Την Τρίτη, Τουρκία και Αίγυπτος αντάλλαξαν πρεσβευτές, αναβαθμίζοντας τις διπλωματικές τους σχέσεις στο ανώτερο επίπεδο. Και στις δυο χώρες αυτή η αναμενόμενη κίνηση χαρακτηρίστηκε ως ένα σημαντικό βήμα στη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ των δυο χωρών της, η οποία ξεκίνησε το 2021 όμως προχωρούσε αργά.
Το πρώτο από τα δύο εντυπωσιακά στοιχεία της κοινής δήλωσης των δυο Υπουργείων Εξωτερικών, είναι η μετατροπή της εξομάλυνσης της σχέσης Άγκυρας-Καΐρου σε μια διαδικασία που διαχειρίζεται σε προεδρικό επίπεδο, όπως αποτυπώνεται στη δήλωση με τη φράση «η αύξηση του επιπέδου των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών έχει τεθεί σε εφαρμογή σύμφωνα με την απόφαση που έλαβαν οι Πρόεδροι των δύο χωρών».
Να θυμίσουμε ότι Ερντογάν και Σίσι συναντήθηκαν για πρώτη φορά με τη μεσολάβηση του εμίρη του Κατάρ σεΐχη αλ Σάνι κατά την έναρξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου στο Κατάρ τον Νοέμβριο του 2022 και είχαν μια σύντομη συνάντηση.
Μετά τη συνάντηση αυτή, η οποία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην υπέρβαση της εμπλοκής στη διαδικασία εξομάλυνσης, τα υπουργεία Εξωτερικών έλαβαν μέτρα για να επιταχύνουν και πάλι τη διαδικασία.
Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι το βήμα του διορισμού πρεσβευτών υπογραμμίζει τον στόχο της εξομάλυνσης των σχέσεων και της ανάπτυξής τους σύμφωνα με τα αμοιβαία συμφέροντα. Οι δηλώσεις που έκαναν τα μέρη μετά την κοινή δήλωση υπογραμμίζουν επίσης αυτόν τον στόχο.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, υπάρχουν τρία σημαντικά θέματα στον οδικό χάρτη Άγκυρας-Αιγύπτου στην συνέχιση της διαδικασίας.
Το σημαντικότερο από αυτά είναι η επανεξέταση των διμερών σχέσεων, οι οποίες έχουν διακοπεί από το 2013, αξιολογώντας κάθε θέμα ξεχωριστά ώστε να εξαλειφθεί η έλλειψη επικοινωνίας στο διάστημα που μεσολάβησε και να καλυφθεί το χάσμα.
Οι προσπάθειες αυτές, οι οποίες θα πραγματοποιηθούν υπό τον συντονισμό των υπουργείων Εξωτερικών των δύο χωρών, θα έχουν ως στόχο την αποκατάσταση του πολιτικού διαλόγου σε τακτική βάση και την επανέναρξη των επαφών σε πολλά θέματα, όπως η ασφάλεια, η άμυνα, το διμερές εμπόριο και οι μεταφορές.
Διπλωματικές πηγές υπογραμμίζουν ότι η επαναλειτουργία αυτών των θεμάτων μετά από 10 χρόνια θα απαιτήσει μια νέα και εντατική διαδικασία εργασίας.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η οικονομία είναι ο τομέας στον οποίο τα μέρη θα είναι πιο άνετα όσον αφορά την εξομάλυνση σε σύγκριση με άλλους τομείς.
Οι πηγές επισημαίνουν ότι παρά την πολιτική ένταση από το 2013, ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου συνέχισε να αυξάνεται και οι Τούρκοι επενδυτές δεν έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για την Αίγυπτο, γεγονός που είναι σημαντικό σε αυτή τη διαδικασία.
Απαντώντας την Τρίτη σε ερώτηση κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου με τον υπουργό Εξωτερικών της Ιορδανίας Αϊμάν Σαφάντι, ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν δήλωσε ότι το βήμα αυτό είναι ένα σημαντικό στάδιο στη διαδικασία εξομάλυνσης και ότι στόχος είναι η βελτίωση των διμερών σχέσεων σε όλους τους τομείς.
Το άλλο σημαντικότερο ζήτημα που θα απασχολήσει τα υπουργεία Εξωτερικών των δύο χωρών σε αυτή τη διαδικασία είναι η πραγματοποίηση επίσημων επαφών σε προεδρικό επίπεδο.
Και οι δύο πρωτεύουσες δεν κρύβουν την απαίτησή τους η πρώτη επίσκεψη να γίνει από τον πρόεδρο της άλλης πλευράς. Ο Ερντογάν απηύθυνε επίσημες προσκλήσεις στον Σίσι και ο Σίσι στον Ερντογάν στις πρόσφατες τηλεφωνικές τους συνομιλίες.
Διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι η επίσημη επίσκεψη είναι πιθανό να πραγματοποιηθεί μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, αλλά το ποιος θα επισκεφθεί ποιον είναι ακόμη υπό διαπραγμάτευση.
Το 2013, ο Ερντογάν, ο οποίος αντέδρασε πιο έντονα στην αποπομπή του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου της Αιγύπτου Μοχάμεντ Μόρσι από τον Σίσι και δεν επικοινώνησε με το Κάιρο για 10 χρόνια. Έτσι η επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου θεωρείται συμβολικής σημασίας ειδικά για την αιγυπτιακή ηγεσία.
Ένα άλλο σημείο που τονίζεται από τους διπλωμάτες είναι ότι η επίσκεψη θα αποτελέσει ιστορική καμπή στις τουρκοαιγυπτιακές σχέσεις, ανεξαρτήτως πρωτεύουσας, και ότι θα πρέπει να ανακοινωθούν συγκεκριμένες συμφωνίες ή στόχοι συνεργασίας εκτός από τα μηνύματα που θα δοθούν κατά τη διάρκεια της επίσκεψης.
Ως δύο μεγάλες και ισχυρές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου, η Τουρκία και η Αίγυπτος, οι οποίες άλλοτε βρίσκονται σε σύγκρουση και άλλοτε σε συνεργασία, στοχεύουν να αναδείξουν τον περιφερειακό διάλογο κατά τη νέα περίοδο, καθώς τα περιφερειακά ζητήματα είναι ένα σημαντικό θέμα στην ατζέντα των διμερών σχέσεων.
Όπως είναι γνωστό η Ανατολική Μεσόγειος είναι ένα από τα καυτά θέματα για την Τουρκία και η εξομάλυνση των σχέσεων με την Αίγυπτο και το Ισραήλ θα δώσει στην Άγκυρα άλλον αέρα διπλωματικά.
Η Τουρκία, η οποία δεν συμμετέχει στο Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, του οποίου ηγούνται η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος και έχει ως στόχο την εξόρυξη και την εμπορία των πόρων φυσικού αερίου της περιοχής, είναι στο στόχαστρο της Άγκυρας.
Σε αυτή τη διαδικασία, η Τουρκία θέλησε να παράσχει εξισορρόπηση συνάπτοντας συμφωνίες με τη Λιβύη, αλλά προσέλκυσε την αντίδραση τόσο της Ελλάδας όσο και της Αιγύπτου.
Ο Ερντογάν είχε δηλώσει προηγουμένως ότι η Αίγυπτος και η Τουρκία θα μπορούσαν να συζητήσουν την προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων που απορρέουν από τη Μεσόγειο και ότι θα ήταν πιο επωφελές για την Αίγυπτο να υπογράψει συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την Τουρκία.
Η Αίγυπτος, η οποία έχει σχηματίσει τριμερή πλατφόρμα συνεργασίας με την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία, δεν σκοπεύει να ενεργήσει βιαστικά σε αυτά τα ζητήματα, με το Κάιρο να έχει στείλει μήνυμα και στις δύο χώρες ότι η διαδικασία εξομάλυνσης με την Τουρκία δεν θα επηρεάσει την υφιστάμενη συνεργασία.
Φυσικά τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί βέβαιο, καθώς με την μερική οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, οι περιοχές ενδιαφέροντος για την Τουρκία παραμένουν εκτός της μερικής οριοθέτησης κι ελεύθερες για διαπραγμάτευση μεταξύ Καΐρου-Άγκυρας.
Η εμπλοκή της Τουρκίας στη Λιβύη είναι ένα πολύ ισχυρό χαρτί σε μια ενδεχόμενη συνολική συμφωνία με την Αίγυπτο.
Το Κάιρο, το οποίο θεωρεί τη συνεχιζόμενη αστάθεια στη Λιβύη ως τον σημαντικότερο κίνδυνο εθνικής ασφάλειας για την Αίγυπτο, επιθυμεί την αποχώρηση των ξένων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, από τη χώρα.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η πρόσφατη εξομάλυνση μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου έχει αντανάκλαση στο διάλογο για τη Λιβύη.
Σύμφωνα με τις πηγές, τα μέρη έχουν αρχίσει να κατανοούν καλύτερα το ένα το άλλο και να προτείνουν λύσεις, και με την αύξηση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, υπάρχει η δυνατότητα μεγαλύτερης κατανόησης σε περιφερειακά ζητήματα, ιδίως για τη Λιβύη.
Αυτές οι ανακατατάξεις σίγουρα θα προκαλέσουν ζητήματα για την Ελλάδα, η οποία θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια σειρά διεργασιών που θα αφορούν την Ανατολική Μεσόγειο χωρίς να μπορεί ουσιαστικά να παρέμβει.
Επιπρόσθετα η Αίγυπτος που αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα και μια προσπάθεια ανατροπής του Σίσι δεν αποκλείεται, θα μπορούσε να βρει υποστήριξη από την Τουρκία και τον Πρόεδρο Ερντογάν που έχει στενές σχέσεις με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους που είναι η κύρια αντιπολίτευση του Σίσι.
