Αν μια μάχη καθόρισε περισσότερο από κάθε άλλη τη βιαιότητα του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, αυτή είναι η τρίμηνη πολιορκία του Αζοφστάλ, της χαλυβουργίας της Μαριούπολης.
Η οδυνηρή εμπειρία των τελευταίων υπερασπιστών της δεν πρόκειται να ξεχαστεί ποτέ.
Ταμπουρωμένοι στο Azovstal, ένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια παραγωγής μετάλλων στην Ευρώπη, εκατοντάδες Ουκρανοί στρατιώτες που ήταν λιγότεροι, τραυματισμένοι και εξαντλημένοι, και περισσότεροι από 1.000 πολίτες, αντιστάθηκαν σε μια από τις πιο σφοδρές στρατιωτικές επιθέσεις της Μόσχας για περισσότερες από 80 ημέρες.
«Κανείς δεν βγήκε από εκεί αναλλοίωτος», λέει η Οξάνα, μια υπάλληλος της Azovstal που ζήτησε να μην δώσει το πλήρες όνομά της. «Ήταν ένα άτομο όταν μπήκαν μέσα και ένα άλλο άτομο όταν βγήκαν».
Αμέσως μετά τη ρωσική εισβολή – στα τέλη Φεβρουαρίου – η Μαριούπολη ήταν μία από τις πρώτες μεγάλες πόλεις που περικυκλώθηκαν. Θεωρούμενη ως βασικός στόχος του Κρεμλίνου, η πόλη αποτέλεσε το σκηνικό μιας πολιορκίας που ο Ερυθρός Σταυρός χαρακτήρισε «Αποκάλυψη».
Όπως αναφέρει ο Guardian τα περίχωρα της πόλης έγιναν ο τόπος ενός μαζικού τάφου και τα πτώματα πολλών ακόμη ανδρών, γυναικών και παιδιών είτε πετάχτηκαν στους δρόμους είτε παρέμειναν θαμμένα κάτω από τα χαλάσματα.
Χιλιάδες νεκροί στην πολιορκία της Μαριούπολης
Οι ουκρανικές αρχές εκτιμούν ότι 22.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των μαχών.
Ορισμένοι επιζώντες κατέφυγαν στις χαλυβουργίες Azovstal, μια βιομηχανική περιοχή που καλύπτει μια έκταση περίπου τεσσάρων τετραγωνικών μιλίων, συμπεριλαμβανομένου ενός δικτύου υπόγειων σηράγγων.
Μαζί με τους αμάχους ήταν περίπου 3.000 στρατιώτες, πολλοί από τους οποίους ήταν μέλη της διαβόητης ταξιαρχίας Azov, η οποία, κατά την ίδρυσή της το 2014, περιελάμβανε ακροδεξιούς εθελοντές, ορισμένοι με νεοναζιστικές διασυνδέσεις.
Τα τελευταία χρόνια η ταξιαρχία ενσωματώθηκε πλήρως στον ουκρανικό στρατό, αλλά για τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν ήταν η τέλεια προπαγανδιστική ευκαιρία να πείσει το κοινό ότι το αφήγημά του για τη «ναζιστικοποίηση» της Ουκρανίας ήταν αληθινό και ότι ο στρατός του θα τους κυνηγούσε σαν τα ποντίκια.
Ποτέ ο Πούτιν δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι οι τελευταίοι υπερασπιστές της Μαριούπολης θα αψηφούσαν το σχέδιό του για τόσο πολύ καιρό.
Αποκομμένοι από τον κόσμο και με ελάχιστα τρόφιμα, οι υπερασπιστές του Azovstal κρύφτηκαν στις σήραγγες της χαλυβουργίας για πάνω από δύο μήνες, ενώ οι Ρώσοι εκτόξευαν πυραύλους και εμπρηστικές βόμβες στην περιοχή.
Μέχρι τα μέσα Μαΐου, η μοίρα τους είχε γίνει αβέβαιη. Οι μόνες ενδείξεις για επιζώντες ήρθαν στο τέλος της πολιορκίας, όταν, πριν από τη σύλληψή του, ο φωτογράφος Dmytro Kozatskyi, μαχητής του Τάγματος Azov, δημοσίευσε τις εικόνες του από την πολιορκία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι εξαιρετικές φωτογραφίες δείχνουν γενειοφόρους στρατιώτες, πολλούς τραυματισμένους, μερικούς με ελλείποντα άκρα.
"Thank you for the shelter Azovstal – the place of my death and my life."
Azov press officer @Kozatsky_D shared an album of his photos from Mariupol fortresshttps://t.co/uoJSKO3pel pic.twitter.com/wsHrXGT3IO
— Euromaidan Press (@EuromaidanPress) May 20, 2022
Ενώ οι άμαχοι απομακρύνθηκαν, οι Ουκρανοί στρατιώτες στάλθηκαν σε σωφρονιστική αποικία στην Ολενέβκα, στο Ντονέτσκ. Το Κρεμλίνο προανήγγειλε τη θανατική τους καταδίκη.
Αλλά τότε, τον Σεπτέμβριο, το Κίεβο επιβεβαίωσε ότι ο διοικητής του τάγματος Αζόφ, αντισυνταγματάρχης Denys Prokopenko, ήταν μεταξύ των 215 Ουκρανών αιχμαλώτων πολέμου που απελευθερώθηκαν σε μια ανταλλαγή αιχμαλώτων, τη μεγαλύτερη τέτοια ανταλλαγή από την έναρξη του πολέμου. Σε αντάλλαγμα, η Ρωσία έλαβε 55 αιχμαλώτους από την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένου του πολυτιμότερου Ρώσου αιχμαλώτου της χώρας, του Βίκτορ Μέντβεντσουκ, του πρώην Ουκρανού βουλευτή και συμμάχου του Πούτιν, που κατηγορείται από την Ουκρανία για εσχάτη προδοσία.
Οι συμφωνίες της Ουκρανίας με τη Ρωσία όριζαν ότι οι απελευθερωμένοι ηγέτες του Συντάγματος Αζόφ θα παρέμεναν μέχρι το τέλος του πολέμου στην Τουρκία, η οποία έπαιξε ρόλο στην ανταλλαγή. Ορισμένοι, ωστόσο, κατάφεραν να εγκαταλείψουν τη χώρα, μεταξύ των οποίων και ο Κοζάτσκι, ο οποίος πιστεύεται ότι βρίσκεται στις ΗΠΑ. Η επικοινωνία μαζί τους ήταν πρακτικά αδύνατη, ωστόσο, λόγω των μέτρων ασφαλείας που έθεσε σε εφαρμογή η ουκρανική κυβέρνηση για την προστασία των στρατιωτών, δεδομένης της επισφαλούς σωματικής και ψυχολογικής τους κατάστασης.
«Μετά από ένα μήνα πείνας, σκέφτεσαι μόνο το φαγητό»
Φωτογραφία: Ο τραυματισμένος στρατιώτης Mykhailo Dianov μέσα στη χαλυβουργία Azovstal τον Μάιο / AP Photo
Σε μια σπάνια δημόσια συνέντευξη, ένας άλλος πρώην κρατούμενος, ο Mykhailo Dianov, ο οποίος φωτογραφήθηκε με επίδεσμο στο σπασμένο δεξί του χέρι και ζυγίζει 40 κιλά λιγότερο μετά την κράτησή του στην ελεγχόμενη από τη Ρωσία ποινική αποικία, δήλωσε στο Sky News ότι πίστευε ότι δεν θα επιβίωνε ποτέ: «Το σκεφτόμασταν αυτό κάθε μέρα. Στο Azovstal νομίζαμε ότι ήταν το τέλος. Μετά από ένα μήνα πείνας, όταν κλείνεις τα μάτια σου, ξεχνάς την οικογένειά σου, τα πάντα. Το μόνο πράγμα που σκέφτεσαι είναι το φαγητό».
Μιλώντας για τους μήνες της αιχμαλωσίας, ο Dianov είπε: «Μας φέρθηκαν σαν ζώα. Ήταν αδύνατο να φάμε».
Φωτογραφία: Ο Ουκρανός στρατιώτης Mykhailo Dianov, ο οποίος απελευθερώθηκε κατά την ανταλλαγή αιχμαλώτων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Dianov ταξίδεψε επίσης στις ΗΠΑ, όπου θα υποβληθεί σε μακρά ανάρρωση μετά από χειρουργική επέμβαση στο χέρι του. Πριν από τον πόλεμο ήταν πιανίστας- το όνειρό του είναι να ξαναπαίξει.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι υποσχέθηκε ότι «όλοι οι υπερασπιστές της Μαριούπολης θα επιστρέψουν στα σπίτια τους», αλλά δεν είναι σαφές πόσοι από αυτούς παραμένουν αιχμάλωτοι των Ρώσων.
Τα τοπικά μέσα ενημέρωσης εκτιμούν ότι περίπου 1.000 στρατιώτες της Αζοφικής εξακολουθούν να είναι αιχμάλωτοι πολέμου. Και, σύμφωνα με Ουκρανούς αξιωματούχους, οι σοροί άγνωστου αριθμού στρατιωτών παραμένουν θαμμένες κάτω από τα ερείπια του Azovstal.
Φωτογραφία: Ο Ουκρανός στρατιώτης Mykhailo Dianov, στο κέντρο, ο οποίος απελευθερώθηκε κατά την ανταλλαγή αιχμαλώτων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, περιτριγυρισμένος από φίλους και συγγενείς
