Στις 14 Μαΐου, δεκάδες εκατομμύρια Τούρκοι ψηφοφόροι θα προσέλθουν στις κάλπες για να ψηφίσουν για πρόεδρο και κοινοβούλιο σε μια κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση που θα μπορούσε να ανατρέψει τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος ηγείται της χώρας επί δύο δεκαετίες.
Σύμφωνα με τη Washington Post πρόκειται για την πιο σοβαρή πολιτική πρόκληση του Ερντογάν μετά τη σαρωτική νίκη του κόμματός του στις εκλογές του 2002. Αν και οι αντίπαλοί του έχουν επικρίνει εδώ και καιρό τη συσσώρευση εξουσίας και τη φίμωση της πολιτικής διαφωνίας, ο Ερντογάν εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά δημοφιλής στη βάση του.
Υπό την εξουσία του, ο ρόλος της Τουρκίας ως περιφερειακού και διεθνούς διαμεσολαβητή ισχύος έχει αυξηθεί σημαντικά και τα αποτελέσματα των εκλογών θα παρακολουθούνται στενά σε όλη τη Μέση Ανατολή και σε όλο τον κόσμο. Ακολουθούν όσα πρέπει να γνωρίζετε.
Θα μπορούσε ο Ερντογάν να χάσει;
Οι δημοσκοπήσεις της Τουρκίας έδειξαν έναν αγώνα στήθος με στήθος μεταξύ των δύο κύριων μπλοκ, της Λαϊκής Συμμαχίας του Ερντογάν από τη μία πλευρά και του αντίπαλου μπλοκ, που ονομάστηκε «Συμμαχία των Έξι», από την άλλη. Οι δημοσκοπήσεις του Απριλίου έδειχναν ότι ο κύριος αντίπαλος του Ερντογάν για την προεδρία, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, είχε ένα μικρό προβάδισμα.
Όμως, ο σκεπτικισμός παραμένει σχετικά με την ικανότητα του Κιλιτσντάρογλου να επιτύχει μια ανατροπή επί του Ερντογάν, του μακροβιότερου ηγέτη της Τουρκίας – ξεπερνώντας ακόμη και τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτή της σύγχρονης τουρκικής δημοκρατίας. Ο Ερντογάν, 69 ετών πια, αισθάνεται πιο άνετα στην προεκλογική εκστρατεία και έχει επιταχύνει τον ρυθμό των συγκεντρώσεων στα τελευταία στάδια των εκλογών, κάνοντας συχνά πολλές ομιλίες την ημέρα.
Ο Ερντογάν ηγείται της Τουρκίας από τότε που έγινε πρωθυπουργός το 2003, θέση την οποία κατείχε μέχρι το 2014, όταν ανέλαβε καθήκοντα προέδρου. Το 2017, πέτυχε την επέκταση των εξουσιών του προέδρου σε δημοψήφισμα, το οποίο αντικατέστησε το κοινοβουλευτικό σύστημα της Τουρκίας με εκτελεστική προεδρία και κατάργησε τη θέση του πρωθυπουργού.
Το δημοψήφισμα έδωσε στον Ερντογάν την εξουσία να εκδίδει διατάγματα χωρίς την έγκριση του κοινοβουλίου και θεωρήθηκε από τους αντιπάλους του ως περαιτέρω εδραίωση της αυταρχικής του διακυβέρνησης.
Η κυβέρνησή του έχει προχωρήσει στη ρύθμιση του Τύπου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όλα αυτά τα χρόνια, επιδιώκοντας ακόμη και την απαγόρευση του Twitter το 2014 μετά από ένα πολιτικό σκάνδαλο. «Η επίθεση στην κριτική δημοσιογραφία … επιταχύνθηκε» μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, και δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι ερευνώνται κάθε χρόνο για το έγκλημα της «προσβολής» του προέδρου. Ένας νόμος που ψηφίστηκε πέρυσι επιβάλλει ποινή φυλάκισης σε όποιον βρεθεί να έχει διαδώσει παραπληροφόρηση που υποκινεί τον δημόσιο φόβο και την ανησυχία.
Ο Ερντογάν, ωστόσο, διαθέτει μια μεγάλη και πιστή βάση υποστηρικτών, την οποία προσπάθησε να ενισχύσει φέτος μέσω μιας ταχείας εξάπλωσης οικονομικών κατευνασμών – συμπεριλαμβανομένων φορολογικών ελαφρύνσεων, φθηνών ενυπόθηκων δανείων, ενεργειακών επιδοτήσεων και δεσμεύσεων να μην αυξήσει τα διόδια των δρόμων και των γεφυρών.
Μετά από δύο σεισμούς τον Φεβρουάριο που κατέστρεψαν πόλεις στα νότια της χώρας, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν περισσότεροι από 50.000 άνθρωποι στην Τουρκία και τη γειτονική Συρία, η κυβέρνηση δέχθηκε πυρά από τα θύματα των σεισμών για την αργή ανάπτυξη των πρώτων δυνάμεων αντιμετώπισης και για την αποτυχία της να επιβάλει τους οικοδομικούς κώδικες. Ο Κιλιτσντάρογλου δήλωσε ότι η κατάρρευση τόσων πολλών κτιρίων ήταν «το αποτέλεσμα συστηματικής κερδοσκοπικής πολιτικής» και κατέστησε τον Ερντογάν προσωπικά υπεύθυνο που δεν προετοίμασε τη χώρα για μια καταστροφή που οι σεισμολόγοι είχαν προειδοποιήσει εδώ και καιρό ότι ήταν πιθανή.
Ο Ερντογάν υπήρξε εξίσου καυστικός για τους αντιπάλους του: Την περασμένη εβδομάδα, κατηγόρησε το κόμμα της αντιπολίτευσης ότι ευθυγραμμίζεται με τρομοκράτες. «Θέλουν να παραδώσουν τη χώρα σε τρομοκρατικές ομάδες που ελέγχονται από τους ιμπεριαλιστές», είπε, αναφερόμενος στο φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών, το οποίο ο Ερντογάν κατηγορεί για διασυνδέσεις με μια κουρδική ομάδα.
Ο Ερντογάν έχει επίσης επιτεθεί στην κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ, η υπόθεση της οποίας υποστηρίζεται από την αντιπολίτευση. «Είμαστε εναντίον των ΛΟΑΤ», είπε σε μια συγκέντρωση την περασμένη εβδομάδα, προσπαθώντας να προσελκύσει τη βάση των θρησκευτικά συντηρητικών ψηφοφόρων του. Οι παρελάσεις υπερηφάνειας της Κωνσταντινούπολης, που κάποτε προσέλκυαν χιλιάδες άτομα, έχουν απαγορευτεί από το 2015.
Μπορεί η αντιπολίτευση της Τουρκίας να αδράξει την ευκαιρία;
Απέναντι στον Ερντογάν βρίσκεται μια συμμαχία έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης, η οποία όρισε τον Κιλιτσντάρογλου ως υποψήφιο πρόεδρό της.
Ο 74χρονος πρώην δημόσιος υπάλληλος έγινε ηγέτης του κύριου αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, ή CHP, το 2010. Αν και στο παρελθόν δεν κατάφερε να οδηγήσει το κόμμα του σε νίκη κατά του ΑΚΡ του Ερντογάν στις βουλευτικές εκλογές, αξιοποίησε αποτελεσματικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά τη διάρκεια αυτής της εκστρατείας για να ξανασυστηθεί στους ψηφοφόρους.
Το ενθαρρυμένο μπλοκ του βασίζεται στην υποστήριξη των ψηφοφόρων της αντιπολίτευσης που έδωσαν νίκες το 2019 στις εκλογές για τη δημαρχία μεγάλων πόλεων – κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, όπου το χαρισματικό μέλος του CHP Εκρέμ Ιμάμογλου νίκησε τον εκλεκτό υποψήφιο του Ερντογάν.
Ο Ιμάμογλου, ένα ανερχόμενο πολιτικό αστέρι, ορίστηκε από τον Κιλιτσντάρογλου ως υποψήφιος αντιπρόεδρός του μαζί με τον δήμαρχο της Άγκυρας Μανσούρ Γιαβάς του CHP. Ο Ιμάμογλου έχει καταδικαστεί σε φυλάκιση άνω των δύο ετών για προσβολή δημόσιων λειτουργών σε μια δίκη που θεωρείται ευρέως ως πολιτικά υποκινούμενη. Αντιμετωπίζει απαγόρευση άσκησης δημόσιων αξιωμάτων εάν η απόφαση επικυρωθεί.
Παρόλο που τα γνωστά σε όλους κόμματα της αντιπολίτευσης της Τουρκίας κατάφεραν να παρακάμψουν τις διαφορές τους κατά την προεκλογική περίοδο, μια νίκη του Κιλιτσντάρογλου θα τον ανάγκαζε να αναμετρηθεί με ανταγωνιστικά συμφέροντα στο εσωτερικό της ομπρέλας της συμμαχίας του, η οποία περιλαμβάνει εθνικιστές, ισλαμιστές, κοσμικούς και φιλελεύθερους.
Ο Κιλιτσντάρογλου έχει επικεντρωθεί σε θέματα που έχουν διαβρώσει τη δημοτικότητα του Ερντογάν, υποσχόμενος να αντιμετωπίσει την κρίση του κόστους ζωής, να προστατεύσει την ισότητα των φύλων και να δώσει προτεραιότητα στο κράτος δικαίου μεταρρυθμίζοντας το δικαστικό σώμα, το οποίο, σύμφωνα με τους επικριτές του, έχει χρησιμοποιηθεί ως όπλο από την κυβέρνηση για να στοχοποιεί τους αντιπάλους της.
Ο Κιλιτσντάρογλου υποσχέθηκε επίσης να επιστρέψει στις ορθόδοξες οικονομικές πολιτικές και να αποκαταστήσει το κοινοβουλευτικό σύστημα διακυβέρνησης, επαναφέροντας τον ρόλο του πρωθυπουργού και μειώνοντας τις εξουσίες του προέδρου.
Τι σημαίνουν οι εκλογές για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ;
Ίσως κανένα ευρωπαϊκό έθνος να μην παρακολουθεί τις εκλογές στην Τουρκία πιο στενά από τη Σουηδία, της οποίας η υποψηφιότητα για ένταξη στο ΝΑΤΟ εμποδίζεται από τον Ερντογάν.
Αν και η Τουρκία ψήφισε τον περασμένο μήνα για να επιτρέψει στη Φινλανδία να ενταχθεί στη στρατιωτική συμμαχία -διπλασιάζοντας τα χερσαία σύνορα του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία- ο Ερντογάν συνεχίζει να εμποδίζει την αίτηση της Σουηδίας για ένταξη, επικαλούμενος την άρνηση της Στοκχόλμης να εκδώσει «τρομοκράτες» που συνδέονται με το PKK.
Ο επικεφαλής σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Κιλιτσντάρογλου, Unal Cevikoz, δήλωσε στο Politico τον Μάρτιο ότι δεν θα σταθεί εμπόδιο στις φιλοδοξίες της Σουηδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ: «Εάν μεταφέρετε τα διμερή σας προβλήματα σε έναν πολυμερή οργανισμό, όπως το ΝΑΤΟ, τότε δημιουργείτε ένα είδος πόλωσης με όλα τα άλλα μέλη του ΝΑΤΟ με τη χώρα σας», είπε.
Ο Κιλιτσντάρογλου υποσχέθηκε να αναζωογονήσει τις τεταμένες σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, εγείροντας την προοπτική να ξεπαγώσουν οι ενταξιακές συνομιλίες που έχουν σταματήσει εδώ και καιρό και τονίζοντας τη σημασία της εμβάθυνσης των οικονομικών δεσμών και της συνεργασίας για τη μετανάστευση και τους πρόσφυγες.
Τα εκτεταμένα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία την κατέστησαν φυσικό σημείο διαφυγής για όσους διέφευγαν από τους βομβαρδισμούς και την πείνα που επέβαλε ο Σύρος πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ μετά τη βίαιη καταστολή των λαϊκών εξεγέρσεων το 2011, και η χώρα φιλοξενεί σήμερα τουλάχιστον 4 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, γράφει η Washington Post.
Αν και κάποτε οι Σύριοι ήταν ευπρόσδεκτοι στην Τουρκία, η κοινή γνώμη έχει στραφεί εναντίον τους και έχουν γίνει δημοφιλής στόχος για τους υπερεθνικιστές πολιτικούς που επιδιώκουν να αποσείσουν την ευθύνη για την οικονομική ύφεση της χώρας. Ο Ερντογάν έχει επιπλήξει τους Τούρκους για την επίθεση στους πρόσφυγες, αλλά έχει επίσης υποκύψει στην πίεση της κοινής γνώμης υποσχόμενος να μετεγκαταστήσει ένα εκατομμύριο Σύρους σε περιοχές της χώρας τους που ελέγχονται από την αντιπολίτευση.
Και ακόμη και καθώς ο Κιλιτσντάρογλου έχει πει ότι θα προσπαθήσει να διορθώσει το ιστορικό της Τουρκίας όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, έχει ακουστεί πολλές να χρησιμοποιεί στο λόγο του τις ίδιες νότες με τον Ερντογάν όσον αφορά την πολιτική για τους πρόσφυγες, λέγοντας ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να παράσχει κονδύλια σε Τούρκους εργολάβους για την ανοικοδόμηση τμημάτων της Συρίας για επανεγκατάσταση. Εάν η Ε.Ε. δεν παράσχει αυτά τα κεφάλαια, είπε: «Λυπάμαι, θα ανοίξω τις πόρτες. [Οι πρόσφυγες] μπορούν να πάνε όπου θέλουν».
Τι σημαίνουν οι εκλογές για τον πόλεμο στην Ουκρανία;
Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πέρυσι, η Τουρκία εμφανίστηκε αμέσως ως διαμεσολαβητής, φιλοξενώντας έναν αρχικό γύρο διπλωματικών συνομιλιών μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, προσπάθειες που έπεσαν στο κενό καθώς η σύγκρουση εντάθηκε. Το περασμένο καλοκαίρι, η Τουρκία βοήθησε και φιλοξένησε την υπογραφή μιας συμφωνίας με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ για την επανέναρξη των αποστολών σιτηρών που είχε μπλοκάρει η Ρωσία.
Ο Ερντογάν είναι γνωστός για τις ισορροπίες του: Αντιστάθηκε στην προσχώρηση στις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά επέτρεψε την πώληση μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην Ουκρανία, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν εναντίον ρωσικών στόχων στον πόλεμο.
Συνεχίζει να εισάγει ρωσικό πετρέλαιο και μάλιστα είπε τον Μάρτιο ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν θα μπορούσε να επισκεφθεί τον πρώτο πυρηνικό αντιδραστήρα της Τουρκίας τον Απρίλιο – ο Πούτιν εμφανίστηκε αντί αυτού μέσω βιντεοκλήσης.
Ο Κιλιτσντάρογλου δεσμεύτηκε ότι, αν εκλεγεί πρόεδρος, θα διατηρήσει μια «υγιή και αξιόπιστη συνέχεια των σχέσεων Τουρκίας-Ρωσίας» – συνεχίζοντας να ενεργεί ως διαμεσολαβητής και να εργάζεται για την παράταση της συμφωνίας για τα σιτηρά, αλλά δίνοντας προτεραιότητα στην ιδιότητα της Άγκυρας ως μέλους του ΝΑΤΟ.
Πότε θα μάθουμε τον νικητή;
Ένας υποψήφιος για την προεδρία πρέπει να εξασφαλίσει πάνω από το 50% των ψήφων στις 14 Μαΐου για να κερδίσει. Εάν ο Ερντογάν και ο Κιλιτσντάρογλου δεν τα καταφέρουν και οι δύο – κάτι που σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις είναι πιθανό – θα βρεθούν αντιμέτωποι με επαναληπτικές εκλογές στις 28 Μαΐου.
