Κορυφώνεται το πολιτικό θρίλερ στην Ιταλία. Αρχικά, ο πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι ανακοίνωσε την παραίτησή του, όμως λίγο αργότεραν τα πράγματα ανατράπηκαν, όταν έγινε γνωστό ότι αυτή δεν έγινε δεκτή από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, Σέρτζιο Ματαρέλα.
Δέκα χρόνια μετά τη δέσμευσή του για «ό,τι χρειαστεί» για να σώσει το ευρώ, ο Ντράγκι βρίσκεται και πάλι εν μέσω μιας κρίσης χρέους. Όμως ο Ιταλός πρωθυπουργός και πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, θα χρειαστεί κάτι περισσότερο από λόγια για να λύσει αυτό το πρόβλημα, σύμφωνα με ανάλυση του Reuters.
Όπως και πριν από μια δεκαετία, οι επενδυτές αμφισβητούν εάν ορισμένες χώρες της ευρωζώνης μπορούν να συνεχίσουν να υπερβαίνουν τα δημόσια χρέη τους, τα οποία έχουν αυξηθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας και γίνεται πιο ακριβή η αναχρηματοδότηση, καθώς η ΕΚΤ ετοιμάζεται να αυξήσει τα επιτόκια.
Αυτή τη φορά, ωστόσο, το επίκεντρο της κρίσης είναι η έλλειψη οικονομικής ανάπτυξης της Ιταλίας και όχι οι οικονομικές υπερβολές που έφεραν σε μπελάδες την Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία και την Ισπανία πριν από 10 χρόνια.
Η κατάσταση επιδεινώνεται τώρα από ένα άλλο χρόνιο ιταλικό πρόβλημα: την πολιτική αστάθεια.Ο Ντράγκι αγωνίστηκε να κρατήσει ενωμένο τον πολυκομματικό συνασπισμό του, όμως τελικά, η Ιταλία βιώνει τώρα νέα αναταραχή.
Ο Ντράγκι, 74 ετών, που ονομάστηκε «Σούπερ Μάριο» λόγω της μακρόχρονης καριέρας του ως λύτης οικονομικών προβλημάτων, είδε το κόστος δανεισμού της Ιταλίας να αυξάνεται κατά τη διάρκεια της 17μηνης πρωθυπουργίας του, κάτι που αναγνώρισε σε συνέντευξη Τύπου πριν από δύο μήνες.
«Αυτό δείχνει ότι δεν είμαι ασπίδα απέναντι σε όλα τα γεγονότα, είμαι άνθρωπος και έτσι τα πράγματα συμβαίνουν», είπε στους δημοσιογράφους.
Το ευρύτερο ζήτημα, είναι ότι η Ιταλία είναι αρκετά μεγάλη για να καταρρίψει την υπόλοιπη περιφέρεια της ευρωζώνης, καθώς το δημόσιο χρέος των 2,5 τρισεκατομμυρίων ευρώ (2,52 τρισεκατομμύρια δολάρια) είναι μεγαλύτερο από αυτό των άλλων τεσσάρων χωρών μαζί, αλλά και εξαιρετικά μεγάλο για μια διάσωση.
«Θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί»
Πριν λοιπόν από δέκα χρόνια, ο τότε πρόεδρος της ΕΚΤ αποκατέστησε την ηρεμία στην αγορά λέγοντας ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα έκανε «ό,τι χρειαστεί» για να σώσει το ευρώ, «κωδικός» για την αγορά ομολόγων των προβληματικών χωρών.
Τα λόγια του στις 26 Ιουλίου 2012 αντηχούν μέχρι σήμερα, διατηρώντας τις αγορές σχετικά ήρεμες με την προσδοκία ότι η ΕΚΤ θα βάλει ξανά «καπάκι» στο κόστος δανεισμού, μεταξύ άλλων μέσω ενός νέου σχεδίου αγοράς ομολόγων που βρίσκεται τώρα στα σκαριά.
Αλλά αυτό είναι πιθανό να είναι μια άλλη προσωρινή λύση, καθώς οι επενδυτές είναι υποχρεωμένοι να δοκιμάσουν την αποφασιστικότητα της ΕΚΤ για όσο διάστημα η Ιταλία δεν τους πείθει ότι μπορεί να σταθεί στα πόδια της.
«Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι η Ιταλία παρουσιάζει χαμηλές επιδόσεις ανάπτυξης για δύο δεκαετίες», δήλωσε ο Moritz Kraemer, επικεφαλής οικονομολόγος της LBBW. «Και η δημοσιονομική κατάσταση δεν είναι η αιτία, είναι η συνέπεια αυτής της αδυναμίας».
Η οικονομική κρίση γύρισε «μπούμερανγκ στην Ιταλία»
Η Ιταλία δεν χρειάστηκε ποτέ να αντιμετωπίσει το «σκάσιμο μιας στεγαστικής φούσκας» κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, ενώ τα δημοσιονομικά της προβλήματα ήταν μικρότερα από αυτά των άλλων τεσσάρων «προβληματικών» χωρών.
Έτσι, δεν χρειάστηκε να τους ακολουθήσει ζητώντας μια διάσωση από τη λεγόμενη Τρόικα που αποτελείται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ΕΚΤ. Μπορεί ωστόσο τώρα να το μετανιώσει.
Υπό την πίεση και την υποστήριξη των χρημάτων των διεθνών δανειστών, η Πορτογαλία καθόρισε τον προϋπολογισμό της, η Ισπανία και η Ιρλανδία καθάρισαν τους τραπεζικούς τους τομείς, ακόμη και η Ελλάδα έκανε μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων των συνταξιοδοτικών συστημάτων, της αγοράς εργασίας και των κανονισμών για τα προϊόντα.
Τέτοιες προσπάθειες επέτρεψαν σε αυτές τις χώρες, σε διαφορετικό βαθμό, να αρχίσουν να αναπτύσσουν ξανά τις οικονομίες τους.
Στον αντίποδα, η Ιταλία, δεν έχει κάνει αρκετά για να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη, παρά μόνο ορισμένες αλλαγές στο συνταξιοδοτικό της σύστημα, στην αγορά εργασίας και, υπό τον Ντράγκι, στο διαβόητο αργό δικαστικό της σύστημα.
Ως αποτέλεσμα, η χώρα πληρώνει τώρα το υψηλότερο ασφάλιστρο για δανεισμό στην αγορά ομολόγων μετά την Ελλάδα – ένα κράτος που χρεοκόπησε δύο φορές την περασμένη δεκαετία.
Χαμηλές προσδοκίες…
Ως επικεφαλής της ΕΚΤ, ο Ντράγκι υπογράμμιζε τακτικά τη σημασία των δημοσιονομικών και άλλων μεταρρυθμίσεων από τις κυβερνήσεις. Όμως, ως πρωθυπουργός της Ιταλίας, χρειάστηκε να αφιερώσει μεγάλο μέρος του χρόνου του για να μεσολαβήσει μεταξύ κομμάτων που έχουν πολύ διαφορετικές απόψεις για την οικονομική πολιτική.
Ακόμα κι αν ξεπεράσει την τρέχουσα πολιτική αναταραχή της Ρώμης, με τον κυβερνητικό του συνασπισμό να έχει αποδυναμωθεί από τις διαιρέσεις και τις γενικές εκλογές που διαφαίνονται την άνοιξη του 2023 το αργότερο, λίγοι περιμένουν από εκείνον να αλλάξει τα πράγματα.
«Καθώς πλησιάζουν οι εκλογές, η διαφωνία θα εντείνεται, με κάθε κόμμα να προσπαθεί να εμφανιστεί διαφορετικό από τα άλλα», δήλωσε ο Jesus Castillo, οικονομολόγος στο Natixis.
Ο Ντράγκι ολοκλήρωσε ένα σχέδιο που παρουσιάστηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση με αντάλλαγμα σχεδόν 200 δισεκατομμύρια ευρώ κονδυλίων ανάκαμψης από την πανδημία και εξασφάλισε μια σταθερή αρχή στην επίτευξη των εκατοντάδων λεγόμενων «στόχων και ορόσημων» που περιέχει.
Αυτά τα χρήματα, που αποτελούνται από επιχορηγήσεις και φθηνά δάνεια, θα μπορούσαν να αποδειχθούν σωτήρια για την Ιταλία εάν χρειαστεί να περιορίσει τον προϋπολογισμό της.
Αλλά το ιστορικό της χώρας στη χρήση οικονομικής βοήθειας από τις Βρυξέλλες είναι θλιβερό. Κατάφερε να δαπανήσει μόνο τα μισά κονδύλια της ΕΕ στον τελευταίο δημοσιονομικό κύκλο, το δεύτερο χαμηλότερο μερίδιο μετά την Ισπανία.
Τα λάθη μιας δεκαετίας
Για να είμαστε δίκαιοι προς τον Ντράγκι και τους προκατόχους του, σημειώνει το Reuters, το πρόβλημα της Ιταλίας είναι πολύ πιο παλιό από την παγκόσμια οικονομική κρίση.
Ορισμένοι οικονομολόγοι – συμπεριλαμβανομένου του καθηγητή του Chicago Booth School of Business, Luigi Zingales – λένε ότι η Ιταλία έχασε ουσιαστικά την ψηφιακή επανάσταση και κατηγορούν την «ιταλική αδράνεια» των επιχειρηματιών που επιλέγουν να διατηρήσουν μια μικρή οικογενειακή επιχείρηση αντί να την αναπτύξουν με τη βοήθεια εξωτερικών επενδυτών.
Με την ένταξη στο ευρώ, η Ιταλία έχασε επίσης τη γρήγορη λύση να μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά της – ένα τέχνασμα που βοήθησε την ιταλική βιομηχανία να ευημερήσει για δεκαετίες κάνοντας τις εξαγωγές της φθηνές.
«Επιλέξαμε το λάθος μοντέλο ανάπτυξης στη δεκαετία του 1980», δήλωσε ο Francesco Saraceno, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Luiss και Sciences-Po της Ρώμης στο Παρίσι.
«Για να ανταποκριθούμε στην παγκοσμιοποίηση προσπαθήσαμε να ανταγωνιστούμε τις αναδυόμενες αγορές μειώνοντας το κόστος, αντί να ακολουθήσουμε το γερμανικό παράδειγμα επένδυσης σε παραγωγή υψηλότερης ποιότητας».
