Η επίσκεψη στο μέτωπο του πολέμου, ιδιαίτερα για τους δημοσιογράφους, είναι μια περίπλοκη κατάσταση. Από την άδεια που πρέπει να πάρεις για να το επισκεφθείς, μέχρι το ζήτημα της προστασίας και της ασφάλειας σ’ ένα ιδιαίτερα άγνωστο ανασφαλές περιβάλλον.
Η 19μηνη θητεία και η ελληνοτουρκική κρίση του 1987 που προκλήθηκε από την προσπάθεια για έρευνες του Σισμίκ στο Αιγαίο, όταν Πρωθυπουργός ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, με φόρτωσαν με «πολεμικές» εμπειρίες. Για 23 ημέρες ήμουν στα χαρακώματα έξω από τις Φέρες του Έβρου, με γεμάτο το όπλο και τα μάτια προς το ποτάμι, έτοιμος, που λέει ο λόγος, για να υπερασπιστώ την Πατρίδα.
Δεν συνηθίζεται ο πόλεμος, είτε πραγματικός είτε εν αναμονή.
Σ’ εκείνη την κρίση του ’87 δεν είχα ακούσει ούτε έναν πυροβολισμό, καμιά έκρηξη. Καμιά σχέση μ’ ότι άκουγα καθημερινά στο Ντονέτσκ, από εκρήξεις, κοντινές ή μακρινές. Όπως αυτές που είχαμε ακούσει το ίδιο πρωινό από τα Himars που είχαν χτυπήσει στο κέντρο της πόλης απέναντι από το ξενοδοχείο που διέμεναν κάποιοι δημοσιογράφοι, ανταποκριτές ρωσικών μέσων. Το κτήριο που χτυπήθηκε στην οροφή, άρπαξε φωτιά καίγοντας σχεδόν δυο ορόφους και χρειάστηκαν σχεδόν 24 ώρες για να σβήσει.
Πήραμε μαζί μας τα βασικά και ξεκινήσαμε για μια εκκλησία όπου βρισκόταν ακριβώς στη γραμμή του μετώπου και λειτουργούσε ακόμα. Θα μας μιλούσε ο παπάς που εξυπηρετούσε στο χωριό Ολεξαντρίβκα 30 χιλιόμετρα δυτικά του Ντονέτσκ.
Σημείο συνάντησης ένα σουπερμάρκετ όπου θα παίρναμε ένα τεθωρακισμένο όχημα και θα φορούσαμε τα προστατευτικά αλεξίσφαιρα και τα κράνη, για να πάμε στο μέτωπο.
Στη διαδρομή τα περισσότερα οχήματα ήταν στρατιωτικά φορτηγά ή τανκ που άλλαζαν θέση ανάλογα με τις εντολές που είχαν πάρει. Ναι, πλησιάζαμε στο μέτωπο.
Το σουπερμάρκετ τεράστιο όμως με λίγα αυτοκίνητα στο πάρκινγκ και τα περισσότερα να είναι στρατιωτικά με το Ζ επάνω τους ζωγραφισμένο. Οι εκρήξεις εδώ ήταν πολύ πιο δυνατές. Δυο ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη πέταξαν εκείνη τη στιγμή από πάνω μας εκτοξεύοντας ρουκέτες προς την απέναντι πλευρά. Φαινόταν η μαύρη γραμμή που άφησαν πίσω τους οι ρουκέτες.
Φορέσαμε τον προστατευτικό εξοπλισμό και μπήκαμε στο τεθωρακισμένο όχημα που θα μας περνούσε μέσα από τις γραμμές του μετώπου για να πάμε στην εκκλησία.
Ο δρόμος χωμάτινος, κατεστραμμένος από τις οβίδες ενώ υπήρχαν και κατεστραμμένα οχήματα δεξιά κι αριστερά. Οι φωτογραφίες απαγορευμένες όταν συναντούσαμε στρατιωτικές μονάδες ή οχήματα.
Στα κλεφτά, μέσα στο μικρό όχημα καταφέραμε να πάρουμε κάποιες εικόνες, χωρίς όμως να μπορέσουμε να καταγράψουμε όλα όσα βλέπαμε.
Από τη μια, ολοκληρωτικά καταστραμμένοι οικισμοί κι ένα σωρό καμένα οχήματα και λίγο πιο κει οικισμοί χωρίς να δείχνουν εμφανή σημάδια πολέμου. Ο οδηγός του θωρακισμένου που μας μετέφερε, μας έδωσε εξηγήσεις. Οι κατεστραμμένοι οικισμοί είχαν γίνει θέατρο σκληρών μαχών. Οι περιοχές που εγκαταλείφθηκαν από τις ουκρανικές δυνάμεις δεν είχαν καταστραφεί καθώς δεν δόθηκαν μάχες εκεί.
Στα χωριά αυτά ζούσαν κάποιοι άνθρωποι με τον φόβο πάντα κάποιου χτυπήματος, αλλά εκεί είχαν το βιός τους και δεν θα το εγκατέλειπαν.
Φτάσαμε τελικά στην εκκλησία και με το που πατήσαμε το πόδι μας έξω από το αυτοκίνητο μας υποδέχτηκε μια ομοβροντία από πυραύλους BM-13 Kατιούσα. Ο κρότος εκκωφαντικός και η μυρωδιά από μπαρούτι διάχυτος παντού.
Περάσαμε στο προαύλιο της εκκλησίας και μπήκαμε στο ναό. Καθαρίζανε εκείνη την ώρα ενώ κάποιες γυναίκες με παιδιά μπαινόβγαιναν στο κτήριο. Ο παπάς δεν ήταν εκεί, είχε πάει στην κηδεία ενός μαχητή από την περιοχή.
Η εκκλησία-μοναστήρι είχε γίνει στόχος από τα ουκρανικά βλήματα αρκετές φορές. Είχαν τραυματιστεί παιδιά και ενήλικες σ’ αυτές τις επιθέσεις. Ούτε την εκκλησία δεν σεβάστηκαν μας είπε η νεωκόρος. Τελικά είχαν έρθει σε κάποια συμφωνία οι αντιμαχόμενες πλευρές να μην ξαναχτυπήσουν το ναό, όσο εύκολο ήταν αυτό για να πραγματοποιηθεί.
Για το λόγο αυτό ήταν και οι εκτοξευτές εκεί κοντά, για την ασφάλεια του μοναστηριού.
Περιδιαβήκαμε τον αύλιο χώρο όπου τα χτυπήματα ήταν εμφανή. Όσες ζημιές είχαν γίνει στα κτήρια είχαν επισκευασθεί. Εξάλλου ήταν καταφύγιο για τους άμαχους. Όχι μόνο από τους πυραύλους αλλά και πνευματικά από τον γέροντα, όπως μας είπαν.
Εξερχόμενος από το προαύλιο, είδα στο απέναντι σπίτι έναν πατέρα που αποχαιρετούσε τον γιο του, ο οποίος ήταν ντυμένος στρατιωτικά. Κάτι του έλεγε και χαμογελούσαν. Δεν μπορούσα να ακούσω τι έλεγαν όμως αυτή η σκηνή έπρεπε να είχε επαναληφθεί πολλές φορές.
Καμιά εκατοστή μέτρα από την εκκλησία μια ομάδα στρατιωτών στην άκρη από το σταυροδρόμι ήταν μαζεμένοι γύρω από μια μικρή φωτιά και κάτι έβραζαν. Κίνησα προς τα εκεί, αλλά ο οδηγός μας με σταμάτησε. «Δεν επιτρέπεται να πας εκεί. Είναι επικίνδυνα. Εκεί είναι ο εκτοξευτής κι αυτοί τον χειρίζονται μου είπε.
Ένας στρατιώτης έρχεται προς το μέρος μου και τον πατέρα που είχε ήδη αποχαιρετήσει τον γιο του πριν λίγο. Κάθε λίγο και λιγάκι σήκωνε το κινητό του προς τα επάνω και το κοιτούσε. Δεν έχει καλό σήμα εδώ του λέει ο πατέρας. «Πρέπει να πάρω ένα τηλέφωνο στη γυναίκα μου, να δω τι κάνουν τα παιδιά μου», μας είπε.
Ίσως πιάσεις σήμα πιο κάτω του είπε ο πατέρας κι αυτός κίνησε προς τα εκεί που του υπέδειξε. Από μακριά τον είδα να έχει κρατημένο το τηλέφωνο στο αυτί. Μάλλον είχε βρει σήμα και μιλούσε με τους δικούς του.
Ο πατέρας που είχε αποχαιρετήσει τον γιο του πριν λίγο, άρχισε να μιλά για τη ζωή στο μέτωπο. Τις δυσκολίες της καθημερινότητας, το φόβο του θανάτου, καταστάσεις που δεν διαρκούσαν μόνο εννιά μήνες αλλά πάνω από 8 χρόνια. Μια δύσκολη ζωή που δεν συνηθίζεται, δεν αντέχεται, αλλά ελπίζεις ότι επόμενη μέρα θα είναι καλύτερη από το χτες.
«Να είμαι κοντά στο παιδί μου. Είναι ο μόνος που έχω. Είναι και η γυναίκα μου εδώ θαμμένη. Δεν θα την αφήσω μόνη της μέχρι να την ακολουθήσω» είπε κοιτώντας προς τον ουρανό.
Ο δρόμος συνέχιζε να έχει κίνηση από στρατιώτες που είτε άλλαζαν θέσεις μάχης είτε επέστρεφαν στα σπίτια τους ή στα στρατόπεδα τους. Κατά μόνας ή δυο-δυο για να μην γίνονται στόχος έφευγαν από το μέτωπο για λίγη ξεκούραση.
Σκοτείνιαζε πλέον κι ο παπάς δεν ερχόταν, έτσι ξεκινήσαμε για την επιστροφή περνώντας από νέες διαδρομές όπου τα περισσότερα σπίτια ήταν κατεστραμμένα.
Οι εκτοξεύσεις ένθεν κακείθεν φώτιζαν τον ουρανό σαν να ερχόταν καταιγίδα. Μια καταιγίδα που κρατούσε πλέον 8 χρόνια.
