Η Σλοβακία έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από ό,τι η Ευρώπη αντιλαμβάνεται. Στις 30 Σεπτεμβρίου, η μικρή ευρωπαϊκή χώρα διεξάγει βουλευτικές εκλογές που θα έχουν επιπτώσεις πολύ πέρα από τα σύνορά της. Αν οι δημοσκοπήσεις είναι σωστές, θα σηματοδοτήσουν την επιστροφή του Ρόμπερτ Φίτσο: ενός ανθρώπου που πλέκει το εγκώμιο της Μόσχας και έχει ως πρότυπο τον Βίκτορ Όρμπαν, τον ηγέτη της «εναλλακτικής δεξιάς» στη γειτονική Ουγγαρία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ θα μπορούσαν σύντομα να έχουν έναν νέο ταραχοποιό στο εσωτερικό τους.
Σύμφωνα με τον Guardian όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η Σλοβακία έκανε τα πάντα για να υπερασπιστεί την ουκρανική κυριαρχία. Κατά κεφαλήν, υπήρξε ένας από τους πιο πιστούς υποστηρικτές του Κιέβου, και έγινε η πρώτη χώρα του ΝΑΤΟ που έστειλε μαχητικά αεροσκάφη. Αν εκλεγεί ο Φίτσο, κινδυνεύει να κάνει στροφή 180 μοιρών και να δώσει την υποστήριξή της στον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Η Σλοβακία, μια χώρα μόλις 5 εκατομμυρίων κατοίκων, αποτελεί πεδίο δοκιμών για τη δύναμη της προπαγάνδας. Πέρυσι, ένας πρώην ακόλουθος Άμυνας πιάστηκε επ’ αυτοφώρω να προσφέρει χρήματα σε έναν Σλοβάκο δημοσιογράφο για να πλασάρει την προπαγάνδα του Κρεμλίνου σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία και πολλά άλλα. Όταν το βίντεο κυκλοφόρησε πριν από ενάμιση χρόνο από το ειδησεογραφικό πρακτορείο Denník N, έγινε viral και ο διπλωμάτης απελάθηκε.
Το think tank Globsec, το οποίο μετρά τις πολιτικές συμμαχίες των πρώην κομμουνιστικών κρατών και χρηματοδοτείται εν μέρει από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, δημοσιεύει έναν ετήσιο δείκτη ευπάθειας.
Η πιο πρόσφατη έρευνά της αποτελεί ένα σωτήριο ανάγνωσμα, με τη Σλοβακία να αποτελεί συχνά την εξαίρεση. Η Dominika Hajdu, επικεφαλής του Κέντρου της για τη Δημοκρατία και την Ανθεκτικότητα, αναφέρει ότι το 50% των Σλοβάκων πιστεύει ότι οι ΗΠΑ αποτελούν κίνδυνο για την ασφάλεια, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από ό,τι πριν από λίγα χρόνια, ενώ μόνο το 40% των Σλοβάκων πιστεύει ότι η Ρωσία είναι η κύρια υπεύθυνη για τον πόλεμο στην Ουκρανία, το χαμηλότερο ποσοστό στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη.
Λίγα χρόνια μετά τη διάλυση της Τσεχοσλοβακίας το 1993, το νέο ανεξάρτητο σλοβακικό κράτος στα νότια αποτελούσε ήδη αιτία ανησυχίας για τη Δύση. Ενώ άλλα μετακομμουνιστικά κράτη αγκάλιαζαν με ενθουσιασμό τη φιλελεύθερη δημοκρατία, η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μαντλίν Ολμπράιτ, την αποκαλούσε «μαύρη τρύπα» της περιοχής. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ καθυστέρησε. Τελικά εντάχθηκε, το 2004, την ίδια χρονιά που έγινε και μέλος της ΕΕ. Η παραδοχή τότε και στους δύο αυτούς θεσμούς ήταν ότι η Σλοβακία, επιτέλους, είχε μια σταθερή ταυτότητα και ένα σταθερό σύνολο συμμαχιών.
Τότε ήρθε ο Φίτσο, ένας πρωτότυπος λαϊκιστής. Ως πρωθυπουργός από το 2006 έως το 2010 και στη συνέχεια από το 2012 έως το 2018, ξεσπάθωσε κατά της Δύσης για το εγχώριο ακροατήριό του, αλλά φρόντισε να μην πάει κόντρα στο διεθνές status quo.
Αυτό που συνέβη στη συνέχεια συγκλόνισε τη Σλοβακία μέχρι τον πυρήνα της. Ο Ján Kuciak, ένας νεαρός ερευνητής δημοσιογράφος, ερευνούσε τη διαφθορά που αφορούσε την κυβέρνηση του Φίτσο, τις επιδοτήσεις της ΕΕ και την ιταλική μαφία. Στις 21 Φεβρουαρίου 2018, ο Kuciak και η αρραβωνιαστικιά του, Martina Kušnírová, αρχαιολόγος, πυροβολήθηκαν από πληρωμένους δολοφόνους στο διαμέρισμά τους έξω από την πρωτεύουσα.
Στις μεγαλύτερες διαδηλώσεις μετά τη Βελούδινη Επανάσταση που έριξε τον κομμουνισμό το 1989, δεκάδες χιλιάδες Σλοβάκοι βγήκαν στους δρόμους για να εκφράσουν την οργή τους. Τελικά, ο Φίτσο και ολόκληρο το υπουργικό συμβούλιο αναγκάστηκαν να παραιτηθούν – όχι πριν κατηγορήσει τον αμερικανό δισεκατομμυριούχο Τζόρτζ Σόρος για την υποκίνηση των διαδηλώσεων.
Η ελπίδα αναδύθηκε μέσα από τη φρίκη. Τον Ιούνιο του 2019, μια περιβαλλοντική ακτιβίστρια και δικηγόρος, η Zuzana Čaputová, κέρδισε εντυπωσιακά τις προεδρικές εκλογές. Μήνες αργότερα ψηφίστηκε νέα κυβέρνηση, προμηνύοντας αλλαγή. Ωστόσο, μέσα σε λίγες εβδομάδες από την ανάληψη των καθηκόντων της, άρχισε η πανδημία και μαζί της και τα προβλήματά της. Η Σλοβακία είχε τέσσερις πρωθυπουργούς τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Διαδοχικοί συνασπισμοί ήρθαν και έφυγαν, πασχίζοντας να αντιμετωπίσουν τον κορονοϊό, τον πληθωρισμό, την ενεργειακή κρίση και τον πόλεμο. Η τελευταία κυβέρνηση κατέρρευσε τον Δεκέμβριο εν μέσω πολλών εσωτερικών συγκρούσεων και έκτοτε η χώρα «ακροβατεί».
Η επιστροφή
Μια αξιοσημείωτη επιστροφή για τον Φίτσο. Σε ένα αντίγραφο του Όρμπαν, πέρασε το διάστημα της αντιπολίτευσης κινούμενος ακόμη πιο δεξιά, καταγγέλλοντας τους «Ουκρανούς φασίστες» και καταφερόμενος κατά της απόφασης της σλοβακικής κυβέρνησης να στείλει ό,τι όπλα είχε στην Ουκρανία. Στη συνέχεια αποκάλεσε την Čaputová «αμερικανίδα πράκτορα» και, σε μια απήχηση του Ντόναλντ Τραμπ, χαρακτήρισε τις πρόσφατες συλλήψεις ανώτερων επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών ως «πραξικόπημα υπό την ηγεσία της αστυνομίας».
Έχει αναφερθεί ότι υπάρχουν έως και 2.000 σελίδες στο Facebook που μοιράζονται αντιδυτική προπαγάνδα, με την Čaputová να προειδοποιεί για μια «πληροφοριακή καταιγίδα» πολιτικών καταγγελιών από τη δεξιά, που υποστηρίζεται από τη Ρωσία. Δυσοίωνα, έχει βαρεθεί και δεν θα θέσει υποψηφιότητα για δεύτερη θητεία.
Το κόμμα του Φίτσο, Smer-SD, προηγείται των άλλων κομμάτων στις δημοσκοπήσεις. Ο Ľuboš Blaha, μέλος του προεδρείου του κόμματος διαμορφώνει τη σύγκρουση της Ρωσίας με τη Δύση λιγότερο με στρατιωτικούς όρους και περισσότερο ως πολιτισμικό πόλεμο. «Τη βλέπουμε ως έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων των Ηνωμένων Πολιτειών εναντίον της Ρωσίας σε ουκρανικό έδαφος», λέει. «Το ζήτημα δεν αφορά τη Ρωσία και τη δημοκρατία. Πρόκειται για τη Ρωσία που προστατεύει την πολιτιστική, εθνική της ταυτότητα ενάντια σε αυτή τη φιλελεύθερη μανία της Δύσης».
Οι προεκλογικές εκστρατείες στη Σλοβακία έχουν συχνά επιφέρει δραματικές διακυμάνσεις της τελευταίας στιγμής και ένα περίπλοκο σύστημα ψηφοφορίας θα καταστήσει τη δημιουργία συνασπισμού πολύπλοκη. Για αυτό που δεν υπάρχει αμφιβολία, ωστόσο, είναι ότι ο Φίτσο είναι και πάλι σημαντικός παίκτης και η πολιτική που πρεσβεύει είναι και πάλι στη μόδα. Είναι ένα μέτρο του πόσο ακατάστατη έχει γίνει η πολιτική και πόσο έχει διαβρωθεί η πίστη στη φιλελεύθερη δημοκρατία εδώ στην καρδιά της Ευρώπης.
