριν από τις προεδρικές εκλογές», εκτιμώντας πως θα μπορούσε να αποκομίσει και πολιτικά οφέλη από αυτήν.
