Μετά τον Guardian και το BBC, το Al Jazeera βάζει στο στόχαστρο το Λιμενικό για τον ρόλο του στο πολύνεκρο ναυάγιο με μετανάστες στην Πύλο. «Έθεσαν ενεργά σε κίνδυνο τις ζωές των ανθρώπων στο σκάφος» και έπρεπε να είχαν προχωρήσει σε επιχείρηση διάσωσης νωρίτερα, δηλώνει καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου.
Στο ρεπορτάζ γίνεται αναφορά στην επίκληση του ΟΗΕ για διεξαγωγή ανεξάρτητης έρευνας για το ναυάγιο, αλλά και της Κομισιόν που δήλωσε ότι οποιαδήποτε έρευνα πρέπει να είναι «ενδελεχής και διαφανής». Για να συμπληρώσει στη συνέχεια: Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη θέση που εξέφρασε ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ισίδωρος Ντογιάκος, ο οποίος έχει ζητήσει να τηρηθεί το απόρρητο στην έρευνα.
Όπως σημειώνει το AL JAZEERA, εκατοντάδες άνθρωποι εξακολουθούν να αγνοούνται στον απόηχο του ναυαγίου στα ανοικτά των ακτών της δυτικής Ελλάδας, κοντά στην πόλη της Πύλου τα ξημερώματα της 14ης Ιουνίου. Μέχρι στιγμής, έχουν βρεθεί μόνο 104 επιζώντες, κανένας από αυτούς δεν είναι γυναίκα ή παιδί που φέρεται να κρατούνταν στο αμπάρι του πλοίου.
Στο στόχαστρο το Λιμενικό
Ερωτήματα παραμένουν για τον ρόλο της ελληνικής ακτοφυλακής στο περιστατικό και γιατί οι επιβαίνοντες δεν διασώθηκαν νωρίτερα, σημειώνεται στο ρεπορτάζ. Το Alarm Phone, μια τηλεφωνική γραμμή για πρόσφυγες που βρίσκονται σε κίνδυνο στη Μεσόγειο, ανέφερε ότι ειδοποίησε τις ελληνικές αρχές στις 5:53 μ.μ. τοπική ώρα (14:53 GMT), αφού επικοινώνησαν μαζί της για βοήθεια.
Έρευνες των ΜΜΕ έδειξαν επίσης ότι το σκάφος μόλις που κινούνταν τις επτά ώρες πριν ανατραπεί, σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς της ελληνικής ακτοφυλακής ότι το σκάφος βρισκόταν σε πορεία προς την Ιταλία και ότι είχε απορρίψει τη διάσωση.
Το ελληνικό Λιμενικό αναγκάστηκε επίσης να απορρίψει τους ισχυρισμούς ότι το σκάφος ρυμουλκήθηκε, έπειτα από αντικρουόμενες μαρτυρίες από ορισμένους επιζώντες, αν και παραδέχτηκε ότι ένα σχοινί ήταν συνδεδεμένο για λίγη ώρα στο πλοίο το οποίο αργότερα βυθίστηκε.
Πώς να γίνει «διαφανής έρευνα» μετά την εντολή Ντογιάκου;
Ο ΟΗΕ χαιρέτισε τη διεξαγωγή μιας ανεξάρτητης έρευνας για το ναυάγιο, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι οποιαδήποτε έρευνα πρέπει να είναι «ενδελεχής και διαφανής». Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη θέση που εξέφρασε ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ισίδωρος Ντογιάκος, ο οποίος έχει ζητήσει να τηρηθεί το απόρρητο στην έρευνα.
Η Δρ Nora Markard, καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου και διεθνών ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Πανεπιστήμιο του Munster, δήλωσε στο Al Jazeera ότι είναι «πραγματικά σημαντικό να επικεντρωθούν στις υποχρεώσεις του ελληνικού κράτους» στα ζητήματα της λογοδοσίας.
«Ήταν στο σημείο, ήταν στη δική τους ζώνη έρευνας και διάσωσης, δεν κατάφεραν να διασώσουν και δεν κατάφεραν να συντονίσουν μια διάσωση. Και μετά έθεσαν ενεργά σε κίνδυνο τις ζωές των ανθρώπων στο σκάφος», όπως είπε.
«Η αγωνία είναι επίσης μια αντικειμενική κατάσταση», είπε η Μάρκαρντ απαντώντας στους ισχυρισμούς που θέλουν τους επιβαίνοντες να είχαν αρχικά απορρίψει τη διάσωση.
«Ένα σκάφος βρίσκεται σε κίνδυνο όταν δεν μπορεί να φτάσει με ασφάλεια στον προορισμό του, για παράδειγμα επειδή ήταν υπερπλήρες – είτε ο καπετάνιος ισχυρίζεται ότι είναι εντάξει είτε όχι», υπογράμμισε.
«Έπρεπε να γίνει επιχείρηση διάσωσης»
«Το καθήκον για διάσωση ενεργοποιείται όταν ένα σκάφος βρίσκεται σε κίνδυνο, και βρίσκεστε κοντά ή ενημερώνεστε για την κατάσταση, και τελειώνει μόνο όταν ένα άλλο σκάφος έχει αναλάβει τη διάσωση. Μέχρι τότε, όλα τα πλοία που βρίσκονται κοντά είναι υποχρεωμένα να διασώσουν», πρόσθεσε.
«Οι άνθρωποι πρέπει να οδηγηθούν στα δικαστήρια, πρέπει να υπάρξει λογοδοσία για ό,τι συμβαίνει στη θάλασσα, δεν μπορούμε να έχουμε αυτές τις υποθέσεις ξανά και ξανά, και να μη συμβαίνει τίποτα», πρόσθεσε η Markard, επισημαίνοντας ένα ιστορικό καταγεγραμμένων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα.
«Αυτό είναι πρόβλημα κράτους δικαίου γιατί πρόκειται για συστηματική αποτυχία διάσωσης, συστηματική μη εφαρμογή του Δικαίου της θάλασσας και των υποχρεώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα», σημείωσε.
«Σε αυτό το επίπεδο, αυτό δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό. Αυτή είναι μια πολιτική, και έτσι έχουμε ένα τεράστιο πρόβλημα κράτους δικαίου με την Ελλάδα στα σύνορα».
Ο Omer Shatz, δικηγόρος και νομικός διευθυντής του front-LEX, ενός νομικού κόμβου που αμφισβητεί τις μεταναστευτικές πολιτικές της ΕΕ στα ευρωπαϊκά και διεθνή δικαστήρια, δήλωσε στο Al Jazeera ότι ήταν σαφές ότι η Ελλάδα έπρεπε να είχε προσχωρήσει άμεσα σε μια επιχείρηση διάσωσης.
«Σύμφωνα με το ναυτικό δίκαιο, η Ελλάδα ήταν υποχρεωμένη να ξεκινήσει επείγουσα επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, δύο φορές: πρώτον, ως παράκτιο κράτος υπεύθυνο για τη ζώνη έρευνας και διάσωσης στην οποία βρισκόταν το σκάφος και, δεύτερον, ως κράτος σημαίας του οποίου τα πλοία ήταν για τόσα πολλά κατά τις πολύτιμες ώρες που συνοδεύουν στη σκηνή και αλληλεπιδρούν με ένα σκάφος που βρίσκεται σε κίνδυνο», όπως είπε.
Οι υποχρεώσεις της Ελλάδας
«Τουλάχιστον τρεις ναυτικές συμβάσεις υποχρεώνουν την Ελλάδα να παράσχει άμεση βοήθεια σε αυτή την κατάσταση πραγμάτων», πρόσθεσε ο ίδιος.
Ο Σατς είπε ότι η πιθανότητα να οδηγηθεί η Ελλάδα στο δικαστήριο λόγω μη τήρησης του ναυτικού δικαίου είναι, ωστόσο, μικρή.
«Το πρόβλημα με το ναυτικό δίκαιο είναι ότι μόνο τα κράτη, όχι τα άτομα, μπορούν να παραπέμψουν την Ελλάδα στα δικαστήρια και δεδομένης της συνενοχής των 27 μελών της ΕΕ σε αυτήν την πολιτική, αυτό είναι απίθανο σε αυτή την περίπτωση», όπως διαπίστωσε, αλλά επεσήμανε μια άλλη νομική οδό στην οποία η Ελλάδα μπορεί να λογοδοτήσει.
Ο μόνος άλλος δρόμος θα ήταν η προσφυγή στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ), εξήγησε ο ίδιος:
«Τον περασμένο Ιούλιο, το ΕΔΑΔ αποφάσισε για την υπόθεση Safi, όπου η ελληνική ακτοφυλακή προσπάθησε ανεπιτυχώς να ρυμουλκήσει μια βάρκα προσφύγων στα τουρκικά ύδατα και ως αποτέλεσμα η βάρκα ανατράπηκε και πολλά παιδιά και γυναίκες χάθηκαν», σημείωσε ο Shatz.
«Στην παρούσα περίπτωση, οι πολλές ώρες που μεσολάβησαν από τη στιγμή που η Ελλάδα είχε συνειδητοποιήσει τον κίνδυνο και απέτυχε να δράσει, δεν αμφισβητείται», είπε.
Ως εκ τούτου, είναι αρκετά σαφές ότι το δικαστήριο θα κρίνει για άλλη μια φορά ότι η Ελλάδα παραβίασε την υποχρέωσή της να προστατεύει το δικαίωμα στη ζωή των προσώπων που βρίσκονται υπό τον αποτελεσματικό της έλεγχο, είτε εδαφικά είτε εξωεδαφικά».
Ο Δημήτρης Χούλης, δικηγόρος με έδρα τη Σάμο, επεσήμανε ότι η περιοχή του ναυαγίου ήταν προηγουμένως γνωστή ως τόπος ρυμούλκησης και απώθησης, αλλά είπε ότι ήταν αδύνατο να εκτιμήσει ποια ήταν η πρόθεση του λιμενικού.
«Μπορούμε μόνο να αγγίξουμε αυτό που συνέβη και αυτό που συνέβη είναι ότι δεν κατάφεραν να τους σώσουν, παρόλο που είχαν την ευκαιρία και την ευθύνη», σημείωσε ο ίδιος.
Η ευθύνη της Frontex
Ο Shatz πρόσθεσε ότι η υπηρεσία συνοριακής ασφάλειας της ΕΕ, Frontex, έχει επίσης ερωτήσεις για να απαντήσει σχετικά με τον ρόλο της –ή την έλλειψή του– στην επιχείρηση διάσωσης, δεδομένου ότι το σκάφος είχε εντοπιστεί το πρωί της Τρίτης πριν βυθιστεί από εναέριο μέσο του οργανισμού.
«Έρχεται ένα ερώτημα: αν οι επιβαίνοντες δεν ήταν πρόσφυγες αλλά Ευρωπαίοι, θα τους συνόδευαν η Frontex και η Ελλάδα μέχρι το θάνατό τους αντί να τους σώσουν;», καταλήγει το ρεπορτάζ το Al Zazeera για το ναυάγιο στην Πύλο.
