Εκεί που «πονάει» προσπαθεί να χτυπήσει τη Ρωσία η Ευρωπαϊκή Ένωση, πλήττοντας τα έσοδά της από το πετρέλαιο. Ωστόσο, η Ένωση θα πρέπει να φροντίσει να μην βλάψει τον εαυτό της και την εύθραυστη παγκόσμια οικονομία.
Αναλυτικότερα, από σήμερα τίθεται σε ισχύ η απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού αργού πετρελαίου δια θαλάσσης. Όπως αναφέρει το Politico, πρόκειται για μία από τις πιο σκληρές κυρώσεις της ΕΕ μέχρι σήμερα, η οποία έχει σχεδιαστεί για να μειώσει τα έσοδα από ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιεί ο Βλαντιμίρ Πούτιν για να χρηματοδοτήσει την εισβολή του στην Ουκρανία.
Οι εξαγωγές πετρελαίου της Ρωσίας έχουν τεράστια σημασία για τον πλανήτη, καθώς είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας αργού στον κόσμο, μετά τη Σαουδική Αραβία. Το 2021, περίπου οι μισές από αυτές τις εξαγωγές πήγαν στην Ευρώπη.
Πάντως, σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο πόλεμος δεν έχει αλλάξει πολύ την ικανότητα της Ρωσίας να βγάλει μετρητά από το πετρέλαιο: Μέχρι στιγμής, οι συνολικές εξαγωγές πετρελαίου της Μόσχας έχουν ανέλθει σε 7,7 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα τον Οκτώβριο, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Αυτό είναι μόνο 400.000 βαρέλια την ημέρα χαμηλότερα από τα προπολεμικά επίπεδα. Η Μόσχα έχει εισπράξει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια από έσοδα από ορυκτά καύσιμα από την έναρξη του πολέμου, κάτι που ΗΠΑ και Ευρώπη θέλουν να αλλάξουν.
Σε νέα και αβέβαιη φάση ο ενεργειακός πόλεμος Δύσης – Ρωσίας
Νωρίτερα φέτος, η ΕΕ συμφώνησε για κυρώσεις που απαγορεύουν τις εισαγωγές πετρελαίου του Πούτιν δια θαλάσσης. Οι χώρες της G7 και η Αυστραλία έχουν επίσης απαγορεύσει τις εισαγωγές αργού. Η απαγόρευση συμπίπτει με την καθιέρωση ανώτατου ορίου τιμής 60 δολαρίων για το ρωσικό πετρέλαιο που αποστέλλεται στον υπόλοιπο κόσμο, το οποίο -θεωρητικά- θα επιβληθεί από την ΕΕ και την G7. Στη συνέχεια, τον Φεβρουάριο του 2023, τίθεται σε ισχύ μια νέα απαγόρευση της ΕΕ στις εισαγωγές ρωσικών πετρελαϊκών προϊόντων – όπως βενζίνης, ντίζελ και καυσίμων αεροσκαφών.
Τα τρία μέτρα έχουν όλα διαφορετικές πιθανές επιπτώσεις για την Ευρώπη, τη Ρωσία και την παγκόσμια τιμή του πετρελαίου — και όλα ενέχουν σημαντικούς κινδύνους σε ένα ήδη ασταθές οικονομικό και γεωπολιτικό περιβάλλον.
Τι σημαίνει η απαγόρευση του πετρελαίου από την ΕΕ
Από σήμερα Δευτέρα, οι χώρες της ΕΕ δεν θα μπορούν να εισάγουν ρωσικό αργό πετρέλαιο με πλοίο, με εξαίρεση τη Βουλγαρία, στην οποία δόθηκε περισσότερος χρόνος για να συμμορφωθεί.
Οι Βρυξέλλες δήλωσαν ότι περίπου το 90% των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου στην ΕΕ θα καλυφθεί από την απαγόρευση μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Το αργό πετρέλαιο είναι καύσιμο στην αρχική του κατάσταση – προτού μετατραπεί ή διυλιστεί στα προϊόντα που συναντούν οι περισσότεροι άνθρωποι στην καθημερινή τους ζωή, όπως η βενζίνη.
Ήδη φέτος, οι ρωσικές εξαγωγές στην ΕΕ έχουν μειωθεί δραματικά, μειώνοντας κατά 1,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως, σε συνολικά 3,95 εκατ. βαρέλια την ημέρα έως τον Οκτώβριο, σύμφωνα με τον ΔΟΕ. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ευρωπαϊκής προμήθειας έχει μεταφερθεί στην Κίνα και την Ινδία.
Το αποτέλεσμα της απαγόρευσης θα ήταν να ολοκληρωθεί αυτός ο «ανασχηματισμός» των παγκόσμιων ροών πετρελαίου, δήλωσε ο Claudio Galimberti, ανώτερος αντιπρόεδρος ανάλυσης στην εταιρεία έρευνας ενέργειας Rystad. «Υπάρχει η ικανότητα να ανακατευθυνθεί σχεδόν όλο το αργό που πηγαίνει στην Ευρώπη», είπε.
Εάν συμβεί αυτό, ο αντίκτυπος της θαλάσσιας απαγόρευσης του αργού πετρελαίου της Ευρώπης στην παγκόσμια τιμή του πετρελαίου μπορεί να είναι σχετικά μέτριος, πράγμα που σημαίνει ότι οι τιμές της βενζίνης για τους ευρωπαίους καταναλωτές δεν θα αυξηθούν απαραίτητα αμέσως. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις θα παρακολουθούν στενά τις τιμές του πετρελαίου τις επόμενες ημέρες.
Η αρχική αντίδραση της αγοράς ήταν σιωπηλή, με το αργό Brent να διαπραγματεύεται περίπου στα 87 δολάρια το βαρέλι, ελαφρά αυξημένο αλλά μειωμένο από το πρόσφατο υψηλό των 110 δολαρίων τον Ιούνιο.
Πού θα ρέει το πετρέλαιο
«Η ΕΕ θα εισάγει αργό πετρέλαιο από αλλού», δήλωσε ο Simone Tagliapietra, ανώτερος συνεργάτης στο think tank Bruegel. «Η Ρωσία πιθανότατα θα αυξήσει τις εξαγωγές αργού πετρελαίου της προς την Κίνα και την Ινδία, γεγονός που θα μειώσει τη ζήτηση για πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής και με τη σειρά της η Ευρώπη θα πάρει περισσότερο πετρέλαιο από τη Μέση Ανατολή και αλλού. Οι συνθήκες της αγοράς πρέπει να παραμείνουν αρκετά παρόμοιες».
Τέλος, η απαγόρευση της ΕΕ για το θαλάσσιο αργό δεν ισχύει για το πετρέλαιο που έρχεται στην Ευρώπη από τη Ρωσία μέσω αγωγών. Αυτό σημαίνει ότι η Ουγγαρία, η Τσεχική Δημοκρατία και η Σλοβακία θα συνεχίσουν να λαμβάνουν ρωσικό πετρέλαιο μέσω του αγωγού Druzhba.
Η Γερμανία και η Πολωνία λαμβάνουν επίσης προμήθειες μέσω αγωγών, αλλά έχουν δεσμευτεί μονομερώς να σταματήσουν αυτές τις εισαγωγές μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Λόγω της ιδιαίτερης εξάρτησής της, η Βουλγαρία έχει επίσης ειδική προσωρινή εξαίρεση από την απαγόρευση του ρωσικού θαλάσσιου πετρελαίου μέχρι το τέλος του 2024.
Πώς λειτουργεί το πλαφόν στο πετρέλαιο
Τον Σεπτέμβριο, οι χώρες της G7 και η ΕΕ ανακοίνωσαν σχέδια για περιορισμό της τιμής στην οποία μπορεί να εμπορεύεται το ρωσικό πετρέλαιο στην παγκόσμια αγορά – ένα σχέδιο που θα εφαρμοστεί ταυτόχρονα με την απαγόρευση της ΕΕ, από σήμερα.
Το πλαφόν θα επιβληθεί από τις χώρες της G7. Θα το κάνουν αυτό απαγορεύοντας στις ναυτιλιακές και ασφαλιστικές εταιρείες τους να εργάζονται σε ρωσικές αποστολές πετρελαίου που πωλούνται πάνω από την ανώτατη τιμή. Το επίπεδο του ανώτατου ορίου αποτέλεσε αντικείμενο μακράς συζήτησης -ιδιαίτερα εντός της ΕΕ- η οποία τελικά συμφώνησε σε τιμή 60 δολαρίων ανά βαρέλι. Το επίπεδο ανώτατου ορίου θα επανεξεταστεί, με βάση τις αλλαγές στην αγορά πετρελαίου.
Αλλά στο επίπεδο των 60 δολαρίων ανά βαρέλι, το ανώτατο όριο μπορεί να μην επηρεάσει πραγματικά τα έσοδα από το πετρέλαιο της Μόσχας, προς το παρόν. Το ρωσικό πετρέλαιο διαπραγματεύεται αυτήν τη στιγμή σε χαμηλότερη τιμή στην παγκόσμια αγορά — την περασμένη εβδομάδα ήταν περίπου 52 δολάρια το βαρέλι. Γι’ αυτό ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμρ Ζελένσκι χαρακτήρισε το μέτρο ως «αδύναμο».
«Ένα ανώτατο όριο τιμής γύρω στα 60 δολάρια το βαρέλι, δεν θα βλάψει τη Ρωσία», είπε η Ταλιαπιέτρα. «Αυτό δεν είναι το βέλτιστο από γεωπολιτική άποψη, αλλά μπορεί να έχει νόημα αν το εισάγουμε πρώτα και μετά αυξήσουμε την πίεση με την πάροδο του χρόνου χαμηλώνοντας το ανώτατο όριο».
Τα πλοία εκτός ΕΕ που παραβιάζουν το ανώτατο όριο θα αντιμετωπίσουν επίσης μια αρκετά ήπια κύρωση: οι αερομεταφορείς της ΕΕ δεν θα επιτρέπεται να τα ασφαλίζουν, να χρηματοδοτούν ή να τα εξυπηρετούν για τη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου για 90 ημέρες. Οι κυρώσεις για τα πλοία της ΕΕ θα καθορίζονται από την εθνική νομοθεσία κάθε χώρας.
Ποιο είναι λοιπόν το νόημα για πλαφόν στα 60 δολάρια;
Στην πραγματικότητα, το ανώτατο όριο της G7 προοριζόταν πάντα ως μέσο μείωσης των εσόδων της Ρωσίας από το πετρέλαιο, χωρίς να προκαλείται μεγάλη αναστάτωση στην παγκόσμια αγορά, εμποδίζοντας ουσιαστικά την εξαγωγή τεράστιων ποσοτήτων ρωσικού πετρελαίου στον κόσμο.
Χωρίς το ανώτατο όριο, οι κυρώσεις της ΕΕ που τέθηκαν σε ισχύ τη Δευτέρα θα είχαν εμποδίσει την ικανότητα της Ρωσίας να ανακατευθύνει τις ευρωπαϊκές εξαγωγές πετρελαίου της στην Ινδία και την Κίνα, οι οποίες βασίζονται στη ναυτιλία με δεξαμενόπλοια που διευκολύνονται από ασφαλιστικές εταιρείες της ΕΕ και της Βρετανίας και άλλες υπηρεσίες.
Αυτό θα είχε τον κίνδυνο να αφαιρεθούν εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως ρωσικού πετρελαίου από την παγκόσμια αγορά και θα ήταν «εξαιρετικά κρίσιμη υπόθεση» για την τιμή του πετρελαίου, είπε ο Galimberti.
Σε ένα βαθμό, λοιπόν, το ανώτατο όριο της τιμής του πετρελαίου ως έχει, έχει γίνει ένα μέτρο ελέγχου του πληθωρισμού, όσο και ένας τρόπος για τη μείωση των εσόδων της Ρωσίας.
Πώς θα αντιδράσει η Ρωσία
Τις τελευταίες εβδομάδες, ρώσοι υπουργοί απείλησαν επανειλημμένα να σταματήσουν την πώληση πετρελαίου σε χώρες που συνεργάζονται με το ανώτατο όριο τιμών της G7. Το πώς το ανώτατο όριο σε τιμή υψηλότερη από την αγορά θα επηρεάσει την απάντηση της Μόσχας μένει να φανεί. Ωστόσο, η Ρωσία έχει ήδη συγκεντρώσει έναν λεγόμενο σκιώδη στόλο γερασμένων δεξαμενόπλοιων – και έχει εισχωρήσει στη δημιουργία των δικών της παρόχων θαλάσσιων ασφαλίσεων – προκειμένου να παρακάμψει το ανώτατο όριο, δήλωσε η Τατιάνα Μίτροβα από το Κέντρο Παγκόσμιας Ενεργειακής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Κολούμπια.
Η Μίτροβα είπε ότι η Ρωσία θα μπορούσε να «μειώσει τις εξαγωγές και την παραγωγή της» σε μια προσπάθεια να ανεβάσει την παγκόσμια τιμή του πετρελαίου και να βλάψει τις οικονομίες των αντιπάλων της.
«Οι άνθρωποι υποθέτουν ότι θα πρέπει να υπάρχει ορθολογική οικονομική συμπεριφορά από τη Ρωσία… Αλλά ειλικρινά κοιτάζοντας όλα όσα συμβαίνουν στη Ρωσία, δεν θα το ονόμαζα ορθολογική συμπεριφορά. Τα οικονομικά συμφέροντα μπορούν να θυσιαστούν υπέρ πολιτικών και στρατιωτικών στόχων», είπε.
Μιλώντας την Κυριακή, ο ρώσος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Αλεξάντερ Νόβακ είπε ότι το Κρεμλίνο θα επιδιώξει να «απαγορεύσει» τις πωλήσεις πετρελαίου κάτω από το ανώτατο όριο τιμής – ακόμα κι αν αυτό σημαίνει μείωση της παραγωγής πετρελαίου. «Θα πουλήσουμε πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου σε εκείνες τις χώρες που θα συνεργαστούν μαζί μας με τους όρους της αγοράς, ακόμα κι αν χρειαστεί να μειώσουμε κάπως την παραγωγή», δήλωσε ο Νόβακ, σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS .
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε τη Δευτέρα ότι το ανώτατο όριο θα αποσταθεροποιήσει τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, αλλά δεν θα βλάψει την ικανότητα της Μόσχας να διατηρήσει τον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας, όπως μετέδωσε το Reuters.
Η αντίδραση των άλλων πετρελαιοπαραγωγών χωρών θα παρακολουθηθεί επίσης στενά. «Ο ΟΠΕΚ κατανοεί ότι εάν αυτός ο μηχανισμός είναι επιτυχής, θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε άλλες περιπτώσεις – οι χώρες του ΟΠΕΚ θα μπορούσαν να γίνουν οι ίδιες ο επόμενος στόχος», είπε η Μίτροβα. «Δεν είναι ευχαριστημένοι με αυτόν τον μηχανισμό. Θέλουν να αποτύχει».
Ο όμιλος ΟΠΕΚ + -που περιλαμβάνει τη Σαουδική Αραβία, άλλες μεγάλες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής, της Κεντρικής Ασίας και της Ρωσίας- συμφώνησε να μην αλλάξει πολιτική προς το παρόν, ανέφερε το Reuters.
Τι γίνεται με την απαγόρευση του ντίζελ
Ακόμα κι αν ο κόσμος περάσει τις επόμενες εβδομάδες χωρίς μεγάλη αστάθεια στις αγορές πετρελαίου, η επόμενη μεγάλη έκρηξη κυρώσεων της ΕΕ θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντικό σοκ — τόσο για τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης όσο και για τις παγκόσμιες τιμές.
Η απαγόρευση της ΕΕ για τα «διυλισμένα προϊόντα πετρελαίου» από τη Ρωσία, που τίθεται σε ισχύ στις 5 Φεβρουαρίου 2023, είναι «η πιο σημαντική», είπε ο Galimberti — ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ένα προϊόν: το ντίζελ.
«Η Ευρώπη εξαρτάται από τη Ρωσία για τις εισαγωγές ντίζελ: το 60% προέρχεται από τη Ρωσία. Δεν υπάρχουν εύκολες εναλλακτικές», είπε. «Θα υπάρξει πιθανή έλλειψη ντίζελ για την Ευρώπη στα μέσα του χειμώνα. Το ντίζελ χρησιμοποιείται σχεδόν παντού στην Ευρώπη από τα αυτοκίνητα, μέχρι τη βιομηχανία και τη θέρμανση».
Σε αντίθεση με το αργό, η Κίνα και η Ινδία «θα προτιμούσαν να αγοράσουν αργό και να το διυλίσουν. Αυτή ήταν πάντα η στρατηγική τους» πρόσθεσε ο Galimberti.
Τι συμβαίνει με το ρωσικό ντίζελ;
Η Ρωσία μπορεί να είναι σε θέση να πουλήσει ορισμένες από τις πρώην ευρωπαϊκές εξαγωγές διυλισμένων προϊόντων της στη Βόρεια Αφρική και την Τουρκία, αλλά όχι στους ίδιους όγκους. «Αυτό σημαίνει ότι θα μειώσουν τη δική τους παραγωγή αργού», είπε ο Galimberti. «Το αργό πρέπει να διυλιστεί σε προϊόντα πετρελαίου. Αν δεν βρεις αγορά για προϊόντα πετρελαίου, είτε τα καταναλώνεις μόνος σου είτε τα αποθηκεύεις». Ωστόσο, η Ρωσία δεν διαθέτει την ικανότητα για σημαντική αποθήκευση, πρόσθεσε ο Galimberti.
Πότε αναμένεται αύξηση στην τιμή του πετρελαίου
«Αν από την αγορά αφαιρέσετε περίπου 1 εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα, κάτι που πιστεύουμε ότι θα χάσει η Ρωσία ως αποτέλεσμα της απαγόρευσης των εξαγωγών προϊόντων, αυτό θα είναι μεγάλη υπόθεση. Αυτό είναι περίπου το 1% της συνολικής αγοράς. Δεν ακούγεται μεγάλο θέμα, αλλά τα πάντα στην αγορά πετρελαίου βασίζονται σε οριακά οικονομικά δεδομένα. Χρειάζεται ένα μικρό ποσό για να ανατρέψει το υπόλοιπο και να έχουμε πολύ υψηλότερες τιμές — κάτι που αναμένουμε ότι θα συμβεί τον Φεβρουάριο».
Ο ΔΟΕ έχει προβλέψει επίσης στη μηνιαία έκθεσή του για το πετρέλαιο για τον Νοέμβριο ότι η ρωσική παραγωγή πετρελαίου θα μπορούσε να μειωθεί κατά 1,4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως το 2023 — δυνητικά ανεβάζοντας τις παγκόσμιες τιμές. «Το εύρος της αβεβαιότητας δεν ήταν ποτέ τόσο μεγάλο», ανέφερε η έκθεση.
