Τη δεκαετία του 1980, το AIDS σκόρπισε τον πανικό στον Δυτικό Κόσμο και δη στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η συσχέτισή του με τους ομοφυλόφιλους ξεσήκωσε αντιδράσεις που μεταξύ άλλων προκάλεσαν ένα κυνήγι μαγισσών. Στο πλαίσιο αυτού, οι ανησυχίες έπαψαν να σχετίζονται με την προστασία των ανθρώπων, να παράγουν εργαλεία για την ορθή ενημέρωση και πρόληψη. Προκάλεσαν δαιμονοποιήσεις, αποπροσανατόλισαν από το πρόβλημα. Όπως τότε, έτσι και σήμερα, με την ευλογιά των πιθήκων, υπεύθυνοι για την ομαλή αντιμετώπιση μιας υγειονομικής κρίσης είναι οι επιστήμονες και οι αξιωματούχοι.
Εάν αυτοί δεν διαχειριστούν σωστά τις πληροφορίες που έχουν στα χέρια τους, τότε οι γεννήτορες μισαλλόδοξων αφηγημάτων, οι οποίοι καραδοκούν, θα βρουν πρόσφορο έδαφος. Η ευλογιά των πιθήκων ως πρόσχημα για ομοφοβικές επιθέσεις και στιγματισμό ασθενών από την Ακροδεξιά, είναι κάτι που ήδη υπάρχει σε διάφορες χώρες – και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χαρακτηριστικά είναι παραδείγματα που έρχονται από τη Γερμανία, όπου η προοδευτική σκέψη έχει προχωρήσει κατά πολύ κι έχει καταπολεμήσει σημαντικά την ομοφοβία. Εάν πράγματι επηρεάζονται πολίτες σε αυτήν τη χώρα, το ερώτημα που γεννά ανησυχία είναι τι μπορεί να συμβεί σε εκείνες όπου δεν έχουν δημιουργηθεί ανάλογα στεγανά.
Καθώς λοιπόν άρχισαν να εμφανίζονται στην Ευρώπη μυστηριώδεις περιπτώσεις ενός σπάνιου και δυσοίωνου ονόματος ιού, το κέντρο ελέγχου ασθενειών της Γερμανίας είπε γρήγορα στους ανθρώπους να είναι σε επιφυλακή. Σε μια προειδοποίηση της 19ης Μαΐου, η υπηρεσία απαριθμούσε ενδεικτικά συμπτώματα της ευλογιάς των πιθήκων: πυρετός, πόνοι, εξάνθημα.
Διάκριση
Στη συνέχεια, σε ένα περαιτέρω σχόλιο που σήμανε διαφορετικούς κώδωνες κινδύνου, το ενημερωτικό δελτίο προειδοποίησε στοχευμένα τους άνδρες που κάνουν σεξ με άντρες να «αναζητούν άμεση ιατρική βοήθεια» εάν εντοπίσουν σημάδια της νόσου.
Η εν λόγω διάκριση έχει πυροδοτήσει φόβους ότι οι ομοφυλόφιλοι και αμφιφυλόφιλοι άνδρες, που φέρονται να ευθύνονται για την πλειονότητα των κρουσμάτων ευλογιάς στην Ευρώπη μέχρι στιγμής, κινδυνεύουν και πάλι να στιγματιστούν ως φορείς μιας εξωτικής και τρομακτικής ασθένειας, όπως είχε γίνει κατά τη διάρκεια της κρίσης του AIDS.
Σχεδόν 300 επιβεβαιωμένα κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων έχουν αναφερθεί σε περισσότερες από 20 χώρες εκτός Αφρικής, όπου εντοπίζεται κυρίως ο ιός – συμπεριλαμβανομένου του πρώτου πιθανού κρούσματος στην Καλιφόρνια, στην κομητεία Σακραμέντο, νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα. Αν και οι υγειονομικοί υπάλληλοι παρακολουθούν στενά το ξέσπασμα, ο φόρτος των κρουσμάτων είναι μικρός σε σύγκριση με τα 528 εκατομμύρια μολύνσεις από κορονοϊό της πανδημίας COVID-19.
Ο ρόλος των ΜΜΕ
Όμως, καθώς οι ειδήσεις για την ασθένεια γίνονται πρωτοσέλιδα, μαζί με αναφορές ότι η εξάπλωση μπορεί να συνδεθεί με μια τεράστια εκδήλωση Gay Pride στα Κανάρια Νησιά της Ισπανίας, στα ανοικτά των ακτών της Αφρικής, ορισμένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και οργανώσεις προετοιμάζονται για αντίδραση.
Στη Γερμανία, όπου το ναζιστικό καθεστώς κάποτε έστελνε ομοφυλόφιλους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι αξιωματούχοι λένε ότι υπάρχουν ήδη σχόλια στο Διαδίκτυο που δυσφημούν την ομοφυλοφιλική κοινότητα, με ορισμένους να αποκαλούν τον ιό «gaypox». Ένα κομμάτι γκράφιτι ζωγραφισμένο μέσα σε ένα τρένο του Βερολίνου έγραφε: «HIV και ευλογιά των πιθήκων = δώρο στους γκέι».
Η χώρα έχει καταγράψει πέντε κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων μέχρι στιγμής. Πολύ μεγαλύτεροι αριθμοί λοιμώξεων έχουν εμφανιστεί σε άλλες χώρες της ηπείρου, συμπεριλαμβανομένης της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και του Βελγίου. Η Βρετανία έχει περισσότερα από 100 επιβεβαιωμένα κρούσματα.
Η ζημιά είχε ήδη γίνει
Το ενημερωτικό δελτίο που δημοσιεύτηκε από το Ινστιτούτο Ρόμπερτ Κοχ, το κέντρο ελέγχου ασθενειών της Γερμανίας, έχει από τότε ανακληθεί, αν και το ινστιτούτο αρνήθηκε να αναφέρει γιατί. Ορισμένοι επικριτές λένε ότι η ζημιά είχε ήδη γίνει.
«Είναι σημαντικό να δίνουμε περισσότερη προσοχή [στην ασθένεια], ναι, αλλά είναι λάθος να υπεραπλοποιούμε και, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι εντελώς λάθος να αποδίδουμε οποιαδήποτε ευθύνη», δήλωσε σε συνέντευξή του ο Tobias Oliveira Weismantel, Διευθύνων Σύμβουλος της ομάδας υποστήριξης για το AIDS στο Μόναχο. «Είναι άστοχο να το αποδίδεις σε κάποια συγκεκριμένη ομάδα».
Ένας αρθρογράφος της εφημερίδας Der Tagesspiegel στο Βερολίνο ήταν πιο ωμός. Η ειδοποίηση του ινστιτούτου περιείχε «μόνο μια πρόταση που απευθύνεται άμεσα σε μια ομάδα», σημείωσε ο αρθρογράφος, Ingo Bach. «Για ορισμένους το μήνυμα έγινε γρήγορα σαφές: “Μόνο οι γκέι το καταλαβαίνουν αυτό”. Η απειλή του στιγματισμού είναι ισχυρή».
Κακή διαχείριση
Την Τρίτη, ο Γερμανός υπουργός Υγείας Καρλ Λάουτερμπαχ προσπάθησε να ξεκαθαρίσει τις παρεξηγήσεις σχετικά με την έξαρση, λέγοντας σε συνέντευξη Τύπου στο Βερολίνο ότι δεν είναι η αρχή μιας νέας πανδημίας και ότι η ευλογιά των πιθήκων δεν είναι μια ασθένεια που ταλαιπωρεί μόνον γκέι και αμφιφυλόφιλους άνδρες.
«Είναι αλήθεια ότι ορισμένοι ομοφυλόφιλοι άντρες -για παράδειγμα, οι εργάτες του σεξ- επηρεάζονται τώρα περισσότερο», είπε ο Λάουτερμπαχ, ο οποίος είχε επικριθεί επειδή προηγουμένως είχε ξεχωρίσει τους άντρες που κάνουν «ανώνυμο σεξ» λέγοντας διατρέχουν περαιτέρω κίνδυνο. «Αλλά το παθογόνο… μπορεί να εξαπλωθεί σε όλα τα φύλα, στα παιδιά, στους ενήλικες και στους εφήβους».
Ο ιός, που ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1958 σε αποικίες πιθήκων που κρατήθηκαν για έρευνα και σε ανθρώπους το 1970, μεταδίδεται μέσω στενής επαφής με μολυσμένο άτομο, η οποία περιλαμβάνει το σεξ, αλλά δεν περιορίζεται σε αυτό. Τα κοινά ρούχα ή κλινοσκεπάσματα μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε μετάδοση, όπως και ενδεχομένως, σταγονίδια του αναπνευστικού. Οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν από τη νόσο μόνοι τους, χωρίς νοσηλεία, μέσα σε δύο έως τέσσερις εβδομάδες από την έναρξη των συμπτωμάτων. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας λέει ότι, ιστορικά, έως και 11% των ατόμων με ευλογιά των πιθήκων έχουν πεθάνει από αυτήν, με το ποσοστό να είναι υψηλότερο στα παιδιά. Δεν έχουν αναφερθεί θάνατοι μεταξύ των σημερινών κρουσμάτων.
Λάθος γλώσσα
Μια έκθεση της γερμανικής κυβέρνησης προς τους νομοθέτες αυτήν την εβδομάδα ανέφερε ότι τέσσερα από τα επιβεβαιωμένα κρούσματα της Γερμανίας συνδέονταν με έκθεση «σε εκδηλώσεις πάρτι, όπως στην Γκραν Κανάρια και στο Βερολίνο, όπου υπήρξε σεξουαλική δραστηριότητα».
Τα σχόλια του Λάουτερμπαχ για το ξέσπασμα αντικατοπτρίζουν τη συχνά δύσκολη θέση για τους υπαλλήλους υγείας που θέλουν να προειδοποιήσουν τους πληθυσμούς που πιστεύουν ότι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε μια ασθένεια χωρίς ταυτόχρονα να τους δαιμονοποιούν.
«Είναι πραγματικά σημαντικό να αποφευχθεί ο πανικός και ο στιγματισμός», δήλωσε ο Markus Ulrich, εκπρόσωπος της Γερμανικής Ομοσπονδίας Λεσβιών και Γκέι. «Αλλά αυτό ακριβώς βλέπουν πολλοί ομοφυλόφιλοι άντρες αυτήν τη στιγμή στη γλώσσα του υπουργού Υγείας και του Ινστιτούτου Ρόμπερτ Κοχ. Πρέπει να ρίξουν μια ματιά στο πώς το επικοινωνούν αυτό. Πρέπει να διαφωτίσουν χωρίς να στιγματίσουν κανέναν».
Ρατσισμός
Στις ΗΠΑ, η Εταιρεία Λοιμωδών Νοσημάτων της Αμερικής και η HIV Medicine Assn εξέδωσαν κοινή δήλωση την Πέμπτη καταδικάζοντας τη «χρήση ρατσιστικής και ομοφοβικής γλώσσας» σε σχέση με το ξέσπασμα της ευλογιάς των πιθήκων.
«Όπως έχουμε μάθει επανειλημμένα με τον HIV, τις διαταραχές λόγω χρήσης ουσιών, την COVID-19 και άλλες ασθένειες, η στιγματιστική γλώσσα που ρίχνει το φταίξιμο σε συγκεκριμένες κοινότητες υπονομεύει την απόκριση στη νόσο και αποθαρρύνει όσους χρειάζονται θεραπεία να την αναζητήσουν», αναφέρεται η δήλωση, και προστίθεται: «Η ευλογιά των πιθήκων μεταδίδεται μέσω στενής σωματικής επαφής και καμία κοινότητα δεν κινδυνεύει βιολογικά περισσότερο από μια άλλη. Οι ιοί δεν αναγνωρίζουν παγκόσμια σύνορα ή κοινωνικά δίκτυα. Το στίγμα δεν έχει θέση στην ιατρική ή τη δημόσια υγεία».
Ο Γιανός Ντάχμεν, ηγέτης και ιατρικός εμπειρογνώμονας του κόμματος των Πρασίνων στο γερμανικό κοινοβούλιο, είπε ότι ήταν λάθος να εστιάσουμε σε οποιαδήποτε συγκεκριμένη ομάδα στην καθοδήγηση για την ευλογιά των πιθήκων.
Μαύρο παρελθόν
«Πρέπει να επικοινωνήσουμε πιο ξεκάθαρα ότι οι ετεροφυλικές επαφές μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε μετάδοση της ευλογιάς των πιθήκων», είπε ο Ντάχμεν.
Η προσοχή στα μηνύματα είναι σημαντική σε μια χώρα που αποτελούσε για καιρό προπύργιο μισαλλοδοξίας εναντίον των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Το σεξ μεταξύ ανδρών ποινικοποιήθηκε από την αρχή της ίδρυσης της σύγχρονης Γερμανίας το 1871, σε ένα τμήμα του νομικού κώδικα γνωστό ως Παράγραφος 175.
Οι Ναζί καταδίωκαν με ζήλο τους ομοφυλόφιλους άνδρες, στέλνοντας 5.000 έως 15.000 σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου αναγκάστηκαν να φορούν ροζ τρίγωνα ως μέρος του συστήματος ταξινόμησης των κρατουμένων στα στρατόπεδα. Ακόμη και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, περισσότεροι από 50.000 άνδρες διώχθηκαν για ομοφυλοφιλικό σεξ σύμφωνα με την παράγραφο 175, το οποίο δεν επαναλήφθηκε παρά το 1994.
Φως
Οι καταδικαστικές αποφάσεις ακυρώθηκαν από το κοινοβούλιο το 2017. Την ίδια χρονιά, η Γερμανία νομιμοποίησε τους γάμους ομοφυλόφιλων, μια από τις τελευταίες μεγάλες χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης που το έκανε (τα πολιτικά σωματεία, αλλά όχι ο «γάμος» επιτρέπονταν ήδη).
Πόλεις όπως το Βερολίνο και η Κολωνία φιλοξενούν πλέον ζωντανές σκηνές ομοφυλοφίλων και τεράστια Gay Pride. Η πρωτεύουσα είχε έναν δημοφιλή ομοφυλόφιλο δήμαρχο, τον Κλάους Βοβεράιτ, και η πρώην καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ διόρισε τον πρώτο ομοφυλόφιλο υπουργό Εξωτερικών της Γερμανίας, Γκίντο Βεστερβέλε, το 2009. Υπό τον σημερινό καγκελάριο Όλαφ Σολτς, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση πλέον υπερηφανεύεται για έναν «επίτροπο για την αποδοχή του σεξ και τη διαφορετικότητα των φύλων».
Ωστόσο, ορισμένοι ανησυχούν ότι η εξάπλωση της ευλογιάς των πιθήκων θα μπορούσε να οπλιστεί από ομοφοβικά τμήματα της κοινωνίας.
Social media
«Το ερώτημα είναι αν οι ομοφυλόφιλοι και οι αμφιφυλόφιλοι άντρες θα δεχτούν ξανά άσχημες αντιδράσεις όπως έγινε τη δεκαετία του 1980 με το AIDS», έγραψε ο Bach, ο αρθρογράφος της εφημερίδας.
«Υπάρχει ο φόβος ότι ορισμένες ομάδες θα το δουν ως μια ευπρόσδεκτη ευκαιρία να πουν, “Κοίταξε, οι ομοφυλόφιλοι μας έφεραν μια νέα ασθένεια”», πρόσθεσε ο Weismantel από την ομάδα υποστήριξης για το AIDS στο Μόναχο. «Βλέπουμε ήδη πολλά από αυτά στα social media. Κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο σε χώρες που δεν είναι τόσο ανεκτικές».
«Ελπίζω πραγματικά να μην υπάρξει στιγματισμός και πιστεύω ότι η κοινωνία μας έχει προχωρήσει και είναι καλύτερα ενημερωμένη στις μέρες μας».
Πηγή: Los Angeles Times
