Αν και να διανύουμε το καλοκαίρι και, μάλιστα, να οδεύουμε ολοταχώς προς έναν καύσωνα διαρκείας με θερμοκρασίες ακόμα και άνω των 40 βαθμών Κελσίου, ωστόσο το 1816 χαρακτηρίστηκε από τους ιστορικούς ως «η χρονιά χωρίς καλοκαίρι» λόγω μιας έκρηξης ηφαιστείου.
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει το CNN, αυτό συνέβη πριν από δύο και πλέον αιώνες, αλλά ο αντίκτυπός του παραμένει τεράστιος. Οι ιστορικοί έχουν πιστώσει στη διαβόητη «χρονιά χωρίς καλοκαίρι» του 1816, τουλάχιστον έμμεσα, την εφεύρεση του ποδηλάτου και τη συγγραφή του κλασικού μυθιστορήματος με τίτλο «Φρανκενστάιν».
H έκρηξη του όρους Ταμπόρα στην Ινδονησία
Τον Απρίλιο του 1815, το όρος Ταμπόρα εξερράγη και δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν στο νησί Σουμπάουα της Ινδονησίας. Το επόμενο έτος έγινε γνωστό ως «χρονιά χωρίς καλοκαίρι», όταν ασυνήθιστα ψυχρές και υγρές συνθήκες σάρωσαν την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική.
Από το 1913, οι ερευνητές έχουν προτείνει ότι τα δύο γεγονότα συνδέονται μεταξύ τους. Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2019 στο Environmental Research Letters, δείχνει ότι οι χαμηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού του 1816 δεν θα ήταν δυνατές χωρίς την ηφαιστειακή έκρηξη.
Οι άμεσες επιπτώσεις του ηφαιστείου είχαν ως αποτέλεσμα μαζικές καταστροφές. Η έκρηξη, οι ροές που προήλθαν από αυτήν και τα σχετικά τσουνάμι κατέστρεψαν σπίτια και στοίχισαν τη ζωή σε 10.000 ανθρώπους. Άλλοι 80.000 άνθρωποι πέθαναν από ασθένειες που εξαπλώθηκαν μετά την έκρηξη.
«Η έκρηξη του όρους Ταμπόρα, τον Απρίλιο του 1815, ήταν από τις πιο ισχυρές της τελευταίας χιλιετίας» δήλωσε ο Άντριου Σούρερ, επικεφαλής της μελέτης και ερευνητικός συνεργάτης στη Σχολή Γεωεπιστημών του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, προσθέτοντας: «Είχε τεράστιο αντίκτυπο σε τοπικό επίπεδο, καταστρέφοντας το νησί Σουμπάουα».
Το χιόνι και η ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό
Η τεράστια ποσότητα υλικού που εκτινάχθηκε από το ηφαίστειο, συνέβαλε στις παγκόσμιες επιπτώσεις που ακολούθησαν.
Ακόμα, ο Άντριου Σούρερ ανέφερε: «Η έκρηξη εισήγαγε μια τεράστια ποσότητα διοξειδίου του θείου στη στρατόσφαιρα, η οποία εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλο τον κόσμο, οξειδώνοντας και σχηματίζοντας θειϊκά αερολύματα. Αυτά τα ηφαιστειακά αερολύματα μειώνουν την καθαρή ακτινοβολία βραχέων κυμάτων, προκαλώντας εκτεταμένη και μακροχρόνια ψύξη της επιφάνειας. Οδηγούν, επίσης, σε μείωση των παγκόσμιων βροχοπτώσεων ενώ, παράλληλα, βρέχονται ορισμένες ξηρές περιοχές και προκαλούν δυναμικές αλλαγές στη μεγάλης κλίμακας κυκλοφορία τόσο των ωκεανών όσο και της ατμόσφαιρας».
Η παγκόσμια θερμοκρασία μειώθηκε μεταξύ ενός και τριών βαθμών Κελσίου. Σύμφωνα με τη μελέτη, ήταν το ψυχρότερο έτος των τελευταίων 250 ετών. Κάθε εποχή παρουσίασε θερμοκρασιακές ανωμαλίες, αλλά το καλοκαίρι σημειώθηκαν οι πιο μεγάλες λόγω της χαμηλότερης καταγεγραμμένης μέσης θερμοκρασίας καλοκαιριού για την Ευρώπη από 1766 έως και το 2000.
Το καλοκαίρι του 1816, οι ψυχρές και υγρές συνθήκες στην Κεντρική και στη Δυτική Ευρώπη, ακόμα και στη Βόρεια Αμερική, είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή των καλλιεργειών, θάνατο των ζώων και λιμό. Μάλιστα, χιόνι και «φονικός παγετός» καταγράφηκαν στην περιοχή της Νέας Αγγλίας, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2017 στο Science Advances.
Προηγούμενη έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2018 στο Geology έδειξε, μάλιστα, ότι τα πυκνά σύννεφα και οι βροχοπτώσεις από την έκρηξη συνέβαλαν στην ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό, τρεις μήνες αργότερα στο Βέλγιο.
Τι έδειξε η έρευνα των επιστημόνων
Ο Άντριου Σούρερ και οι συνάδελφοί του χρησιμοποίησαν πρώιμα δεδομένα και κλιματικά μοντέλα για να προσδιορίσουν την επίδραση της ηφαιστειακής έκρηξης. Συνέκριναν τα δεδομένα με άλλες χρονιές με παρόμοια μοτίβα πίεσης της στάθμης της θάλασσας.
Σε παρόμοιες χρονιές, οι βροχοπτώσεις ήταν συγκρίσιμες, αλλά όχι οι χαμηλές θερμοκρασίες. Όταν η έκρηξη του ηφαιστείου στο όρος Ταμπόρα εξετάστηκε στην υπόθεση εργασίας των επιστημόνων, τότε εκείνοι μπόρεσαν να αναδημιουργήσουν το καλοκαίρι του 1816.
«Η συμπερίληψη της ηφαιστειακής έκρηξης στα κλιματικά μοντέλα μπορεί να εξηγήσει την ψύξη και εκτιμούμε ότι αυξάνει την πιθανότητα των εξαιρετικά χαμηλών θερμοκρασιών έως και 100 φορές» δήλωσε ο Άντριου Σούρερ, συμπληρώνοντας: «Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις στις προσομοιώσεις των μοντέλων ότι η ηφαιστειακή έκρηξη αυξάνει την πιθανότητα ενός τέτοιου υγρού καλοκαιριού πάνω από την Κεντρική Ευρώπη κατά περίπου μιάμιση έως τρεις φορές. Και χωρίς την ηφαιστειακή έκρηξη, είναι λιγότερο πιθανό [το καλοκαίρι] να ήταν τόσο υγρό και εξαιρετικά απίθανο να ήταν τόσο κρύο».
Η εφεύρεση του ποδηλάτου και τα γοτθικά παραμύθια
Μάλιστα, οι καλλιέργειες απέτυχαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και η τιμή των τροφίμων εκτοξεύτηκε. Αυτό αύξησε, επίσης, την τιμή της βρώμης για τα άλογα, που ήταν το κύριο μέσο μεταφοράς εκείνη την εποχή, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Ερευνών των ΗΠΑ για την Ατμόσφαιρα (NCAR). Το γεγονός αυτό έχει πιστωθεί ότι συνέβαλε στην εφεύρεση του ποδηλάτου από τον Καρλ Ντράις το 1817.
Το καλοκαίρι, ή – καλύτερα – η απουσία του, το 1816 ενέπνευσε και κάτι άλλο: τα γοτθικά παραμύθια. Ο Λόρδος Βύρων, η Κλερ Κλερμόν, ο Δρ. Τζον Ουΐλιαμ Πολιντόρι, ο Πέρσι Σέλλεϋ και η Μαίρη Γκόντγουϊν (μετέπειτα Μαίρη Σέλλεϋ) έμεναν τότε σε μια βίλα με θέα τη λίμνη της Γενεύης στην Ελβετία. Ο καιρός, όμως, ήταν ζοφερός.
Έτσι, σε μια από τις συζητήσεις τους, ο Λόρδος Βύρων πρότεινε καθένας τους να γράψει μια ιστορία φαντασμάτων και να τη μοιραστεί. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, η Μαίρη Γκόντγουϊν είχε γράψει το βιβλίο με τίτλο «Φρανκενστάιν», ο Μπάιρον έγραψε το ποίημά του με τίτλο «Σκοτάδι» και ο Δρ. Τζον Ουΐλιαμ Πολιντόρι είχε ολοκληρώσει το διήγημά του με τίτλο «Το βαμπίρ».
Πηγή εσωτερικής φωτογραφίας: Εθνικό Κέντρο Ερευνών των ΗΠΑ για την Ατμόσφαιρα (NCAR)
