Πλησιάζει η κορύφωση του θείου δράματος, με την Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα να βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής. Η εβδομάδα αυτή, που καλείται και ως «Εβδομάδα των Παθών», είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη του Ιησού Χριστού, πριν την Ανάσταση και την Ανάληψή του και έχει ονομαστεί ως «Μεγάλη», σε ανάμνηση των ιδιαίτερα σημαντικών («Μεγάλων») για την ορθόδοξη πίστη γεγονότων που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκειά της.
Σκοπός της Μεγάλης Εβδομάδας και των τελετών που συμβαίνουν κατά τη διάρκειά της είναι οι πιστοί να «συμπορευτούν» με τον Ιησού, να μετανιώσουν ειλικρινά για τις αμαρτίες τους και να σωθούν, μέσα από το δρόμο που χάραξε εκείνος.
Στην πραγματικότητα, η λειτουργία της Μεγάλης Δευτέρας πραγματοποιείται ήδη από το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας (Κυριακή των Βαΐων). Αντίστοιχα, ο όρθρο της Μεγάλης Τρίτης λαμβάνει χώρα το απόγευμα της Μεγάλης Δευτέρας και ούτω καθεξής, μέχρι την ολοκλήρωση της Μεγάλης Εβδομάδας το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, οπότε και πραγματοποιείται ο Όρθρος και η Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία της Κυριακής του Πάσχα.
Η εκκλησία αποφάσισε ο όρθρος της επόμενης ημέρας να ψάλλεται από το απόγευμα της προηγούμενης, έτσι ώστε να μπορέσουν όσο είναι δυνατόν περισσότεροι πιστοί να συμμετέχουν στις Ακολουθίες. Συνήθως οι λειτουργίες γίνονται αργά το απόγευμα, στις 19:30, ώρα που οι περισσότεροι έχουν σχολάσει.
Οι Ακολουθίες το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων (Όρθρος Μεγάλης Δευτέρας)
Το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων, στην εκκλησία πραγματοποιείται η Ακολουθία του Νυμφίου, που είναι και ο όρθρος της Μεγάλης Δευτέρας.
Η ημέρα είναι αφιερωμένη στη ζωή του Ιωσήφ του Παγκάλου, τον οποίο τα αδέρφια του, επειδή τον φθονούσαν, έριξαν σε έναν βαθύ λάκκο. Εξαπατώντας τον πατέρα τους, Ιακώβ, τον έπεισαν ότι δήθεν τον κατασπάραξε ένα θηρίο και έπειτα τον πώλησαν σε εμπόρους για 30 αργύρια. Με τη σειρά τους, οι έμποροι τον πούλησαν στον αρχιμάγειρα του Αιγύπτιου Φαραώ Πετεφρή, ο οποίος και τον καταδίκασε σε φυλάκιση, αφότου η γυναίκα του Πετεφρή τον συκοφάντησε, επειδή ο Ιωσήφ αρνήθηκε να ενδώσει στις ερωτικές της επιθυμίες.
Όταν όμως ο Φαραώ είδε ένα όνειρο, ο Ιωσήφ το ερμήνευσε σωστά, προβλέποντας πως στη χώρα θα έρθουν επτά χρόνια ευφορίας, που θα τα ακολουθήσουν άλλα επτά χρόνια πείνας. Ενθουσιασμένος από τη Σοφία του, ο Πετεφρής έδωσε σημαντικά αξιώματα στον Ιωσήφ, ο οποίος φρόντισε τον λαό των Αιγυπτίων στα δύσκολα χρόνια του λιμού.
Την ίδια μέρα, γιορτάζουμε και την μεγάλη, καταπράσινη αλλά άκαρπη συκιά, την οποίο ο Ιησούς συνάντησε, περπατώντας στους δρόμους της Ιερουσαλήμ, και καταράστηκε όταν είδε ότι δεν έφερε σύκα, με αποτέλεσμα η συκιά αμέσως να ξεραθεί. Η παραβολή της συκιάς συμβολίζει αφενός τόσο τη Συναγωγή των Εβραίων, η οποίοι αν και επιφανειακά ενάρετοι ήταν άκαρποι από καλά έργα, όσο και κάθε άνθρωπο που στερείται πνευματικών καρπών, αρετών, αποκαλύπτοντας πως ο Θεός δεν έχει μόνο τη δύναμη να ευεργετεί, αλλά και να τιμωρεί.
Οι Ακολουθίες το βράδυ της Μεγάλης Δευτέρας (Όρθρος Μεγάλης Τρίτης)
Ο Όρθρος της Μεγάλης Τρίτης είναι αφιερωμένος στις δριμείες κατηγορίες του Ιησού κατά των θρησκευτικών αρχηγών του Ισραήλ: των Γραμματέων και των Φαρισαίων. Κατά τη διάρκεια της Ακολουθίας συνεχίζεται η ανάγνωση από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, όπου γίνεται λόγος για τη Δευτέρα Παρουσία και την Ημέρα της Κρίσης.
Έτσι, έχουμε αρχικά τη γνωστή παραβολή των Δέκα Παρθένων (παρανύμφων), οι οποίες περίμεναν τον γαμπρό. Όπως αναφέρει το Ευαγγέλιο, οι δέκα ήταν φρόνιμες και είχαν αρκετό λάδι για τις λάμπες που θα χρησιμοποιούσαν κατά την διάρκεια της αναμονής τους, ενώ οι άλλες πέντε ήταν «ανόητες» και έφεραν μαζί τους μόνο τους λαμπτήρες τους, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να αποκλειστούν από τη γιορτή. Η παραβολή αυτή μας καλεί να είμαστε προετοιμασμένοι για την Ημέρα της Κρίσης.
Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τρίτης θυμόμαστε και την Παραβολή των Ταλάντων, σύμφωνα με την οποία ο αφέντης (Θεός) εμπιστεύτηκε την περιουσία (χαρίσματα) Του στους δούλους Του, δίνοντας σε άλλους περισσότερα και άλλοι λιγότερα. Κάποιοι τα καλλιέργησαν και τα αύξησαν, όμως ο ένας ήταν οκνηρός και έθαψε το μοναδικό τάλαντο που του δόθηκε, με αποτέλεσμα ο αφέντης τελικά να του το πάρει και να τον δώσει στον άλλον που δούλεψε πιο σκληρά και αύξησε την περιουσία του. Η παραβολή αυτή αναφέρεται στα χαρίσματα που μας δίνει ο Θεός και μας θυμίζει ότι πρέπει να εργαζόμαστε σκληρά για να τα καλλιεργούμε.
Οι Ακολουθίες το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης (Όρθρος Μεγάλης Τετάρτης)
Την Μεγάλη Τετάρτη, στην εκκλησία ψάλλεται ένας από τους πιο δημοφιλείς όρθρους της θρησκευτικής υμνολογίας, το Τροπάριο της Κασσιανής. Πρόκειται για μια ιστορία, αφιερωμένη στην αμαρτωλή γυναίκα, η οποία μετανιωμένη άλειψε τα πόδια του Κυρίου με μύρο, και συγχωρέθηκε για τα αμαρτήματά της, αφού έδειξε μεγάλη αγάπη και πίστη.
Οι Ακολουθίες το βράδυ της Μεγάλης Τετάρτης (Όρθρος Μεγάλης Πέμπτης)
Πλησιάζοντας προς την κορύφωση του θείου δράματος, η Μεγάλη Πέμπτη τιμά τέσσερα γεγονότα:
1. Τον ιερό νιπτήρα, όπου ο Ιησούς έπλυνε τα πόδια των 12 Αποστόλων, μια κίνηση που συμβολίζει τη σημασία της ταπεινότητας, δείχνοντας σε όλους ότι δεν πρέπει να επιζητούμε τα πρωτεία. (Η αναπαράσταση της τελετής του Νιπτήρος πραγματοποιείται κάθε χρόνο στο νησί της Πάτμου)
2. Το Μυστικό Δείπνο, του Χριστού με τους μαθητές Του, όπου και τους κοινώνησε το Σώμα και το Αίμα Του, λέγοντας: «Λάβετε φάγετε τοῦτό μου ἐστι τὸ σῶμά, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κλώμενον, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καθώς και: πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτό ἐστι τὸ αἷμά μου τὸ τῆς καινῆς διαθήκης τὸ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον». Μέσα από αυτό το γεγονός, ο Υιός του Θεού παρέδωσε στους πιστούς το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
3. Της προσευχής του Ιησού προς τον πατέρα του στο Όρος των Ελαίων της Ιερουσαλήμ, λίγο πριν τη σύλληψή του, όπου φανερώνει την αγάπη του για τους ανθρώπους, ενώ παρακαλά για την διαφύλαξη και τον αγιασμό τους.
4. Της προδοσίας του Κυρίου από τον μαθητή του, Ιούδα, ο οποίος τον υπέδειξε με ένα φιλί στους στρατιώτες του αρχιερέα Καϊάφα, με το αντίτιμο των «τριάντα αργυρίων». Η ιστορία αυτή σηματοδοτεί την αρχή των Παθών του Χριστού.
Οι Ακολουθίες το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης (Όρθρος Μεγάλης Παρασκευής)
Σημειώνουμε ότι οι τέσσερις πρώτες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας μας προετοιμάζουν πνευματικά για το θείο δράμα, με τις Ακολουθίες να ονομάζονται «Ακολουθίες του Νυμφίου».
Τη Μεγάλη Παρασκευή, λοιπόν, τελείται η «Ακολουθία των Παθών», η οποία μας θυμίζει και μας καλεί όλους να μετέχουμε στα Πάθη του Ιησού, δηλαδή:
- Τα πτυσίματα
- Τα μαστιγώματα
- Τις κοροϊδίες
- Τους εξευτελισμούς
- Τα χτυπήματα
- Το αγκάθινο στεφάνι
- Την σταύρωση
- Τον θάνατο
Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας πραγματοποιείται η ανάγνωση αποσπασμάτων από τα 12 Ευαγγέλια, τα οποία περιγράφουν τα γεγονότα από τη σύλληψη έως και την ταφή του Χριστού.
Μέχρι λίγο πριν τις 11:00 το πρωί τελούνται οι ακολουθίες των Μεγάλων Ωρών, με τις γυναίκες να ενώ ψέλνουν το μοιρολόι της Παναγίας και να κλαίνε για τον Χριστό, ενώ οι πιστοί προσκυνούν και αποτείνουν φόρο τιμής στον σταυρωθέντα.
Το μεσημέρι της ίδιας μέρας τελείται ο Εσπερινός του Μεγάλου Σαββάτου, όπου ο Χριστός αποκαθηλώνεται και τοποθετείται στον Επιτάφιο, ενώ πραγματοποιείται και ο στολισμός του επιταφίου. Το βράδυ, γίνεται η περιφορά του επιταφίου, καθώς ψάλλεται ο επιτάφιος θρήνος, δηλαδή Όρθρος του Μεγάλου Σαββάτου.
Οι Ακολουθίες το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής (Όρθρος Μεγάλου Σαββάτου)
Το Μεγάλο Σάββατο τιμάται τόσο η ταφή του Ιησού, όσο και την Κάθοδό Του στον Άδη, όπου και κήρυξε το Ευαγγέλιο στους νεκρούς. Είναι επίσης γνωστό και ως «Αλάδωτο Σάββατο», καθώς πρόκειται για το μόνο Σάββατο του έτους κατά το οποίο νηστεύεται και το λάδι.
Ήδη από το πρωί λαμβάνει χώρα ο Εσπερινός της Κυριακής του Πάσχα, όπου και γιορτάζεται η πρώτη Ανάσταση, κατά την οποία ψάλλεται το «Ανάστα ο Θεός».
Το βράδυ του Σαββάτου, οι πιστοί συγκεντρώνονται στην εκκλησία, όπου γίνεται η θεία λειτουργία της Κυριακής του Πάσχα. Τότε, τελείται η Ακολουθία της Αναστάσεως και ψάλλεται το «Δεύτε λάβετε φως», με το Άγιο φως να προσφέρεται από τον ιερέα στους πιστούς.
Οι Ακολουθίες το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου (Όρθρος Κυριακής του Πάσχα)
Αν και οι πιστοί έχουν συγκεντρωθεί στο ναό από το βράδυ, το «Χριστός Ανέστη» ψάλλεται μόλις σημάνει 12 π.μ την Κυριακή του Πάσχα, ο οποίος ακολουθείται από τον Όρθρο και την Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία της Κυριακής του Πάσχα.
Ακολουθούν τα βεγγαλικά και η μεταφορά του Αγίου Φωτός στα σπίτια των πιστών με λαμπάδες, καθώς και το πρώτο αρτύσιμο γεύμα μετά τη νηστεία της Σαρακοστής.
Το πρωί της Κυριακής του Πάσχα (σε ορισμένες, όμως, περιοχές το απόγευμα), τελείται ο «Εσπερινός τη Αγάπης» όπου το Ιερό Ευαγγέλιο διαβάζεται σε πολλές γλώσσες, ενώ εξυμνείται η νίκη του θανάτου και διατρανώνεται η εποχή της Καινούριας Διαθήκης, της χαράς και της Αναστάσιμης ελπίδας.
