Η σημερινή κοινωνία έχει υποστεί, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, μια πραγματική επανάσταση όσον αφορά στον τρόπο επικοινωνίας και στις σχέσεις μέσω των νέων τεχνολογιών. Τα social media έχουν γνωρίσει εκθετική ανάπτυξη και έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι των περισσότερων ανθρώπων. Αυτές οι ψηφιακές πλατφόρμες, όπως το Facebook, το Instagram, το Twitter, το TikTok και το Snapchat, έχουν μεταμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε και κοινωνικοποιούμαστε.
Αν υπάρχει μια πληθυσμιακή ομάδα στην οποία η χρήση των νέων τεχνολογιών έχει διεισδύσει με ιδιαίτερο τρόπο, τότε πρόκειται για τους νέους. Έχει αλλάξει η δυναμική της κοινωνικής αλληλεπίδρασης; Το ερώτημα αυτό, σύμφωνα με την ισπανική έκδοση του The Conversation, αποκτά ιδιαίτερη σημασία όταν φαίνεται ότι η χρήση των social media απορροφά άλλους θεμελιώδεις τομείς της ζωής των εφήβων, όπως είναι οι σπουδές, η οικογένεια, ακόμα και ο ελεύθερος χρόνος τους.
Sólo a través de un enfoque equilibrado y reflexivo podremos aprovechar al máximo el potencial de las redes sociales y su impacto en la manera de socializar de nuestros jóvenes. Por Marcos García-Vidal, de @UniversidadVIU:https://t.co/n2eyvF3PTR
— The Conversation ES (@Conversation_E) August 30, 2023
Διασύνδεση στα social media και διασκέδαση
Σε μια μελέτη του 2020 από το Εθνικό Ινστιτούτο Νεολαίας της Ισπανίας (Injuve) διαπιστώνεται ότι οι νέοι – σε γενικές γραμμές – χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για τρεις δραστηριότητες: Σύνδεση στα social media (π.χ. Instagram, TikTok κ.λπ.), ακρόαση μουσικής, παρακολούθηση σειρών και ταινιών. Αυτό είναι ενδιαφέρον, διότι υποδηλώνεται ότι τόσο οι δραστηριότητες που παραδοσιακά πραγματοποιούνταν εκτός διαδικτύου όσο και οι νέες μορφές σχέσεων μέσω του διαδικτύου έχουν μετατραπεί σε καθημερινές συνήθειες διασκέδασης.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν προσφέρει στους νέους μια σειρά από νέους τρόπους για να συνδεθούν με τους φίλους τους, με την οικογένειά τους, αλλά και με αγνώστους. Μέσω αυτών των διαδραστικών πλατφορμών, οι νέοι μπορούν να μοιράζονται φωτογραφίες, βίντεο, σκέψεις και συναισθήματα – άμεσα και παγκοσμίως. Αυτή η δυνατότητα άμεσης διασύνδεσης, σε συνδυασμό με την αίσθηση της ανωνυμίας, έχει καταρρίψει τα γεωγραφικά εμπόδια και έχει διευκολύνει τους νέους να συνδέονται και να επικοινωνούν με ανθρώπους από όλο τον κόσμο.
Ωστόσο, αυτή η εικονική διασύνδεση έχει οδηγήσει σε αρνητικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι νέοι αλληλεπιδρούν. Αντί για συνομιλίες πρόσωπο με πρόσωπο, οι αλληλεπιδράσεις γίνονται συχνά μέσω γραπτών μηνυμάτων, σχολίων ή διαδικτυακών αναρτήσεων. Έτσι, υπάρχει αντίκτυπος στην ποιότητα και στο βάθος των σχέσεων που δημιουργούνται, καθώς η μη λεκτική επικοινωνία και το λεκτικό πλαίσιο μπορεί να χαθούν στον ψηφιακό κόσμο. Επιπλέον, η έλλειψη χρονικών και χωρικών περιορισμών στα κοινωνικά δίκτυα οδηγεί εύκολα σε ένα αίσθημα αποσύνδεσης από την πραγματικότητα και σε μια τάση να περνάει κανείς περισσότερο χρόνο στον εικονικό και ψηφιακό κόσμο παρά στον πραγματικό.
Η ανάπτυξη της ψηφιακής ταυτότητας
Μια άλλη σημαντική πτυχή του αντίκτυπου των κοινωνικών δικτύων στον τρόπο κοινωνικοποίησης των νέων είναι η ανάπτυξη μιας ψηφιακής ταυτότητας, όπως επισημαίνει ο επίκουρος καθηγητής στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Βαλένθια, Μάρκος Γκαρθία-Βιδάλ.
Μέσω των κοινωνικών πλατφορμών, οι νέοι μπορούν να οικοδομήσουν και να παρουσιάσουν μια εξιδανικευμένη εκδοχή του εαυτού τους. Μπορούν να επιλέγουν προσεκτικά τις φωτογραφίες και τα μηνύματα που δημοσιεύουν για να προβάλλουν μια εικόνα που θεωρούν ελκυστική ή επιθυμητή. Αυτή η πρακτική δημιουργεί συχνά κοινωνική πίεση λόγω της διαφοράς μεταξύ της πραγματικής και της ψηφιακής ταυτότητας, καθώς και μια συνεχή αναζήτηση επιβεβαίωσης στον κόσμο του διαδικτύου.
Για τους ίδιους λόγους, η κουλτούρα των social media οδηγεί συχνά σε συνεχή σύγκριση με τους άλλους. Κατά συνέπεια, μελετώντας τις φαινομενικά τέλειες ζωές των άλλων στο διαδίκτυο, είναι εύκολο για τους νέους να αναπτύξουν αισθήματα φθόνου, ανασφάλειας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Ως εκ τούτου, μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά η συναισθηματική ευημερία και η ικανότητα δημιουργίας υγιών σχέσεων εκτός του εικονικού κόσμου. Επιπλέον, η εμμονή με τη διατήρηση μιας συγκεκριμένης εικόνας μπορεί να οδηγήσει τόσο σε έλλειψη αυθεντικότητας όσο και στο να μην είναι εύκολη η κατά πρόσωπο επικοινωνία.
Η δύναμη των διαδικτυακών κοινοτήτων
Παρά τις προκλήσεις και τις ανησυχίες που σχετίζονται με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίσουμε τις θετικές δυνατότητές τους για την οικοδόμηση διαδικτυακών κοινοτήτων. Τα social media είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να επικοινωνήσουν άνθρωποι που έχουν παρόμοια ενδιαφέροντα (π.χ. αθλητισμός, τέχνη, ακτιβισμός κ.λπ.). Έτσι, αυτές οι διαδικτυακές κοινότητες παρέχουν έναν ασφαλή και υποστηρικτικό χώρο, στον οποίο οι νέοι μπορούν να μοιραστούν όσα τους αρέσουν, να βρουν έμπνευση και να δημιουργήσουν ουσιαστικές σχέσεις.
Από την άλλη πλευρά, τα κοινωνικά δίκτυα έχουν δώσει στους νέους μια πλατφόρμα για να εκφραστούν και να προωθήσουν την κοινωνική αλλαγή. Στην πραγματικότητα, έχουν αποτελέσει βασικό εργαλείο σε κινήματα όπως ο ακτιβισμός για την κλιματική κρίση, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ και η φυλετική και κοινωνική δικαιοσύνη. Η δυνατότητα διασύνδεσης και κινητοποίησης μέσω των social media έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί ισχυρή δύναμη για την κοινωνική αλλαγή και τη δημιουργία μιας ενιαίας συνείδησης μεταξύ των νέων.
Ομοίως, τα social media έχουν γίνει βασικός φορέας για κριτική σκέψη και προβληματισμό, δημιουργώντας διάφορα κανάλια, που προωθούν τον πολιτισμό και αξίες όπως είναι ο πλουραλισμός, η ελευθερία, η πολιτιστική δημοκρατία, η κοινωνική συμμετοχή, η προσωπική αυτονομία και οι ανθρώπινες σχέσεις.
Ισορροπία και ευαισθητοποίηση
Αναμφισβήτητα, τα social media έχουν επηρεάσει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι κοινωνικοποιούνται, ανοίγοντας νέες ευκαιρίες διασύνδεσης και επικοινωνίας και δημιουργώντας ταυτόχρονα νέες προκλήσεις. Είναι σημαντικό, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, να διδάξουμε στους νέους να μάθουν να εξισορροπούν την ψηφιακή τους ζωή με την πραγματική τους ζωή, καθώς και να γνωρίζουν τον αντίκτυπο που μπορεί να έχουν τα κοινωνικά δίκτυα στη συναισθηματική τους ευημερία. Ακόμα, είναι σημαντικό να καλλιεργηθεί μια κουλτούρα αυθεντικότητας και σεβασμού στις κοινωνικές πλατφόρμες, προωθώντας την ενσυναίσθηση και την κατανόηση στο διαδίκτυο.
Τελικά, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένα ισχυρό εργαλείο που μπορεί να διευκολύνει την αλληλεπίδραση και τη διασύνδεση, αλλά μπορεί επίσης εύκολα να διαστρεβλώσει τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε και αντιλαμβανόμαστε τόσο τον εαυτό μας όσο και τους άλλους. Ως κοινωνία, με άλλα λόγια, πρέπει να ενθαρρύνουμε την υγιή και υπεύθυνη χρήση των social media, αναγνωρίζοντας τις δυνατότητές τους για την ανθρώπινη ανάπτυξη αλλά, ταυτόχρονα, υιοθετώντας και λαμβάνοντας μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων.
Έτσι, μόνο μέσω μιας ισορροπημένης και προσεκτικής προσέγγισης μπορούμε να αξιοποιήσουμε στο έπακρο τις δυνατότητες των κοινωνικών δικτύων και τον αντίκτυπό τους στον τρόπο με τον οποίο κοινωνικοποιούνται οι νέοι.
