Μετά τις πρόσφατες ανακοινώσεις από τον Βλαντιμίρ Πούτιν για Hub φυσικού αερίου στην Τουρκία, ο Ταγίπ Ερντογάν είχε την Παρασκευή (9/12) συνάντηση με τον επικεφαλής της Gazprom.
Ο Αλεξέι Μίλερ, το «αφεντικό» του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού Gazprom συνάντησε τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη. Όπως μετέδωσε το Reuters, συζήτησαν τις προοπτικές για τον τουρκικό κόμβο φυσικού αερίου καθώς και τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στην Τουρκία, όπως ανακοίνωσε η Gazprom.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έχει προτείνει από τον περασμένο Οκτώβριο την Τουρκία ως βάση για τις προμήθειες φυσικού αερίου της Ευρώπης. Η πρόταση έρχεται μετά τις ζημιές στους αγωγούς Nord Stream στη Βαλτική Θάλασσα τον Σεπτέμβριο έπειτα από εκρήξεις.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει επιβεβαιώσει από την πρώτη στιγμή το ενδιαφέρον της Τουρκίας για το έργο που προτείνει η Ρωσία, για τη δημιουργία κόμβου φυσικού αερίου στο τουρκικό έδαφος.
Ήδη έχει δοθεί εντολή στα υπουργεία ενέργειας των δύο κρατών να βρουν κατάλληλο χώρο για την κατασκευή διεθνούς κέντρου διανομής φυσικού αερίου. Ο Ερντογάν μάλιστα, αποκάλεσε τη Θράκη στο βορειοδυτικό – ευρωπαϊκό – τμήμα της Τουρκίας ως το «κατάλληλο μέρος» για την κατασκευή κόμβου.
Μολονότι το έργο είναι στα σπάργανα, πολλά πράγματα μπορεί να αλλάξουν καθώς προχωρά. Εφόσον υλοποιηθεί, υπόσχεται να αναδιαμορφώσει ριζικά την ενεργειακή αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι χώρες των οποίων οι οικονομίες είχαν προηγουμένως ωφεληθεί από τη συνεργασία με τη Ρωσία (κυρίως η Γερμανία) θα δεχτούν σοβαρά πλήγματα. Αντίθετα, η Τουρκία, η νοτιοανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια θα αποκτήσουν πραγματικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα με τη μορφή φθηνότερου φυσικού αερίου από τη Ρωσία.
«Η Τουρκία δεν θα γίνει απλώς ο μεγαλύτερος κόμβος φυσικού αερίου στην Ευρώπη, αλλά πιθανότατα ο μοναδικός κόμβος», έχει δηλώσει ο Σεργκέι Κοντράτιεφ, αναπληρωτής επικεφαλής του οικονομικού τμήματος στο Ινστιτούτο Ενέργειας και Οικονομικών. Υπενθύμισε ότι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000, η Ουκρανία είχε βασικό ρόλο.
Αλλά επρόκειτο μόνο για έναν κόμβο διαμετακομιστικού αερίου, επειδή δεν υπήρχε ανταλλαγή υγρού αερίου στο ουκρανικό έδαφος, όπου θα καθορίζονταν οι τιμές. Ωστόσο, η Ουκρανία όχι μόνο λάμβανε φθηνό φυσικό αέριο για τις δικές της ανάγκες, αλλά κέρδιζε δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως από τη διαμετακόμιση ρωσικών καυσίμων.
Πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Γερμανία υποτίθεται ότι θα γινόταν ο μεγαλύτερος ευρωπαϊκός κόμβος φυσικού αερίου στο πλαίσιο του κλεισίματος του κοιτάσματος του Γκρόνινγκεν το 2024-2025, της σταδιακής υποβάθμισης του εμπορίου άνθρακα και της αύξησης του μεριδίου του φυσικού αερίου λόγω της εκτόξευσης του Nord Stream 2. Η σημασία του κόμβου φυσικού αερίου στο Baumgarten στην Αυστρία, όπου το φυσικό αέριο προέρχεται από την Ουκρανία, θα περιοριζόταν σε δευτερεύοντες ρόλους.
Ωστόσο, τα γεγονότα του 2022 ακύρωσαν όλες αυτές τις πρωτοβουλίες. Αρχικά, επιβλήθηκαν κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας και στη συνέχεια κρατικοποιήθηκαν τα περιουσιακά στοιχεία της Gazprom στη Γερμανία.
Ακολούθησε η αναστολή της πιστοποίησης του Nord Stream 2, η εμφάνιση προβλημάτων με την επισκευή γερμανικών τουρμπινών και η διακοπή λειτουργίας του Nord Stream 1.
Τι κέρδος θα έχει η Τουρκία
Εδώ υπάρχουν επιφυλάξεις, καθώς ο ρόλος της Τουρκίας δεν είναι απόλυτα σαφής. Οι ειδικοί μιλούν για δύο πιθανότητες. Είτε η Τουρκία θα γίνει χώρα διέλευσης του ρωσικού φυσικού αερίου στα σύνορα με την ΕΕ, είτε το ρωσικό αέριο θα αλλάξει ιδιοκτησία ακόμη και στα σύνορα με την Τουρκία και μετά η Άγκυρα θα μεταπωλήσει ρωσικό αέριο (νόμιμα, ήδη τουρκικό). Η ρωσική πλευρά, φυσικά, ενδιαφέρεται να πουλήσει η ίδια φυσικό αέριο, και όχι να το κάνει μέσω μεσάζοντα.
Επομένως, το πρώτο κέρδος της Άγκυρας θα είναι είτε από πληρωμές διαμετακόμισης είτε από κέρδη από τη μεταπώληση ρωσικού φυσικού αερίου. Επιπλέον, η ίδια η Τουρκία θα μπορεί να διεκδικήσει την αγορά του ρωσικού φυσικού αερίου σε πολύ χαμηλή τιμή.
Είναι επίσης σημαντικό ότι το φθηνό φυσικό αέριο αποτελεί σοβαρό βοήθημα για την οικονομία της χώρας, τη βιομηχανία και την κοινωνική ευημερία. Και αυτό τώρα λείπει πολύ από την τουρκική οικονομία, αφού αυτή τη στιγμή υπάρχει υποτίμηση του τοπικού νομίσματος και υψηλός πληθωρισμός. Ίσως η Τουρκία να μπορέσει ακόμη και να επηρεάσει τον καθορισμό των τιμών του φυσικού αερίου – εάν καταφέρει να συμφωνήσει σε αυτό τόσο με τη Ρωσία όσο και με τους Ευρωπαίους καταναλωτές.
Ποιοι κερδίζουν και ποιοι χάνουν
Οι χώρες που αγοράζουν ρωσικό αέριο μέσω του αγωγού Turkish Stream θα επωφεληθούν επίσης. Πρώτα απ ‘όλα, αυτές είναι οι βαλκανικές χώρες και οι χώρες της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης. Βασικά ενδιαφερόμενα μέρη, λέγεται ότι είναι η Ουγγαρία, η Αυστρία και η Ιταλία, ως οι μεγαλύτεροι αγοραστές. Η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Σερβία και ακόμη και η Σλοβακία, μπορούν επίσης να βασιστούν σε αυτό το αέριο.
Πώς θα αλλάξει ο χάρτης αερίου της Ευρώπης; Όχι μόνο η Τουρκία και η Γερμανία, αλλά ολόκληρες ομάδες χωρών θα αλλάξουν θέσεις. Η Ευρώπη θα χωριστεί σε δύο διαφορετικές αγορές. Από τη μια θα είναι η Γερμανία, οι χώρες της Βαλτικής, η Πολωνία και γενικά οι σκανδιναβικές χώρες, που θα επικεντρωθούν στην προμήθεια ακριβού αμερικανικού LNG και νορβηγικού φυσικού αερίου.
Από την άλλη πλευρά θα είναι τα Βαλκάνια, η Νότια και η Κεντρική Ευρώπη, που θα λαμβάνουν φθηνότερο αέριο από τη Ρωσία μέσω Τουρκίας.
Εάν οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης μπορέσουν να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους, τότε θα δημιουργήσουν μια ζώνη σχετικά φθηνού αερίου. Θα είναι ένα είδος νέας αγοράς με κανονικό ανταγωνισμό μεταξύ προμηθευτών. Μακροπρόθεσμα, μπορεί να προστεθούν προμηθευτές από το Ιράν, καθώς και από το Ισραήλ, εκτιμά ο Κοντράτιεφ.
