Το υπόβαθρο της νέας κυβερνητικής κρίσης στην Ιταλία είναι η διαμάχη για την εξουσία στο εσωτερικό του «Movimento Cinque Stelle», του Κινήματος των Πέντε Αστέρων, γύρω από τον πρώην πρωθυπουργό Τζουζέπε Κόντε. Το κίνημα απέιχε από την ψηφοφορία για ένα πακέτο βοήθειας δισεκατομμυρίων, αρνούμενο έτσι να εμπιστευτεί τον νυν πρωθυπουργό Μάριο Ντράγκι. Ο πρώην Ευρωπαίος τραπεζίτης κατέθεσε την παραίτησή του παρά το γεγονός ότι κέρδισε την ψήφο εμπιστοσύνης του κοινοβουλίου, όμως ο Ιταλός Πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα απέρριψε το αίτημα.
Το 2018, το λαϊκιστικό κίνημα, το οποίο έβλεπε τον εαυτό του ως τον αντίποδα των καθιερωμένων κομμάτων, κέρδισε το μεγαλύτερο ποσοστό των ψήφων στις βουλευτικές εκλογές. Αρχικά κυβέρνησε μαζί με δεξιούς λαϊκιστές και δεξιούς ριζοσπάστες.
Αυτός ο λαϊκιστικός συνασπισμός διαλύθηκε το 2019, επειδή ο ηγέτης της δεξιάς «Λέγκα», Ματέο Σαλβίνι, αισθάνθηκε την ευκαιρία να γίνει ο ίδιος επικεφαλής της κυβέρνησης. Ωστόσο, ο πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε, ο οποίος εκείνη την εποχή δεν ήταν ακόμη επίσημο μέλος του κινήματος, κατάφερε εκπληκτικά να σφυρηλατήσει έναν νέο συνασπισμό με τους σοσιαλδημοκράτες. Αλλά και αυτή η συμμαχία διαλύθηκε.
Τον Ιανουάριο του 2021, ο Κόντε παραιτήθηκε και αντικαταστάθηκε από τον μη κομματικό «τεχνοκράτη πρωθυπουργό» Μάριο Ντράγκι, ο οποίος ηγήθηκε ενός «συνασπισμού εθνικής ενότητας» αποτελούμενου από όλα σχεδόν τα κόμματα, εκτός από τους νεοφασίστες «Αδελφούς της Ιταλίας».
Ο Τζουζέπε Κόντε ανέβηκε στην ηγεσία του κινήματος των «Πέντε Αστέρων». Ωστόσο, το κίνημα διασπάστηκε τον Ιούνιο, όταν ο εν ενεργεία υπουργός Εξωτερικών Λουίτζι Ντι Μάιο αποχώρησε από τις κοινοβουλευτικές ομάδες στο κοινοβούλιο της Ιταλίας έχοντας στο νεοσύστατο κόμμα του «Μαζί για το Μέλλον» 51 βουλευτές, 10 γερουσιαστές και 2 ευρωβουλευτές.
Έτσι αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο ομάδες «Πέντε Αστέρων» στο κοινοβούλιο, επειδή ο Λουίτζι ντι Μάιο ισχυρίζεται επίσης ότι εκπροσωπεί το νόμιμο τμήμα του κινήματος. Αιτία της διάσπασης των αστέρων ήταν η επικριτική στάση του Τζουζέπε Κόντε για τις παραδόσεις όπλων στην Ουκρανία, τις οποίες υποστηρίζει ο Ντι Μάιο. Οι δύο ομάδες διαφωνούν επίσης σε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Ο Κόντε υποστηρίζει πιο ριζοσπαστικές αριστερές θέσεις, ενώ ο Ντι Μάιο, ο οποίος ήταν ο ίδιος επικεφαλής του «Movimento» μέχρι το 2020, υποστηρίζει τις θέσεις του πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι.
Το «Κίνημα των Πέντε Αστέρων» ιδρύθηκε το 2009 από τον πρώην κωμικό της τηλεόρασης Μπέπε Γκρίλο, ο οποίος έγινε δημοφιλής μέσω των σατιρικών λαϊκιστικών επιθέσεών του κατά του ιταλικού κομματικού κατεστημένου. Ο Γκρίλο υποστηρίχθηκε από τον επιχειρηματία του διαδικτύου Τζιανρομπέρτο Καζαλέτζιο.
Στον απόηχο της οικονομικής κρίσης και των διαδηλώσεων κατά των μέτρων λιτότητας στην Ιταλία, ο Γκρίλο, ο οποίος δεν επιτρέπεται να κατέχει ο ίδιος πολιτικά αξιώματα λόγω ποινικού μητρώου, απέκτησε μεγάλο αριθμό οπαδών για το κίνημα. Στις βουλευτικές εκλογές, τα «Πέντε Αστέρια» έγιναν η ισχυρότερη δύναμη στη Βουλή των Αντιπροσώπων και στη Γερουσία. Από τότε, όμως, τα πράγματα πήραν την κατιούσα.
Δεκάδες βουλευτές εγκατέλειψαν το κόμμα και εντάχθηκαν σε άλλες κοινοβουλευτικές ομάδες. Υπήρξε επίσης κριτική για έλλειψη δημοκρατίας στο κίνημα. Πολλοί βουλευτές και μέλη βρήκαν πρόσφατα αδιαφανείς τις ψηφοφορίες στη διαδικτυακή πλατφόρμα «Rosseau» σχετικά με το προσωπικό και το πρόγραμμα. Στις δημοσκοπήσεις, τα Αστέρια βρίσκονται μόλις στο 11% όταν, το 2018, κέρδισαν σχεδόν το 33% των ψήφων.
Ο ιδρυτής του κινήματος, Μπέπε Γκρίλο, έχει αποσυρθεί από την ενεργό ηγεσία, αλλά παραμένει κορυφαίος σύμβουλος και μέντορας – ένα είδος επίτιμου προέδρου. Ο γιος Ρομπέρτο του αείμνηστου επιχειρηματία Τζιανρομπέρτο Καζαλέτζιο συνεχίζει να συμμετέχει στο «Κίνημα των Πέντε Αστέρων».
Ιταλοί αναλυτές θεωρούν τις κινήσεις του Τζουζέπε Κόντε ως μια προσπάθεια να τοποθετηθεί ως αριστερή εναλλακτική λύση ενόψει των βουλευτικών εκλογών της ερχόμενης άνοιξης. Ένα ριψοκίνδυνο παιχνίδι στο κατακερματισμένο ιταλικό κομματικό τοπίο.
