Τα αποτελέσματα των εκλογών στην Ολλανδία, στις οποίες νικητής αναδείχθηκε το «Κόμμα της Ελευθερίας» του Γκερτ Βίλντερς, προκάλεσαν σοκ στο πολιτικό κατεστημένο.
Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ολλανδίας, ένα κόμμα της Ακροδεξιάς είναι το μεγαλύτερο στο εθνικό κοινοβούλιο. Ο Γκερτ Βίλντερς είναι ένας εκκεντρικός πολιτικός, γνωστός για την εμπρηστική ρητορική του, καθώς υποστηρίζει την έξοδο της Ολλανδίας από την Ε.Ε. και έχει αποκαλέσει το Ισλάμ ως «φασιστική» θρησκεία σε συνέντευξη που παραχώρησε στον Guardian το 2008. Βέβαια, σε δίκη που διεξήχθη το 2016, κρίθηκε ένοχος για υποκίνηση διακρίσεων, αλλά δεν του επιβλήθηκε κάποια ποινή.
Ενώ οι δημοσκοπήσεις που προηγήθηκαν των εκλογών, έδειχναν ότι το «Κόμμα για την Ελευθερία» θα μπορούσε να γίνει η πολιτική δύναμη στο ολλανδικό κοινοβούλιο και φαινόταν ότι θα έδινε μάχη με τα κόμματα της κυρίαρχης Αριστεράς και της Δεξιάς. Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με το Conversation, οι δημοσκοπήσεις έπεσαν έξω και ο Γκερτ Βίλντερς κατέληξε να πάρει τις περισσότερες έδρες με άνετη διαφορά, ακόμα και αν θα χρειαστεί να αναζητήσει εταίρους για να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού.
How election victory in the Netherlands for Party for Freedom fits into a wider picture of European radical-right populism – Catherine De Vries via @ConversationUK#DutchElections
Read 👇https://t.co/uFfNDxdXtu— Università Bocconi (@Unibocconi) November 23, 2023
Οι νεοεισερχόμενοι δεξιοί του «Νέου Κοινωνικού Συμβολαίου» τα πήγαν, επίσης, πολύ καλά. Όπως και το «Κόμμα για την Ελευθερία», αυτό το κόμμα θεωρεί τη μετανάστευση ως έναν από τους λόγους για προβλήματα όπως η συμφόρηση των δημόσιων υπηρεσιών της Ολλανδίας και η έλλειψη οικονομικά προσιτής στέγασης. Ωστόσο, ο Πίτερ Όμτσιγκτ, επικεφαλής του «Νέου Κοινωνικού Συμβολαίου» και πρώην βουλευτής του πιο κεντροδεξιού Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, ασκεί κριτική σε ορισμένες από τις πιο εμπρηστικές ρητορικές του Γκερτ Βίλντερς.
Εντούτοις, ο Πίτερ Όμτσιγκτ φαίνεται να είναι ο πιθανότερος υποψήφιος για να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού με τον Γκερτ Βίλντερς, μαζί με το κόμμα του απερχόμενου – πλέον – πρωθυπουργού, Μαρκ Ρούτε. Θα χρειαστεί, όμως, αρκετός χρόνος μέχρι να αποσαφηνιστεί αν μια τέτοια σύμπραξη είναι εφικτή. Ο συνασπισμός στην Ολλανδία είναι έργο μηνών και όχι εβδομάδων. Οι συνομιλίες αυτές θα είναι ακόμα πιο περίπλοκες χάρη στο προσωπικό προφίλ του Γκερτ Βίλντερς. Μπορεί να κατέχει τις περισσότερες έδρες, αλλά ότι θεωρείται αμφιλεγόμενος εδώ και τόσα χρόνια, ενδέχεται να τον αποκλείσει από τον αξίωμα του πρωθυπουργού, ακόμα και αν συμμετέχει σε έναν κυβερνητικό συνασπισμό.
Εάν σχηματιστεί κυβερνητικός συνασπισμός, τα ερωτήματα σχετικά με τη θέση της Ολλανδίας στην Ε.Ε. θα έρθουν αναπόφευκτα στο προσκήνιο. Ο Γκερτ Βίλντερς επιθυμεί ένα δημοψήφισμα τύπου Brexit και, ακόμα και αν αυτό δεν υλοποιηθεί, μπορούμε να περιμένουμε ότι θα έχει μια πιο ευρωσκεπτικιστική στάση στην οποιαδήποτε κυβέρνηση εκείνος θα συμμετέχει. Αυτό θα μπορούσε να έχει σημαντικές συνέπειες για την Ε.Ε., όπως επισημαίνει στο άρθρο της η Κάθριν ντε Φρις, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου για τη χάραξη ευρωπαϊκής πολιτικής στο ιταλικό Πανεπιστήμιο Μποκόνι. Ακόμα και όταν τα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη διαφωνούν στο ζήτημα της εξόδου από την Ε.Ε., συμφωνούν στη μετατροπή της Ε.Ε. σε ένα πιο διακυβερνητικό όργανο, αφαιρώντας εξουσία από τις Βρυξέλλες.
Το παράδειγμα της Ιταλίας
Ο Γκερτ Βίλντερς έχει επίγνωση του πώς εξελίχθηκαν οι ιταλικές εκλογές, πέρσι, για την πρωθυπουργό – πλέον – της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, με την οποία μοιράζεται κάποια ιδεολογική συγγένεια. Οι «Αδελφοί της Ιταλίας» της Τζόρτζια Μελόνι αναδείχθηκαν ως η ισχυρότερη δύναμη στις εκλογές του 2022 και σχημάτισαν κυβέρνηση συνασπισμού με άλλα κόμματα της Δεξιάς και της λεγόμενης Σκληρής Δεξιάς.
Όπως και ο Γκερτ Βίλντερς, έτσι και η Τζόρτζια Μελόνι εθεωρείτο πολιτικά αουτσάιντερ και έχει θέσει εδώ και καιρό τη μετανάστευση στο επίκεντρο της πολιτικής συζήτησης. Ωστόσο, από τότε που ήρθε στην εξουσία, η έντονη αντιμεταναστευτική ρητορική της χρειάστηκε να αμβλυνθεί. Γρήγορα ήρθε αντιμέτωπη με τις εκκλήσεις της επιχειρηματικής κοινότητας να αντιμετωπίσει την έλλειψη εργατικού δυναμικού στην Ιταλία, πράγμα που σήμαινε τη χορήγηση αδειών για τους μετανάστες εργάτες.
Μάλιστα, όπως επισημαίνει η Κάθριν ντε Φρις στο άρθρο της, είναι σχετικά εύκολο να γκρινιάζεις από το περιθώριο, αλλά στην κυβέρνηση τα κόμματα φέρουν την ευθύνη για την πολιτική, εφόσον πρέπει να λάβουν αποφάσεις, να σταθμίσουν τα συμφέροντα και μπορούν να ξοδέψουν χρήματα μόνο μία φορά. Η Τζόρτζια Μελόνι, όπως και οι ηγέτες τόσων άλλων λαϊκιστικών κομμάτων, έχασε γρήγορα την αιχμηρή της πλευρά μόλις ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Ιταλίας.
Το πιο αξιοσημείωτο για τον Γκερτ Βίλντερς είναι ότι οι «Αδελφοί της Ιταλίας» είχαν, επίσης, κάνει προεκλογική εκστρατεία με ευρωσκεπτικιστικό τόνο κατά τη διάρκεια των εκλογών, αλλά τώρα μπορεί να τους βρει κανείς να βαδίζουν στο ίδιο μήκος κύματος με τις Βρυξέλλες, ακόμα και σε θέματα που αφορούν στη μετανάστευση. Η Τζόρτζια Μελόνι έχει, μάλιστα, κάνει επίδειξη της εγγύτητάς της με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Ως εκ τούτου, η ιταλική εμπειρία προσφέρει, επίσης, ένα άλλο παράδειγμα που ο Γκερτ Βίλντερς μπορεί να βρει ελκυστικό. Έχει διαπιστωθεί ότι τα κόμματα που έγιναν δημοφιλή αντιδρώντας στην υπάρχουσα πολιτική, προτιμούν μερικές φορές να είναι με το ένα πόδι στη διακυβέρνηση της χώρας. Αυτή είναι σίγουρα η περίπτωση του Ματέο Σαλβίνι, ηγέτη της «Λέγκα» και εταίρου στον κυβερνητικό συνασπισμό της Τζόρτζια Μελόνι.
Ο Ματέο Σαλβίνι δεν χάνει ποτέ την ευκαιρία να ενισχύσει το δικό του προφίλ, ακόμα και αν αυτό προκαλεί δυσκολίες στην κυβέρνηση. Μόνο ένας κυβερνητικός εταίρος μπορεί να ξεφύγει με τέτοια καμώματα, καθώς ένας πρωθυπουργός αντιμετωπίζει πολύ μεγαλύτερη πίεση. Επομένως, ο Γκερτ Βίλντερς μπορεί να βρει πιο βολικό να ακολουθήσει τον δρόμο του Ματέο Σαλβίνι παρά αυτόν της Τζόρτζια Μελόνι. Πάντως, όποιον δρόμο και αν ακολουθήσει, αν ο Γκερτ Βίλντερς συμμετάσχει στην κυβέρνηση, τα αποτελέσματα αυτών των εκλογών είναι βέβαιο ότι θα έχουν συνέπειες για τις ολλανδικές σχέσεις με την υπόλοιπη Ευρώπη.
