Ο πόλεμος επέστρεψε στην Ευρώπη και η ήπειρος δεν θα είναι ποτέ η ίδια, δήλωσαν την Παρασκευή οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στις Βερσαλλίες με αφορμή τη Σύνοδο Κορυφής που διεξήχθη και στη διάρκεια της οποίας προσπάθησαν να προσμαρμοστούν στη νέα, τροματική πραγματικότητα, σύμφωνα με όσα γράφει το Politico.
Από τη μία πλευρά, παραδέχτηκαν ότι πολλοί παλιοί κανόνες πρέπει τώρα να ξαναγραφτούν — για παράδειγμα, για να διευθετηθούν πρωτοφανείς νέες στρατιωτικές δαπάνες.
«Πριν από δύο εβδομάδες, ξυπνήσαμε σε μια διαφορετική Ευρώπη σε έναν διαφορετικό κόσμο», δήλωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ.
Ταυτόχρονα, πολλοί ηγέτες προσκολλήθηκαν στα παλιά φυλετικά ένστικτα, με τις Αυστρία, Δανία, Σουηδία και Ολλανδία να διστάζουν να αναλάβουν νέο κοινό χρέος και τις δυτικές χώρες να διστάζουν να δεχθούν νέα μέλη στα ανατολικά, συμπεριλαμβανομένης της κατεστραμμένης από τον πόλεμο Ουκρανίας.
«Δεν είμαστε σε πόλεμο»
Ίσως το πιο αντιφατικό ήταν η επιμονή ορισμένων ηγετών, συμπεριλαμβανομένου και του οικοδεσπότη της Συνόδου Κορυφής, του Γάλλου Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν, ότι η ίδια η Ευρώπη δεν βρίσκεται σε πόλεμο, παρόλο που αναγνώρισε ότι η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία ακριβώς λόγω της δυτικής τροχιάς του Κιέβου προς την ΕΕ, επέμεινε ότι θα να αυξήσει τη στρατιωτική υποστήριξη και συμφώνησε να επιβάλει περαιτέρω κυρώσεις στη Μόσχα.
«Η επιλογή της Ρωσίας υπό τον Πρόεδρο Πούτιν ήταν να επαναφέρει τον πόλεμο στην Ευρώπη», είπε ο Μακρόν στην τελική συνέντευξη Τύπου της Συνόδου Κορυφής. «Η ανήκουστη βία της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας και του πληθυσμού της είναι μια τραγική καμπή για την ιστορία μας».
Αλλά όταν πιέστηκε από έναν δημοσιογράφο για την αδυναμία της ΕΕ να σταματήσει τη σύγκρουση, ο Μακρόν είπε: «Υπάρχει πόλεμος στο έδαφος, αλλά δεν είμαστε σε πόλεμο». Και πρόσθεσε: «Έχετε πολύ δίκιο που λέτε ότι δεν έχουμε απάντηση στο θέατρο του πολέμου, το οποίο προκλήθηκε από τη ρωσική επιθετικότητα, επειδή δεν είμαστε εκεί, στο θέατρο του πολέμου».
Παρόλο που ο Μακρόν και άλλοι ηγέτες είπαν ότι η εισβολή του Πούτιν είχε επανασχεδιάσει μόνιμα την αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη, παραδέχτηκαν επίσης ότι οι χώρες της ΕΕ δεν ήταν έτοιμες να υιοθετήσουν μια νέα στάση και να ασκήσουν σκληρή δύναμη για να σταματήσουν περιστατικά όπως η βομβιστική επίθεση σε μαιευτήριο στη Μαριούπολη, γεγονότα δηλαδή που μπορεί να συνιστούν εγκλήματα πολέμου.
Έρχεται και τέταρτος γύρος κυρώσεων κατά της Ρωσίας
«Έχουμε τον τρόπο μας να απαντήσουμε στην αποτρόπαια επιθετικότητα που δείχνει ο Πούτιν», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοινώνοντας τον τέταρτο γύρο διεθνών κυρώσεων κατά της Ρωσίας. «Και θα είμαστε αποφασισμένοι και δυναμικοί στην απάντησή μας».
Ο Μισέλ, μαζί με τον επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, ανακοίνωσαν πρόταση για αύξηση κατά άλλα 500 εκατ. ευρώ της συνεισφοράς της ΕΕ στη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία μέσω ενός ταμείου εκτός προϋπολογισμού που ονομάζεται European Peace Facility. Και οι δύο άνδρες έδωσαν την εντύπωση ότι οι ηγέτες είχαν εγκρίνει το σχέδιο.
Αυτό, ωστόσο, διέψευσαν ο γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς και ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, οι οποίοι δήλωσαν ότι δεν έχει ληφθεί καμία απόφαση. Ένας βοηθός του Μισέλ παραδέχτηκε αργότερα ότι η πρόταση ήταν «στο τραπέζι», αλλά θα απαιτούσε ακόμη επίσημη έγκριση από το Συμβούλιο της ΕΕ.
Η διήμερη Σύνοδος Κορυφής στο περίτεχνο παλάτι στα περίχωρα του Παρισιού προοριζόταν αρχικά για την επανεξέταση των κανόνων για το χρέος και το έλλειμμα της ΕΕ, με τον Ιταλό πρωθυπουργό Μάριο Ντράγκι, πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στο επίκεντρο της προσπάθεια μαζί με τον Μακρόν.
Αντίθετα, με την ατζέντα να ξαναγράφεται από τον πόλεμο, η σύνοδος ανέδειξε επανειλημμένα τους ηγέτες της ΕΕ που δυσκολεύονται να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων για τα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία, όπου οι πρόσφυγες έχουν φτάσει ήδη τα 2 εκατ.
Οι ηγέτες συνομίλησαν επίσης και για την απότομη αύξηση στις τιμές της ενέργειας και την πιθανή διακοπή στον εφοδιασμό κρίσιμων πρώτων υλών, συμπεριλαμβανομένων των γεωργικών προϊόντων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ελλείψεις τροφίμων σε όλο τον κόσμο.
Το αίτημα της Ουκρανίας για ταχεία ένταξη στην Ε.Ε.
Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων πέρασαν σχεδόν πέντε ώρες συζητώντας το αίτημα της Ουκρανίας για ταχεία έγκριση της αίτησής της για ένταξη στην ΕΕ, παρόλο που τεχνικά δεν υπάρχει τέτοια γρήγορη διαδικασία. Οι ηγέτες τελικά συμφώνησαν σε μια ισχυρή και συμβολικά σημαντική δήλωση υποστήριξης.
Σημείωσαν ότι η αίτηση της Ουκρανίας είχε ήδη τεθεί ενώπιον της Επιτροπής για εξέταση με πρωτοφανή ταχύτητα, ξεκινώντας μια χρόνια γραφειοκρατική διαδικασία, και δεσμεύτηκαν να κάνουν στο μεταξύ ό,τι είναι δυνατόν για να φέρουν την Ουκρανία πιο κοντά στην ΕΕ.
«Εκκρεμεί και χωρίς καθυστέρηση», δήλωσαν οι ηγέτες, «θα ενισχύσουμε περαιτέρω τους δεσμούς μας και θα εμβαθύνουμε τη συνεργασία μας για να υποστηρίξουμε την Ουκρανία στην επιδίωξη της ευρωπαϊκής της πορείας. Η Ουκρανία ανήκει στην ευρωπαϊκή μας οικογένεια». Στη συνέντευξη Τύπου της Παρασκευής, η φον ντερ Λάιεν είπε χαρακτηριστικά: «Έχουμε ανοίξει τον δρόμο προς εμάς για την Ουκρανία».
Να μην εξαρτάται η Ε.Ε. από τη Ρωσία για το φυσικό αέριο ζητούν οι ηγέτες
Κατά τη διάρκεια της Συνόδου, οι ηγέτες συμφώνησαν επίσης να προσπαθήσουν να τερματίσουν την εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία για ενέργεια, αν και υπήρξαν σημαντικές διαφωνίες σχετικά με το πόσο γρήγορα θα μπορούσε να επιτευχθεί και εάν ο στόχος θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς να αυξηθούν οι τιμές για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
«Συμφωνήσαμε να καταργήσουμε σταδιακά την εξάρτησή μας από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, πετρελαίου και άνθρακα το συντομότερο δυνατό», δήλωσαν οι ηγέτες στην τελική δήλωση, στην οποία ανέθεσαν επίσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει ένα σχέδιο για τους ενεργειακούς στόχους μέχρι το τέλος του Μαΐου.
Ορισμένοι ηγέτες χωρών της νότιας ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του Ντράγκι, χρησιμοποίησαν τη Σύνοδο Κορυφής για να πιέσουν για περαιτέρω κοινό δανεισμό, σύμφωνα με το μοντέλο του Ταμείου Ανάκαμψης που σχεδιάστηκε για την πανδημία. Ο Ντράγκι είπε ότι ο πόλεμος δημιούργησε «την ανάγκη για επανεξέταση ολόκληρου του ρυθμιστικού μηχανισμού που δικαιολογείται από αυτήν την κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Βρίσκουμε αυτό το επιχείρημα στο Σύμφωνο Σταθερότητας, το βρίσκουμε στους νόμους για τις κρατικές ενισχύσεις, το βρίσκουμε στα πρότυπα των γεωργικών προϊόντων που μπορούν να εισαχθούν, το βρίσκουμε στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας».
Ωστόσο, ο Ρούτε και οι ηγέτες άλλων χωρών της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης έσπευσαν να αντισταθούν σε προτάσεις για μεγαλύτερο κοινό χρέος.
«Η Ολλανδία δεν είναι υπέρ των ευρωομολόγων ή της έκδοσης κοινών χρεών», είπε ο Ρούτε μετά τη Σύνοδο Κορυφής, σημειώνοντας ότι θα ήταν καλύτερο να ανακατευθυνθούν πρώτα τα κεφάλαια από το Σχέδιο Ανάκαμψης της ΕΕ μετά την πανδημία που δεν έχουν δαπανηθεί ακόμη.
Συνολικά, αξιωματούχοι και διπλωμάτες της ΕΕ δήλωσαν ότι οι χώρες της ΕΕ ήταν αρκετά ενωμένες στην ανάγκη να ανταποκριθούν σθεναρά στην πολεμική συμπεριφορά της Ρωσίας και ότι οι διαφωνίες που παρουσιάστηκαν στη Σύνοδο Κορυφής είναι απόλυτα λογικές μεταξύ των εθνικών πρωτευουσών που έχουν μια σειρά από διαφορετικά συμφέροντα και ευαισθησίες.
«Υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη και κοινή αίσθηση του επείγοντος», είπε ένας ανώτερος αξιωματούχος από χώρα της βόρειας ΕΕ. «Τα ζητήματα είναι πολύ περίπλοκα και, ως εκ τούτου, ένα απλό «είμαστε ενωμένοι» δεν αρκεί».
Ο Μακρόν και άλλοι ηγέτες μίλησαν για τη ριζική αλλαγή στις θέσεις που υιοθέτησαν ορισμένες χώρες-μέλη της Ε, από τότε που η Ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης της απόφασης της Γερμανίας να προμηθεύσει όπλα και να αυξήσει τις δικές της εθνικές στρατιωτικές δαπάνες.
«Η Γερμανία αποφάσισε πριν από λίγο περισσότερο από 10 ημέρες να πραγματοποιήσει ιστορικές επενδύσεις», είπε ο Μακρόν. «Βλέπετε, παντού στην ήπειρό μας, αναλαμβάνονται ιστορικές επιλογές, που σηματοδοτούν μια σημαντική καμπή. Πρέπει να οργανωθούμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να οικοδομήσουμε αυτή την κοινή ικανότητα όσον αφορά την άμυνα».
Το κατά πόσον, στην πραγματικότητα, η ΕΕ θα καταφέρει να συγκεντρώσει μια κοινή στρατηγική ασφάλειας και άμυνας, μένει να φανεί.
Θα γίνει έρευνα για εγκλήματα πολέμου
Η Φον ντερ Λάιεν, στην τελευταία συνέντευξη Τύπου της Συνόδου Κορυφής, προέτρεψε τη διεξαγωγή έρευνας για πιθανά εγκλήματα πολέμου από τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένου του βομβαρδισμού σε μαιευτήριο στη Μαριούπολη της νοτιοανατολικής Ουκρανίας.
«Πράγματι είναι φρικτό, είναι φρικτό», είπε. «Αυτός ο βομβαρδισμός του μαιευτηρίου, για παράδειγμα. Και νομίζω ότι πρέπει να γίνουν έρευνες για το ζήτημα των εγκλημάτων πολέμου. Επομένως, αυτό πρέπει να καταγράφεται νηφάλια».
«Βρισκόμαστε στη 15η ημέρα αυτού του φρικτού πολέμου», πρόσθεσε η φον ντερ Λάιεν, σημειώνοντας ότι η ΕΕ είχε κάνει το καθήκον της για να προκαλέσει οικονομική ζημιά στη Ρωσία με αυστηρές κυρώσεις. «Βλέπετε ότι το ρούβλι βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Έχει χάσει περισσότερο από 50% σε σύγκριση με το ευρώ. Βλέπετε ότι τα επιτόκια εκτοξεύονται στη Ρωσία. Βλέπετε τον πληθωρισμό στα ύψη. Οι οίκοι αξιολόγησης αξιολογούν τα ρωσικά ομόλογα ως σκουπίδια μέχρι τώρα και η ύφεση πλήττει τη χώρα. Αυτό είναι μέσα σε 15 ημέρες.”
Ο Μακρόν είπε ότι πιστεύει ότι η Σύνοδος Κορυφής βοήθησε τους ηγέτες να εξετάσουν τις σημαντικές επιλογές που έχουν για την αντιμετώπιση της στρατιωτικής επιθετικότητας της Ρωσίας.
«Σήμερα, εμείς οι Ευρωπαίοι στο έδαφος, δεν είμαστε σε πόλεμο», είπε. «Αλλά πρέπει επίσης να κάνουμε το χρέος μας και να έχουμε το θάρρος να πάρουμε ιστορικές αποφάσεις, να φέρουμε την ευθύνη για το γεγονός ότι η υπεράσπιση της δημοκρατίας και των αξιών μας έχει κόστος, ότι το να κάνουμε αυτές τις επιλογές ανεξαρτησίας έχει κόστος και υπονοεί ότι μερικές φορές αμφισβητούμε δόγματα που είχαμε για πολλά χρόνια… τους τρόπους που οργανώναμε τα πράγματα και τις συνήθειες που είχαμε».
«Και πιστεύω ότι μπορώ να πω ότι οι συζητήσεις του χθες και του σήμερα οδήγησαν στην ευαισθητοποίηση των Ευρωπαίων εδώ στις Βερσαλλίες για να σημειώσουν πρόοδο προς αυτή την κατεύθυνση», κατέληξε ο Γάλλος πρόεδρος.
