Κατά τη διάρκεια της συνάντησής της με τον Πρόεδρο Ερντογάν, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε επιπλέον 1 δισεκατομμύριο ευρώ για τη στήριξη των Σύρων προσφύγων στην Τουρκία, το οποίο μπορεί να προσαρμοστεί «καθώς τα πράγματα εξελίσσονται».
Ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πίεσε για μια απτή και άμεση βελτίωση των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά τη διάρκεια της συνάντησης με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία επικεντρώθηκε στη μετάβαση της εξουσίας στη Συρία και στην τύχη των προσφύγων.
Η Τουρκία ανακηρύχθηκε υποψήφια χώρα για ένταξη στο μπλοκ το 1999, αλλά, αφού πέρασε από πολλαπλά σκαμπανεβάσματα, η υποψηφιότητα για ένταξη τερματίστηκε το 2018 λόγω της συνεχιζόμενης δημοκρατικής οπισθοδρόμησης και της καταστολής των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Έκτοτε, οι Βρυξέλλες προσπαθούν να καλλιεργήσουν στενότερους δεσμούς με την Άγκυρα λόγω της στρατηγικής και οικονομικής αξίας της χώρας, διατηρώντας παράλληλα τη διαδικασία ένταξης σταθερά στο ψυγείο.
«Υπάρχει ανάγκη, περισσότερο από ποτέ, για ισχυρότερη και πιο θεσμική σχέση μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ», δήλωσε ο Ερντογάν το απόγευμα της Τρίτης, μιλώντας δίπλα στη φον ντερ Λάιεν στο τέλος της συνάντησής τους στην Άγκυρα.
«Μπορούμε να προωθήσουμε τη συνεργασία μας με μια φόρμουλα win-win», είπε.
Ο Ερντογάν κάλεσε άμεσα τους ηγέτες της ΕΕ, οι οποίοι θα συναντηθούν την Πέμπτη για μια μονοήμερη σύνοδο κορυφής, να άρουν «όλους τους περιορισμούς» στις διμερείς σχέσεις, να επανεκκινήσουν τον πολιτικό διάλογο υψηλού επιπέδου (που έχει ανασταλεί από το 2019), να επικαιροποιήσουν την τελωνειακή ένωση ΕΕ-Τουρκίας (που βρίσκεται στα σκαριά από το 2016) και να επιταχύνουν την έκδοση θεωρήσεων ως προοίμιο για ταξίδια χωρίς βίζα, έναν μακροχρόνιο στόχο της Άγκυρας.
Στην ατζέντα της συνόδου κορυφής δεν περιλαμβάνεται η Τουρκία ως σχετικό θέμα συζήτησης.
«Καρφί» για την Ελλάδα
«Τα κοινά μας συμφέροντα δεν θα πρέπει να είναι δέσμια της περιορισμένης ατζέντας ορισμένων μελών», δήλωσε σύμφωνα με το Euronews ο Τούρκος πρόεδρος, σε μια προφανή αναφορά στην Ελλάδα και την Κύπρο, τα δύο κράτη μέλη με τα οποία η Τουρκία έχει ιστορικά τεταμένες σχέσεις.
Τα σχόλιά του βασίστηκαν στον εξέχοντα ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή, ο οποίος έχει διευρυνθεί σημαντικά μετά την πτώση του αυταρχικού καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ. Η Τουρκία είναι ο κύριος υποστηρικτής του Συριακού Εθνικού Στρατού, μιας ομάδας της αντιπολίτευσης που εδρεύει στη Βόρεια Συρία και συμμετείχε στην επίθεση που ανέτρεψε τον Άσαντ, και ενεργεί ως μεσάζων μεταξύ των δυτικών συμμάχων και της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), της δύναμης των ανταρτών που ηγείται της μετάβασης στην εξουσία.
Επιπλέον, η Τουρκία φιλοξενεί περίπου 3,2 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες.
Ως αποτέλεσμα αυτής της επιδραστικής στάσης, ο Ερντογάν δέχθηκε τις τελευταίες ημέρες μια σειρά από υψηλού επιπέδου προσκεκλημένους, μεταξύ των οποίων η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν.
«Οι πρόσφατες εξελίξεις έχουν ενισχύσει περαιτέρω τη θέση της Τουρκίας ως χώρας-κλειδί», ανέφερε σε ανακοίνωσή του που δεν δέχθηκε ερωτήσεις από τον Τύπο.
Η προσφορά της φον ντερ Λάιεν
Έχοντας επίγνωση του διακυβεύματος, η φον ντερ Λάιεν προσπάθησε να κρατήσει ευχαριστημένο τον Ερντογάν χωρίς να δώσει υποσχέσεις που το στέλεχός της μπορεί να μην είναι σε θέση να τηρήσει. «Η σχέση μας είναι τόσο πλούσια όσο και πολύπλοκη. Αλλά ένα πράγμα είναι σαφές: κινείται προς τα εμπρός», δήλωσε η ίδια.
Η πιο αξιοσημείωτη ανακοίνωση της Φον ντερ Λάιεν ήταν ένα επιπλέον 1 δισεκατομμύριο ευρώ για τη στήριξη των Σύρων προσφύγων στην Τουρκία, το οποίο μπορεί να προσαρμοστεί «καθώς τα πράγματα εξελίσσονται επί τόπου». (Από το 2011, η ΕΕ έχει παράσχει στην Τουρκία σχεδόν 10 δισεκατομμύρια ευρώ για το μεταναστευτικό).
Το 1 δισ. ευρώ μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη διαχείριση της επιστροφής των Σύρων προσφύγων στην πατρίδα τους, κάτι που τα κράτη μέλη συζητούν ήδη στο εσωτερικό τους. Η φον ντερ Λάιεν τόνισε ότι η αστάθεια στην εποχή μετά τον Άσαντ καθιστά αδύνατες τις βίαιες απελάσεις.
«Η έλλειψη προβλεψιμότητας απαιτεί μέγιστη προσοχή», δήλωσε η ίδια. «Ένα πράγμα είναι πολύ σαφές: όλες οι επιστροφές πρέπει να είναι εθελοντικές, ασφαλείς και αξιοπρεπείς».
Ο επικεφαλής της Επιτροπής υποσχέθηκε να επαναλάβει τις διαπραγματεύσεις για μια «εκσυγχρονισμένη τελωνειακή ένωση» με την Τουρκία, αλλά σημείωσε ότι «η πρόοδος θα απαιτήσει ισχυρότερες προσπάθειες» για την άρση των εμπορικών φραγμών. Αναφέρθηκε στις θεωρήσεις μόνο παρεμπιπτόντως.
«Οι νόμιμες ανησυχίες της Τουρκίας για την ασφάλεια πρέπει να αντιμετωπιστούν», είπε, αναφερόμενη στην ανάγκη να αποφευχθεί η αναζωπύρωση των τρομοκρατικών ομάδων στη μετά Άσαντ εποχή.
Η φον ντερ Λάιεν ασχολήθηκε με δύο βασικά θέματα που ο Ερντογάν απέφυγε εντελώς: την αποφυγή των κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας, την οποία η Άγκυρα κατηγορήθηκε ότι επέτρεψε, και την επανένωση της Κύπρου. Η Τουρκία είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που αναγνωρίζει το βορειοανατολικό τμήμα της Κύπρου, γνωστό ως Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου.
«Υπάρχει πολλή δουλειά μπροστά μας», δήλωσε η ίδια στο τέλος της παρέμβασής της.
«Προσβλέπω στη συνέχιση της καλής μας συνεργασίας τόσο για τη στήριξη μιας πολιτικής μετάβασης υπό την ηγεσία της Συρίας και μιας πολιτικής μετάβασης υπό την ευθύνη της Συρίας όσο και για την εμβάθυνση των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας ως υποψήφιας χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Η συνάντηση της Τρίτης πραγματοποιήθηκε λίγες ώρες αφότου η Wall Street Journal ανέφερε ότι αξιωματούχοι των ΗΠΑ ανησυχούν όλο και περισσότερο ότι η Τουρκία θα μπορούσε σύντομα να εξαπολύσει μια «πλήρους κλίμακας εισβολή» σε εδάφη που κατέχουν οι Κούρδοι της Συρίας, οι οποίοι υποστηρίζονται από την Ουάσινγκτον.
Εκπρόσωπος της Επιτροπής δεν σχολίασε την ίδια την είδηση, αλλά δήλωσε ότι πρέπει να γίνει σεβαστή η «εδαφική ακεραιότητα» της Συρίας.
