Πενθήμερο πένθος κήρυξε ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Χαμενεΐ, για το θάνατο του Εμπραχίμ Ραΐσι, ο οποίος σκοτώθηκε όταν το ελικόπτερο που τον μετέφερε συνετρίβη κοντά στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν. Μαζί του σκοτώθηκε και ο υπουργός Εξωτερικών Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν, αλλά και άλλα σημαίνονται πρόσωπα που τον συνόδευαν.
Επίσημα η χώρα έχει βυθιστεί στο πένθος, αλλά όχι όλοι οι πολίτες. Ιρανοί που μίλησαν στον Guardian δήλωσαν πως αρνούνται να θρηνήσουν για τον θάνατο ενός πολιτικού, ο οποίος «ήταν υπεύθυνος για εκατοντάδες θανάτους».
Κατά τη διάρκεια της προεδρικής του θητείας, ξέσπασε ένα μαζικό αντικυβερνητικό κίνημα μετά το θάνατο της 22χρονης Μάχσα Αμινί, κατά τη διάρκεια κράτησής από την αστυνομία επειδή παραβίασε τους σκληρούς νόμους περί χιτζάμπ.
Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων περισσότεροι από 19.000 πολίτες φυλακίστηκαν και τουλάχιστον 500 σκοτώθηκαν, συμπεριλαμβανομένων 60 ανηλίκων, επειδή αντιστάθηκαν στο καθεστώς με το σύνθημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία». Ακόμη και σήμερα, η ιρανική αστυνομία συνεχίζει να συλλαμβάνει βίαια γυναίκες επειδή αρνούνται να συμμορφωθούν με τους κανόνες του χιτζάμπ .
Είναι ενδεικτικό πως ώρες πριν επιβεβαιωθεί επίσημα ο θάνατος του Ραΐσι και ενώ οι αρχές αναζητούσαν τα συντρίμμια και τα μέσα ενημέρωσης τον παρουσίαζαν ως «αγνοούμενο», κυκλοφόρησαν στο Telegram βίντεο με εορταστικά πυροτεχνήματα. Πλήθος Ιρανών, από το εσωτερικό και το εξωτερικό, μοιράστηκαν τις σχετικές αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υπενθυμίζοντας τη «βάναυση προεδρία» του Ραΐσι και την καταστολή των πολιτικών αντιφρονούντων.
Μιλώντας για τον θάνατο του προέδρου, ένα μέλος της οικογένειας ενός εφήβου που σκοτώθηκε από τις δυνάμεις ασφαλείας κατά τις διαδηλώσεις είπε: «Η ψυχή του Ραΐσι δεν θα αναπαυθεί ποτέ γιατί σκότωσε τον αδελφό μου και τα παιδιά της πατρίδας μου. Ήταν ένας δολοφόνος που διέταξε να σκοτωθούν τόσα πολλά παιδιά. Η ψυχή του αδελφού μου θα αναπαυθεί εν ειρήνη μόνο όταν άλλοι σαν κι αυτόν οδηγηθούν στη δικαιοσύνη. Μέχρι τότε πιστεύουμε στον Θεό».
Μεταξύ εκείνων που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων ήταν επίσης η Μινοο Μαγίντι, μια 62χρονη μητέρα που πυροβολήθηκε από κοντινή απόσταση από αστυνομικούς. Οι κόρες της μοιράστηκαν ένα βίντεο με τις επευφημίες τους για την είδηση πως το ελικόπτερο του Ραΐσι αγνοούταν.
«Είμαστε χαρούμενες γιατί ήταν δολοφόνοι. Ο Ραΐσι διέταξε τη δολοφονία της μητέρας μου και ο υπουργός του αρνήθηκε τους μάρτυρες μας. Ξέρω ότι δεν είναι σωστό να χαίρεσαι για τον θάνατο ενός ανθρώπου, αλλά δεν ήταν άνθρωποι. Συγχαρητήρια σε όλες τις οικογένειες των θυμάτων και τον λαό του Ιράν. Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», ανέφερε μια από τις κόρες της.
Όσοι μίλησαν στον Guardian από την Τεχεράνη είπαν ότι η διάθεση μπορεί να είναι «χαρούμενη» στα social media, αλλά στο εσωτερικό της χώρας οι αντιδράσεις είναι ανάμεικτες.
«Πολλοί στρατιωτικοί πράκτορες έχουν σταθμεύσει στους δρόμους και ακόμη και σε μικρές πλατείες από χθες το βράδυ. Η αστυνομία έχει προειδοποιήσει επανειλημμένα ότι θα διωχθούν άτομα που εκφράζουν τη χαρά τους για τον θάνατο του προέδρου. Ο κόσμος άναβε πυροτεχνήματα, άκουγε και χόρευε μουσική, και όσοι βρίσκονταν στο δρόμο κυκλοφορία άρχισαν να κορνάρουν σε ένδειξη αλληλεγγύης με αυτούς που πανηγύριζαν», ανέφερε δημοσιογράφος στο βρετανικό μέσο και πρόσθεσε:
«Την περίοδο του πένθους θα υπάρξουν κάποιες συλλήψεις γιατί οι άνθρωποι δεν έχουν καμία διάθεση να θρηνήσουν και δεν θα ακολουθήσουν τις εντολές. Η διάθεση που επικρατεί σε πολλούς δεν έχει σχέση με τη θλίψη, αντίθετα ελπίζουν ότι και άλλοι θα έχουν παρόμοια μοίρα».
Μια 22χρονη γυναίκα, η οποία ήταν από τις πρώτες που βγήκαν στους δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας τον Σεπτέμβριο του 2022, τόνισε: «Ο θάνατος του Ραΐσι δεν θα αλλάξει πολύ την καταστολή που αντιμετωπίζουμε καθημερινά. Δεν είμαι χαρούμενη ή λυπημένη για τον θάνατό του. Αλλά θα το εκλάβω ως ένδειξη δικαιοσύνης για τους θανάτους των φίλων μου. Συνεχίζουμε να αντιμετωπίζουμε τον θάνατο κάθε μέρα επειδή απλώς ζητάμε βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και αυτό δυστυχώς δεν θα αλλάξει αν δεν πέσει αυτό το καθεστώς».
Ο πολιτικός ακτιβιστής Τάγκι Ραχμανί, σύζυγος της φυλακισμένης νομπελίστριας Νάργκες Μοχαμάντι, συμφωνεί: «Ο θάνατος του Ραΐσι από μόνος του δεν θα αλλάξει δομικά την ηγεσία της χώρας που διασφαλίζεται από τον ανώτατο ηγέτη Χαμενεΐ. Από την άλλη πλευρά, πρέπει τώρα να εξετάσουμε εξονυχιστικά την επικείμενη πολιτική μάχη και την εσωτερική ισορροπία δυνάμεων εντός του καθεστώτος, καθώς το ιρανικό σύνταγμα προβλέπει ότι πρέπει να διοργανωθούν νέες εκλογές εντός 50 ημερών».
«Η ζωή στο Ιράν μας έχει διδάξει ότι μερικές φορές είναι δυνατόν να είμαστε χαρούμενοι για το θάνατο ανθρώπων. Είναι οδυνηρό, αλλά είμαι χαρούμενος. Χάσαμε την πατρίδα μας και ελπίζουμε να την ξαναπάρουμε», ανέφερε ένας 30χρονος που επίσης συμμετείχε στις διαδηλώσεις.
