Την περασμένη Κυριακή (8/1), ο κόσμος παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα την βίαιη εισβολή των οπαδών του Μπολσονάρου σε τρία κυβερνητικά κτήρια της Βραζιλίας.
Στον απόηχο των επιθέσεων στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ πριν από σχεδόν δύο χρόνια, οι ακροδεξιοί διαδηλωτές φώναζαν ότι οι προεδρικές εκλογές είχαν νοθεία και ότι ο Μπολσονάρου ήταν ο πραγματικός νικητής.
Πώς όμως οργανώθηκε μια βίαιη διαμαρτυρία σε κοινή θέα, κάτω από τη μύτη των υπηρεσιών ασφαλείας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Η Παγκόσμια Ομάδα Παραπληροφόρησης του BBC έκανε μια σχετική έρευνα και βρήκε την απάντηση.
Πρόσκληση σε «πάρτι»
Τους τελευταίους μήνες, οι Μπολσοναριστές διέδιδαν θεωρίες συνωμοσίας στο Διαδίκτυο, προωθώντας την ιδέα ότι ο πρώην πρόεδρος ήταν ο πραγματικός νικητής των εκλογών.
Τις ημέρες που προηγήθηκαν της επίθεσης στο Κογκρέσο της Βραζιλίας, η ρητορική εντάθηκε και περιλάμβανε μια σειρά από κεκαλυμμένες μεταφορές. Η κύρια ήταν μια πρόσκληση για τους Βραζιλιάνους να παρευρεθούν στο «πάρτι της Σέλμα».
Το «Σέλμα» είναι ένα λογοπαίγνιο με τη λέξη «selva», που σημαίνει «ζούγκλα» στα πορτογαλικά, και χρησιμοποιείται από τον βραζιλιάνικο στρατό ως χαιρετισμό ή πολεμική κραυγή.
SELMA' S PARTY pic.twitter.com/1dpV9SkwtN
— O PODER EMANA DO POVO (@PoderVemDoPovo1) January 7, 2023
Τέσσερις ημέρες πριν τα βίαια επεισόδια, ένα βίντεο για το «πάρτι της Σέλμα» έγινε viral σε ομάδες στην εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης Telegram. Σε αυτό, ένας άνδρας περιγράφει τα «συστατικά» για το «πάρτι», συμπεριλαμβανομένης μιας μάρκας βραζιλιάνικης ζάχαρης που ονομάζεται Union, και πέντε μεγάλα κομμάτια καλαμποκιού. Το καλαμπόκι είναι άλλο ένα λογοπαίγνιο. «Milho» σημαίνει καλαμπόκι και «milhão» σημαίνει εκατομμύριο. Η πρόταση είναι ότι 5 εκατ. άνθρωποι κλήθηκαν να παραστούν στη διαμαρτυρία.
https://twitter.com/MarciaModenese8/status/1611524448846331909
Άλλες αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πρόσφεραν δωρεάν μεταφορά από διάφορα μέρη της χώρας στη πρωτεύουσα Μπραζίλια. Διαφήμιζαν «δωρεάν λεωφορεία» με «τα πάντα δωρεάν: νερό, καφέ, μεσημεριανό, βραδινό».
Η μεταφορά με το «πάρτι» συνεχίστηκε την ημέρα των διαδηλώσεων στο Twitter, όπου δημοσιεύτηκε βίντεο όπου δείχνει εκατοντάδες ανθρώπους να διαδηλώνουν με ένα τεράστιο κίτρινο και πράσινο πανό στη Μπραζίλια. Η λεζάντα αναφέρει: «Οι πρώτοι καλεσμένοι φτάνουν… Μόλις φτάσουν όλοι εδώ, η τούρτα μπορεί να κοπεί».
Selma's party, go!
— Rodrigo Abrahão P (@4br4hao) January 8, 2023
Αποφεύγοντας του διαμεσολαβητές
Οι περισσότερες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης απαγορεύουν και απορρίπτουν τις κλήσεις για βία. Είναι πιθανό ότι χρησιμοποιήθηκαν μεταφορές όπως το «Πάρτι της Σέλμα» για να αποφύγουν τους διαμεσολαβητές. Σε βίντεο στο TikTok που διεγράφη, μια γυναίκα λέει ότι δεν μιλά πλέον για πολιτική στο TikTok επειδή δεν θέλει να απενεργοποιηθεί ο λογαριασμός της. Στη συνέχεια συνεχίζει να μιλάει για το «Πάρτι της Σέλμα».
Πολλοί, έκαναν αναρτήσεις για άλλα «πάρτι», συμπεριλαμβανομένου ενός για την ξαδέρφη της Σέλμα, «Τέλμα» στο Σάο Πάολο και την αδελφή της, «Βέλμα» στο Ρίο ντε Τζανέιρο.
The golpists terrorists bolsonaristas were using the term "Festa da Selma" (Selma's party) to refer to the attack plan!!! #brasilia #Brazil #Bresil https://t.co/ecEjinlIVm
— Haru~ (@laganias) January 8, 2023
Σύμφωνα με ανάλυση του Arcelino Neto από το Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο, οι λέξεις «Festa Da Selma» εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στο Twitter στις 5 Ιανουαρίου. Έκτοτε έχουν χρησιμοποιηθεί από περισσότερους από 10.000 λογαριασμούς σε tweets που κοινοποιήθηκαν περισσότερες από 53.000 φορές.
Το hashtag #festadaselma χρησιμοποιήθηκε για να «προσκαλέσει» τους ανθρώπους να εμφανιστούν σε ένα συγκρότημα κυβερνητικών κτιρίων γνωστό ως «Praça dos Três Poderes» (Πλατεία των Τριών Εξουσιών) έξω από το Κογκρέσο.
Οι οπαδοί του Μπολσονάρου ζήτησαν από χάκερς και ειδικούς της πληροφορικής να «εισβάλλουν σε όλα τα κυβερνητικά συστήματα» και ένοπλους άνδρες να «προστατέψουν τους πατριώτες».
https://twitter.com/VTTi84/status/1612488270667223041
Κάλεσαν ακόμη εφέδρους από τον «στρατό και την αστυνομία» να «μοιραστούν εμπειρία τακτικής και να ηγηθούν της κατάληψης της Μπραζίλια και της ψεύτικης κυβέρνησής της».
Χρησιμοποιούσαν το «Πάρτι της Σέλμα» ως κωδικό όνομα για την επίθεση, αλλά το αποκαλούν και «λαϊκή παρέμβαση», «άνθρωποι που παίρνουν την εξουσία» ή «γενική απεργία».
Ο ρόλος των social media
Ο ρόλος των social media στις ταραχές βρίσκεται υπό ενδελεχή έλεγχο. Δεν είναι η πρώτη φορά που η παραπληροφόρηση στο Διαδίκτυο τροφοδοτεί μια επίθεση στη δημοκρατία, όπως συνέβη με την εισβολή στο Καπιτώλιο το 2021.
Από τότε που ανέλαβε ο Έλον Μασκ, το Twitter έχει απολύσει προσωπικό, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων στη Βραζιλία των οποίων ο ρόλος ήταν να αντιμετωπίσουν την παραπληροφόρηση γύρω από τις εκλογές. Το Twitter και ο Μασκ έχουν επανειλημμένα δηλώσει ότι απευθύνονται στο πιο επιβλαβές περιεχόμενο στον ιστότοπο.
Μετά τα επεισόδια, η Meta, που κατέχει το Facebook, και η Google, η μητρική εταιρεία του YouTube, δήλωσαν ότι αφαιρούν περιεχόμενο που επαινεί ή υποστηρίζει αντιδημοκρατικούς διαδηλωτές στη Βραζιλία.
