Στη μία γωνιά: Η Ιταλία, η Τζόρτζια Μελόνι και μια ομάδα συντηρητικών που αισθάνονται μια ευκαιρία.
Στην άλλη γωνία: Η Γερμανία, ο Όλαφ Σολτς και ένας διχασμένος συνασπισμός στα αριστερά.
Οι δύο πλευρές μάχονταν για μια συμφωνία για την αναμόρφωση, για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, του τρόπου με τον οποίο η ΕΕ υποδέχεται και μετεγκαθιστά τους μετανάστες. Και οι συνομιλίες ήταν στα πρόθυρα της αποτυχίας. Η Ιταλία ήθελε περισσότερες εξουσίες για την απομάκρυνση των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο, ενώ η Γερμανία ανησυχούσε ότι θα προκαλούσε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αλλά αυτή τη φορά, όταν η Ιταλία και οι συντηρητικοί δεν υποχώρησαν, η Γερμανία και η αριστερά έκλεισαν τα μάτια.
Ήταν μια ενδεικτική στιγμή. Η Γερμανία, η πιο πυκνοκατοικημένη χώρα της ΕΕ και η μεγαλύτερη οικονομία της, παίρνει συχνά αυτό που θέλει όταν διαπραγματεύεται στις Βρυξέλλες. Η Ιταλία, με τις διαρκώς μεταβαλλόμενες κυβερνήσεις της, δεν μπορεί.
Αυτή τη φορά, όμως, το έδαφος είχε μετατοπιστεί. Οι παραδοσιακοί κεντροδεξιοί συντηρητικοί της Ευρώπης ήταν τώρα πρόθυμοι να συμμετάσχουν σε κοινοβουλευτική ομάδα με τη Μελόνι, η οποία ηγείται ενός μεταφασιστικού κόμματος στην Ιταλία, εξαλείφοντας τις αμφιβολίες που είχαν από καιρό κρατήσει την ακροδεξιά απομονωμένη. Εν τω μεταξύ, κεντρώες και χώρες με αριστερό πρόσημο, όπως η Ολλανδία και η Δανία, είχαν έρθει στο μυαλό της Ιταλίας — και η Γερμανία ήταν πολύ διασπαρμένη εσωτερικά για να κάνει οτιδήποτε γι’ αυτό.
Η επανευθυγράμμιση δεν περιορίζεται στη μετανάστευση. Αφορά σε μια σειρά ζητημάτων, κυρίως συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων της ΕΕ για το κλίμα. Και μπορεί να προαναγγέλλει μια νέα εποχή στην Ευρώπη.
Σε όλη την ήπειρο, ένας αυξανόμενος αριθμός κεντρώων και κεντροδεξιών κομμάτων δείχνουν προθυμία να συνεργαστούν – και ακόμη και να σχηματίσουν κυβερνήσεις με – ακροδεξιά κόμματα. Και τους επόμενους μήνες, η ακροδεξιά είναι έτοιμη να σημειώσει επιτυχίες σε μέρη όπως η Ισπανία.
Η τάση θα έχει αναπόφευκτα συνέπειες για την ΕΕ, η οποία θα εκλέξει νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2024 και στη συνέχεια θα αναδιατάξει την ηγεσία της στις Βρυξέλλες. Ήδη, οι προοδευτικοί εκφράζουν ανησυχία για την ανασχηματισμένη δεξιά, ενώ το πανίσχυρο κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) εξετάζει πιθανότητες συνεργασίας με την ακροδεξιά για να προωθήσει την ατζέντα του.
«Δείχνει ότι η Ιταλία θέλει να είναι μέρος εκείνων που θέλουν να βρουν ευρωπαϊκές λύσεις και για τη μετανάστευση και αυτό διευκολύνει επίσης το ΕΛΚ να έχει μια συνεργασία με την κυβέρνηση Μελόνι», δήλωσε ο Tomas Tobé, Σουηδός βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. η ομάδα του ΕΛΚ που ηγείται στο πακέτο μετανάστευσης.
Ένας άνεμος προς τα δεξιά
Δεν είναι ασυνήθιστο να βλέπουμε περίεργους συνασπισμούς να σχηματίζονται όταν η ΕΕ συζητά για τη μετανάστευση. Ήταν, για παράδειγμα, η κεντροδεξιά σημαιοφόρος της Ευρώπης, Άνγκελα Μέρκελ, που υποσχέθηκε να ανοίξει τις πόρτες στους Σύρους πρόσφυγες όταν ο εμφύλιος πόλεμος έστειλε εκατοντάδες χιλιάδες από αυτούς να καταφύγουν στην ΕΕ.
Αλλά πήρε πολλά και ήξερε ότι είχε μόχλευση. Οι διπλωμάτες συμφώνησαν ότι η πολυπόθητη συμφωνία ήταν αδύνατη χωρίς την υποστήριξη της Ιταλίας, δεδομένης της θέσης της στη Μεσόγειο και της μεγάλης πρόσληψης αιτούντων άσυλο.
Η Μελόνι είχε και τον πολιτικό άνεμο στα πανιά της. Οι ακροδεξιοί εταίροι της ομάδας της των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών κέρδιζαν δύναμη και η Ευρώπη γέρνει ευρύτερα δεξιά.
Το ακροδεξιό Κόμμα των Φινλανδών τερμάτισε πρόσφατα δεύτερο στις γενικές εκλογές της χώρας, επιτρέποντάς τους να συμμετάσχουν σε έναν συντηρητικό συνασπισμό – και να ξεπεράσουν τους Σοσιαλδημοκράτες της Sana Marin. Το Κόμμα των Φινλανδών αποστάτησε επίσης από την ομάδα της ίδιας της Γαλλίδας ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, για να ενταχθεί στο ECR.
Στη γειτονική Δανία και τη Σουηδία, δύο σοσιαλδημοκρατικοί σοσιαλδημοκράτες παρέσυραν επίσης προς τα δεξιά – είτε μέσω αναδιαμορφωμένων συνασπισμών, είτε μέσω νέας ηγεσίας συνολικά – και σκληρύνουν τη στάση τους για τη μετανάστευση.
Και στην Ισπανία, το αντιμεταναστευτικό κόμμα Vox μόλις σημείωσε μεγάλο ποσοστό στις τοπικές εκλογές και φαίνεται σε καλό δρόμο για να συμμετάσχει σε κυβέρνηση συνασπισμού μετά τις εθνικές εκλογές του Ιουλίου.
Εν τω μεταξύ, στην Πολωνία, το εθνικιστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη της χώρας – επίσης στην ομάδα ECR του Μελόνι – προηγείται στις δημοσκοπήσεις, καθώς επιδιώκει να παρατείνει την οκταετή διακυβέρνησή του στην εξουσία.
Η Μελόνι, με άλλα λόγια, δεν μπορεί πλέον να διεκδικήσει τον μανδύα του «αουτσάιντερ»,
Λίγες μέρες μετά τη σύναψη του συμφώνου για τη μετανάστευση, η Μελόνι βρισκόταν στην Τυνησία – όπου η Ιταλία επιδιώκει να στείλει απορριφθέντες αιτούντες άσυλο ακόμα κι αν δεν είναι από εκεί – μαζί με την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προστατευόμενη της Μέρκελ και τον Ολλανδό πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε , ένας σταθερός στρατιώτης του κέντρου της Ευρώπης και του Renew Europe.
Η επίσκεψη στην Τυνησία έδειξε την ευρύτερη αποδοχή της Μελόνι στη μεταναστευτική πολιτική. Προηγουμένως, η Ιταλία είχε συμμετάσχει σε συζήτηση για το θέμα με ακροδεξιές χώρες, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία. Αλλά σε αυτές τις συνομιλίες, η Ιταλία είχε απορρίψει και τα δύο υπέρ των πιο κυρίαρχων συντηρητικών και κεντρώων.
«Οι Πολωνοί φρικάρουν», είπε αστειευόμενος ένας διπλωμάτης της ΕΕ κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, όταν έγινε σαφές ότι η Ρώμη μπορεί να πετύχει τη συμφωνία της. Το άτομο μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας προκειμένου να εκφράσει ελεύθερα όσα ήθελε.
Το ταξίδι στην Τυνησία ήταν επίσης μια επίδειξη διακομματικής ενότητας, τη στιγμή που η Γερμανία, η οποία έχει την πιο εξέχουσα αριστερή κυβέρνηση του κέντρου στην Ευρώπη, αποκάλυπτε τις ακατάστατες εσωτερικές της διαμάχες.
Στον απόηχο της παραχώρησης της Γερμανίας στη συμφωνία για τη μετανάστευση, η πτέρυγα των Πρασίνων του τρικομματικού συνασπισμού ξέσπασε σε ανοιχτή διχόνοια.
«Η Γερμανία δεν έπρεπε να είχε συμφωνήσει», είπε η συναρχηγός των Πρασίνων Ρικάρντα Λανγκ. «Ένα όχι ή μια αποχή», αντέκρουσε η υπουργός Εξωτερικών Annalena Baerbock, κάποτε ηγέτης των Πρασίνων, «θα σήμαινε περισσότερα δεινά, όχι λιγότερα».
Προάγγελος;
Η συμμαχία που επικράτησε για τη μετανάστευση δεν είναι ένα μοναδικό φαινόμενο. Μια παρόμοια ομάδα έχει αποτυπώσει το έργο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την πολιτική για το κλίμα.
Για χρόνια, το θέμα οδηγούνταν από έναν συνασπισμό του mainstream – συντηρητικού ΕΛΚ, της μεγαλύτερης ομάδας του Κοινοβουλίου, που συνεργαζόταν με τους Σοσιαλιστές και Δημοκράτες και το κεντρώο Renew Europe – ουσιαστικά μια κεντροδεξιά προς κεντροαριστερά πλειοψηφία.
Αλλά τις τελευταίες εβδομάδες, αυτός ο πλειοψηφικός συνασπισμός έχει μετατοπιστεί προς τα δεξιά, εγκαταλείποντας τους σοσιαλιστές υπέρ της ακροδεξιάς ομάδας ECR της Μελόνι – και ακόμη και περιστασιακά με το ID, του κόμματος που συνδέεται με τη Λεπέν που περιλαμβάνει επίσης την Εναλλακτική για τη Γερμανία, ένα σκληρό δεξιό κόμμα, το οποίο στο παρελθόν κατηγορήθηκε για δεσμούς νεοναζί και το οποίο ανεβαίνει στις δημοσκοπήσεις.
Προσπάθησε ανεπιτυχώς (και απέτυχε) να εμποδίσει έναν νόμο για την αποκατάσταση της φύσης και απέτρεψε μια αριστερή προσπάθεια να διεξαχθεί μια συζήτηση σχετικά με τον πιθανό εκτροχιασμό της Πράσινης Συμφωνίας. Αντίθετα, οι ηγέτες των κομμάτων από το EPP, το Renew, το ECR και το ID άναψαν με «πράσινο φως» μια ώθηση υπό την ηγεσία της Μελόνι για τη διεξαγωγή συζήτησης στην ολομέλεια σχετικά με τις παρένθετες μητέρες, δήλωσε ο Nicola Procaccini, ένας ευρωβουλευτής ευρωβουλευτής της Μελόνι, συμπρόεδρος της ομάδας ECR.
Η μετατόπιση προς τα δεξιά είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη για το ΕΛΚ. Η ομάδα έχει απομακρυνθεί από τη Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για βασικά ζητήματα μετανάστευσης και κλίματος.
Για παράδειγμα, τώρα διαφωνούν για το αν η ΕΕ πρέπει να πληρώσει για την κατασκευή περιφράξεων στα σύνορα – η φον ντερ Λάιεν λέει ένα αμετάβλητο «όχι», ενώ το ΕΛΚ λέει τώρα «ναι». Τον Απρίλιο, τα τρία τέταρτα της κεντροδεξιάς ομάδας υποστήριξαν μια αποτυχημένη τροπολογία του ECR που καλούσε ρητά την ΕΕ να χρηματοδοτήσει τους φράχτες στα σύνορα.
Ο πρόεδρος της Κομισιόν και η κεντροδεξιά ομάδα αποκλίνουν σχετικά με το πώς πρέπει να αναγκάσουν τη βιομηχανία να επιτύχει τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ – το ΕΛΚ κάνει διαλείμματα, η φον ντερ Λάιεν θέλει να προχωρήσει.
Οι σύμμαχοι της Μελόνι στη Βουλή είναι πρόθυμοι να διαφημίσουν αυτό που λένε ότι είναι μια νέα πραγματικότητα.
«Υπάρχουν ήδη εναλλακτικές πλειοψηφίες», είπε ο Procaccini. «Δεν υπάρχει πλέον ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για πράσινα ζητήματα, όπου δεν υπάρχει σύγκλιση μεταξύ ECR, EPP, Renew και ακόμη και ID», υποστήριξε.
Όσοι μένουν έξω στο κρύο λένε ότι όλα αυτά είναι απλώς κυνική πολιτικοποίηση. Η κεντροδεξιά βλέπει τον άνεμο να φυσάει ακριβώς σε όλη την Ευρώπη, λένε, και θέλει να μπει ενόψει των εκλογών της ΕΕ του 2024. Και κατηγόρησαν τον Manfred Weber, ο οποίος διευθύνει τόσο την κοινοβουλευτική ομάδα του ΕΛΚ, όσο και το πανευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα του.
«Είναι η πληρωμή για φράχτες, είναι η πληρωμή για τους τοίχους, τώρα είναι η άρνηση του κλίματος», δήλωσε ο Πέδρο Μάρκες, Πορτογάλος ευρωβουλευτής της S&D. «Αυτό συνεχίζεται και συνεχίζεται. Αυτός είναι ο τρόπος εκστρατείας για τον κύριο Βέμπερ».
Προειδοποίησε ότι η Ευρώπη υποθηκεύει την κεντρώα παράδοσή της, αγκαλιάζοντας την ακροδεξιά.
«Αυτό το φλερτ και αυτός ο γάμος με την ακροδεξιά στην Ιταλία έχει ήδη τεράστιο αντίκτυπο στην Ευρώπη γενικά», είπε ο Marques. «Και αυτή η επιλογή από τον κ. Βέμπερ – είναι μια πολύ προβληματική επιλογή».
- Το άρθρο των Jacopo Barigazzi και Gregorio Sorgi δημοσιεύτηκε στο Politico.
