Η σημερινή Αντάκια [Αντιόχεια] στο Χατάι, ήταν από τις πόλεις που χτυπήθηκαν περισσότερο από τις άλλες από τους καταστροφικούς σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου, ισοπεδώνοντας στην κυριολεξία το ιστορικό της κέντρο, κόβοντας βίαια τους κρίκους που συνέδεαν τους 23 αιώνες συνεχούς ιστορίας.
Είχα επισκεφθεί την πόλη δυο χρόνια πριν, σε μια αποστολή για το προσφυγικό στη Συρία. Η διαδρομή από τα Άδανα με ενδιάμεσο σταθμό την Αλεξανδρέττα το σημερινό Ισκεντερούν, έδειχνε σε όλο της το μέγεθος την καταστροφή που είχε συντελεστεί από τους σεισμούς.
Παρότι είχαν περάσει ήδη δυόμισι μήνες, το αποτύπωμα στα κτήρια που είχαν επιβιώσει από τα φονικά ρίχτερ, ήταν εμφανή. Όπως και οι προσπάθειες για την απομάκρυνση των ερειπίων και η αποκατάσταση των υποδομών όπου αυτό ήταν εφικτό.
Οι δρόμοι είχαν επισκευαστεί, τα συντρίμμια από τα κατεστραμμένα κτήρια στην πλειοψηφία τους είχαν απομακρυνθεί, ενώ οι εγκαταστάσεις των αστέγων σε σκηνές και κοντέινερ είχαν οργανωθεί στο πλαίσιο του εφικτού.
Η σκέψη μου ταξίδεψε δυο χρόνια πριν, όταν περπατώντας στα σοκάκια της παλιάς πόλης, το κέντρο του Χατάι που ήταν η Αντιόχεια, έβλεπα μπροστά μου να ξετυλίγεται η ιστορία, ζώσα.
Εκεί ήταν ο πρώτος Χριστιανικός ναός, όπου ο Απόστολος Πέτρος κήρυξε τον λόγο τού Χριστού, μέσα σε μια σπηλιά στις παρυφές του λόφου που σκίαζε την πόλη. Εκεί και το πρώτο τζαμί, σύμφωνα με τις παραδόσεις. Η Μεγάλη Συναγωγή ανάμεσα σε ένα τζαμί κι έναν καθολικό ναό συμπλήρωνε το παζλ των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών.
Λίγο πιο έξω από το κέντρο, το νέο ανακαινισμένο Μουσείο, όπου δέσποζαν τα περίφημα τεράστια ψηφιδωτά, με τον Ευφρόσυνο να μας θυμίζει τη ματαιότητα της ζωής.
Άνοιξα τις φωτογραφίες στο κινητό από εκείνη την επίσκεψη κι αναρωτήθηκα, πόσα από αυτά θα ξαναδώ;
Όσο πλησιάζαμε στο Χατάι, τόσο η καταστροφή μεγάλωνε. Τεράστια οικόπεδα κενά απλώνονταν στη διαδρομή και μόνο κάτι πέτρες έδειχναν ότι εκεί υπήρχαν πριν σπίτια, εργοστάσια, γραφεία. Τα λίγα που είχαν απομείνει ήταν όλα λαβωμένα, άλλα πιο πολύ κι άλλα λιγότερο. Όμως άδεια από ζωή, μια ζωή που είχε μεταφερθεί σε κοντέινερ και σκηνές, που είχαν καταλάβει τους κενούς χώρους.
Πρώτη στάση στο Μουσείο, το οποίο άνοιξε αποκλειστικά για μας τους επτά δημοσιογράφους από την Ελλάδα, τις ΗΠΑ, την Γαλλία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Γερμανία και την Τσεχία.
Δεν μπορούσα να αναγνωρίσω κανένα σημείο απ’ όσα περάσαμε μέχρι που φτάσαμε κοντά στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Χατάι. Εκεί αναγνώρισα το μαγαζί όπου πήρα ένα αναμνηστικό από την περιοχή. Είχε γύρει χτυπημένο από τον Εγκέλαδο. Η ξύλινη πόρτα έστεκε ορθή αλλά κλειστή. Το εσωτερικό όμως δεν υπήρχε καθώς είχε γκρεμιστεί η οροφή.
Απέναντι ακριβώς το Μουσείο, κατεβήκαμε και προχωρήσαμε προς την πίσω είσοδο αφού η κύρια ήταν κλειστή. Εξωτερικά, με μια πρώτη ματιά, δεν υπήρχαν εμφανείς σοβαρές ζημιές στο κτήριο.
Καθίσαμε στο κιόσκι που είχε γίνει το αναψυκτήριο για τους εργαζόμενους που μετά τους σεισμούς είχαν μεταφερθεί σε σκηνές στο προαύλιο του Μουσείου για την αποκατάσταση των ζημιών και την ασφάλεια τους. Περιμέναμε την Διευθύντρια του Μουσείου να μας οδηγήσει εντός του κτηρίου.
Ο φύλακας του μουσείου μας υποδέχτηκε δίνοντάς μας το παραδοσιακό τσάι, ενώ άρχισε να μας εξιστορεί στα τούρκικα τα όσα βίωσε αυτός, αλλά και το Μουσείο από τους σεισμούς.
Δεν άντεξα να μην τον ρωτήσω τι είχε γίνει στο κέντρο της πόλης με όλα αυτά τα κτήρια και μνημεία που το κοσμούσαν.
Του έδειξα την πρώτη φωτογραφία από τον ορθόδοξο ναό στο κέντρο της πόλης. «Ορτοντόξ κιλισί» ακούστηκε από το στόμα του και πήρε το κινητό μου στο χέρια του, που έτρεμαν. Άρχισε να κοιτάει τις φωτογραφίες από το Χατάι τα μάτια του δάκρυσαν και με την ανάστροφη του χεριού του τα σκούπισε. Μου έδωσε το κινητό πίσω κι άνοιξε το δικό του. Το έψαξε λίγο και μου το έδωσε.
Ήταν η ιστοσελίδα του Δήμου και είχε σε ένα μακρύ κατάλογο όλα τα κτήρια και μνημεία πριν και μετά τον σεισμό. Στη μια ολόρθο το κτήριο και στην άλλη ερείπια. Τώρα ήταν η σειρά μου να δακρύσω. Όλα έχουν καταστραφεί είπε στα τουρκικά όπως μου μετέφρασαν. Το 90% της παλιάς πόλης είχε καταρρεύσει.
Μπήκαμε στο Μουσείο από την πίσω είσοδο. Η εικόνα που αντικρίσαμε δεν είχε καμιά σχέση με ότι φαινόταν απ’ έξω με τις ελάχιστες οπτικά ζημιές. Μέσα από τα πρώτα βήματα το Αρχαιολογικό Μουσείο έμοιαζε σαν βομβαρδισμένο.
Αν και οι τοίχοι, οι περισσότεροι, ήταν όρθιοι, πολλά δοκάρια είχαν πέσει, οι διάδρομοι ήταν γεμάτοι από μπάζα στοιβαγμένα, σε μια αταξία που μόνο μια έκρηξη θα μπορούσε να προκαλέσει σε τέτοιο σημείο.
Με προσοχή ανεβήκαμε τα σκαλοπάτια καθώς ο φόβος να μην μας έρθει τίποτα στο κεφάλι ήταν έντονος καθώς κρέμονταν κομμάτια από τις ψευδοροφές, σίδερα και καλώδια. Οι διάφορες αίθουσες από τις οποίες περάσαμε δεν θύμιζαν τίποτα σε χώρο παρουσίασης αρχαιοτήτων.
Στα σκοτεινά, καθώς ο ηλεκτρισμός δεν λειτουργούσε, ανοίχτηκε μπροστά μας η αίθουσα που πριν τους σεισμούς φιλοξενούσε υπέροχα ψηφιδωτά δάπεδα από τα σπίτια της ελληνιστικής περιόδου, με σκηνές από την καθημερινότητα, το κυνήγι και άλλες.
Τώρα όλα ήταν καλυμμένα από ξύλο και δεν φαίνονταν κάτι. Όπως μας εξήγησε η διευθύντρια του Μουσείου, τα ψηφιδωτά είχαν σκεπαστεί με ειδικά υλικά για να προστατευτούν από τις μετασεισμικές δραστηριότητες, καθώς οι ζημιές τους ήταν ελάχιστες αν όχι μηδαμινές από τους ισχυρούς σεισμούς.
Στους τοίχους υπήρχαν ακόμα κάποια ψηφιδωτά, ενώ άλλα είχαν αφαιρεθεί καθώς οι τοίχοι που είχαν τοποθετηθεί είχαν πάθει ζημιές. Όλα τα υπόλοιπα εκθέματα από την περίοδο πριν τους αλεξανδρινούς χρόνους είχαν είτε απομακρυνθεί είτε κλειστεί από προστατευτικά υλικά για να μην υποστούν ζημιές.
Το κτήριο που είχε εγκαινιαστεί το 2014 είναι το μεγαλύτερο μουσείο ψηφιδωτών στον κόσμο με συνολικά 32.754 τετραγωνικά μέτρα εσωτερικού χώρου, 10.700 τετραγωνικά μέτρα εκθεσιακού χώρου και έκθεση 3.500 τετραγωνικών μέτρων αποκλειστικά με ψηφιδωτά.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Διευθύντριας του Μουσείου θα χρειαστούν τουλάχιστον 2 χρόνια για να μπορέσει να ανοίξει ξανά το μουσείο και να γίνει επισκέψιμο. Σε σύγκριση πάντως με τα υπόλοιπα κτήρια στο Χατάι, το Μουσείο έπαθε τις λιγότερες ζημιές.
Ο επόμενος σταθμός ήταν η εκκλησία του Αγίου Πέτρου, η σπηλιά εκείνη όπου ιδρύθηκε από τον Πρώτο των Αποστόλων η Εκκλησία της Αντιόχειας, η πρώτη του κόσμου σύμφωνα με την παράδοση.
Στη διαδρομή από το μουσείο μέχρι τον λόφο που είναι η σπηλιά-εκκλησία τα πάντα σχεδόν ήταν γκρεμισμένα. Αν και ο ήλιος άρχιζε να δύει η εικόνα από ψηλά του Χατάι έδειχνε το μέγεθος της καταστροφής.
Στους πρόποδες του λόφου εκατοντάδες σκηνές φιλοξενούσαν τους σεισμόπληκτους κατοίκους ενώ τα παιδιά στις αλάνες έπαιζαν ανέμελα γιατί ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες είχαν διακοπές.
Ο ναός του Αγίου Πέτρου δεν είχε πάθει καμιά ζημιά κι όπως μας είπαν είχε τελεστή λειτουργία για το Πάσχα αν και η πρόσβαση ήταν απαγορευμένη ακόμα για τους περιηγητές.
Άρχισε να νυχτώνει και κατεβήκαμε στην πόλη να δούμε από κοντά τις καταστροφές. Αυτό που δεν είχαμε δει πριν ήταν οι στρατιώτες, οι αστυνομικοί και οι στρατοχωροφύλακες που ήταν σε όλα της σημεία της πόλης, με μπλόκα, μηχανοκίνητες και πεζές περιπολίες. Το σύνολο των σπιτιών στο Χατάι δεν μπορούσε να κατοικηθεί και ο φόβος για πλιάτσικο ήταν έντονος στα αφύλακτα σπίτια.
Περπατήσαμε στις όχθες του ποταμού Ορόντου που διασχίζει την πόλη. Τεράστιες εκτάσεις ισοπεδωμένες δεξιά κι αριστερά του ποταμού, ενώ ακόμα η μυρωδιά του θανάτου πλανιόταν στα ερείπια. Τίποτα δεν θύμιζε την πόλη που πριν δυο χρόνια είχα επισκεφθεί και έσφυζε από ζωή.
Τους μόνους που έβλεπες ήταν τους ένστολους με τα όπλα στα χέρια ενώ εκτός από τα στρατιωτικά οχήματα λίγα λεωφορεία εξυπηρετούσαν εκείνους που ήθελαν να μετακινηθούν εντός της πόλης.
Το σκοτάδι που έπεφτε μαύριζε μαζί και την ψυχή μας από την ανείπωτη καταστροφή των σεισμών. Μια καντίνα, μάλλον από κατάλοιπα κάποιου μαγαζιού στημένη δίπλα στα χαλάσματα έψηνε κεμπάπ. Όμως δεν υπήρχαν πελάτες.
Ανεβήκαμε στο λεωφορείο καθώς μας καληνύχτιζε το Χατάι, μια πραγματικά πόλη φάντασμα.
Τώρα έπρεπε να βρούμε κάπου να φάμε, αλλά σε απόσταση 50 χιλιομέτρων δεν υπήρχε κάποιο εστιατόριο για να καθίσουμε με ασφάλεια. Θα κάναμε υπομονή για 2,5 ώρες μέχρι να φτάσουμε στα Άδανα, εκεί που η ζωή είχε κανονικούς ρυθμούς.
