Το Αλβανικό μέτωπο ξεκινάει τις πρώτες πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου του 1940, όταν η Ιταλία κηρύσσει τον πόλεμο στην Ελλάδα και εξαπολύει επίθεση στην Ήπειρο.
Σε σύντομο χρονικό διάστημα, η Ελλάδα από αμυνόμενη χώρα περνάει στην αντεπίθεση, ενώ η προπαγάνδα της εποχής αναφέρει ότι «οι Έλληνες θα πετάξουν τους Ιταλούς στη θάλασσα».
Μάλιστα, είναι η πρώτη χώρα που αντιστέκεται με επιτυχία στον Άξονα, ενώ οι νίκες στα βουνά της Ηπείρου αποτελούν τις πρώτες νικητήριες μάχες των Συμμάχων.
Πώς η Ελλάδα αντιστάθηκε στην Ιταλία και πώς δημιουργήθηκε ο μύθος του Αλβανικού μετώπου, το οποίο έπειτα κατέρρευσε;
Οι δύο στρατοί
Ο ελληνικός στρατός είναι απαρχαιωμένος και αρκετά μικρότερος από τον ιταλικό, ενώ αντιμετωπίζει πολλές ελλείψεις σε πολεμοφόδια. Παρόλα αυτά, νικάει τις ελληνοϊταλικές μάχες, ενώ καταγράφει τις πρώτες συμμαχικές νίκες, δημιουργώντας το ερώτημα, πως επετεύχθει κάτι τέτοιο.
Καταρχάς, πρέπει να ληφθεί υπόψη η κατάσταση των δύο στρατών λίγα χρόνια πριν τον πόλεμο. Η Ιταλία, είναι μια αναπτυσσόμενη οικονομική δύναμη της Ευρώπης, η οποία υστερεί όμως στο στρατιωτικό σκέλος. Εισάγει τις πρώτες ύλες για το οπλοστάσιο της και δεν διαθέτει μια ισχυρή βιομηχανία που να μπορεί να υποστηρίξει ένα ολοκληρωτικό πόλεμο μακράς διάρκειας. Επίσης, με εξαίρεση ορισμένα μοντέλα πλοίων που διαθέτει, ως επί το πλείστον οι δυνάμεις σε ξηρά και αέρα είναι απαρχαιωμένες.
Ωστόσο καταφέρνει να παράγει τανκς και αεροπλάνα, την στιγμή που αρκετές χώρες δεν διαθέτουν σχεδόν τίποτα από αυτά στο οπλοστάσιο τους. Οι Ιταλοί στρατιωτικοί σύμβουλοι όμως τονίζουν στο Μουσολίνι, πως ο ιταλικός στρατός θα είναι πλήρως επανδρωμένος στο τέλος του 1943 κι όχι νωρίτερα.
Μάλιστα, ο ιταλικός στρατός αποδεικνύεται αναποτελεσματικός στη μάχη, όταν γίνεται η εισβολή στην Αιθιοπία. Ο πόλεμος ξεκινάει στις 3 Οκτωβρίου του 1935 και τελειώνει τον Μάιο του 1936, ενώ θα έπρεπε να τερματιστεί νωρίτερα, εξαιτίας της ιταλικής υπεροπλίας.
Ο Μουσολίνι όμως δεν πρόκειται να αλλάξει τα σχέδια του για αναβίωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Μεσόγειο.
Τοποθετεί άτομα στο στρατό σε θέσεις κλειδιά, τα οποία αρέσκονται φιλικά στον ίδιο και προπαντός άσχετους από πολεμικά θέματα. Απομονώνει τους στρατηγούς του από το στράτευμα και μειώνει τις αρμοδιότητες τους, ώστε να μην φέρουν αντίρρηση στις ιδέες του. Ταυτόχρονα, οργανώνει την ιταλική προπαγάνδα και διαδίδει πως, οι λαοί της Μεσογείου, περιμένουν τους Ιταλούς ως απελευθερωτές και συνεχιστές τής δόξας της Ρώμης. Ο ιταλικός λαός πιστεύει τα λόγια του φασίστα ηγέτη κι θεωρεί πως η δόξα της Ιταλίας στα πεδία των μαχών θα αναβαθμίσει την άσχημη ποιότητα ζωής τους.
Στον αντίποδα, ο ελληνικός στρατός είναι σε οικτρή κατάσταση και πλήρως αποδιοργανωμένος. Ορισμένα αρχεία του 1934 αναφέρουν χαρακτηριστικά, πως δεν υπάρχουν γάζες στα στρατόπεδα, ενώ οι φαντάροι κάνουν σκοπιές σε άδειες αποθήκες πυρομαχικών. Πολλά έμπειρα στελέχη βρίσκονται εκτός υπηρεσίας ή έχουν λάβει για πολιτικούς λόγους δυσμενείς μεταθέσεις. Συνήθως, οι αξιωματικοί εκπαιδεύονται με εγχειρίδια γραμμένα πριν το 1920, την στιγμή που έχει αλλάξει παγκόσμια ο τρόπος με τον οποίο διεξάγεται ο πόλεμος και δεν έχουν επαφή με τις τελευταίες πολεμικές εξελίξεις.
Ταυτόχρονα, ο στρατός είναι απαρχαιωμένος στο πολεμικό υλικό, ενώ δεν γίνεται χρήση των καινούργιων οπλικών συστημάτων, όπως τανκς και αεροπλάνα. Απουσιάζουν αρκετά εφόδια, όπως βλήματα ή σφαίρες και το μόνο που βρίσκεται σε σχετική επάρκεια, είναι τουφέκια του Μεσοπολέμου.
Ο Μεταξάς μπορεί να συμπαθεί μεν τα καθεστώτα της Ιταλίας και της Γερμανίας, όμως έχει υπάρξει στρατηγός και αντιλαμβάνεται πως πλησιάζει η ώρα που η χώρα θα διαλέξει ανοιχτά στρατόπεδο. Παράλληλα, γνωρίζει ότι υπάρχει τεράστια αγγλική επιρροή στην Ελλάδα και πως η χώρα δεν υπάγεται στην σφαίρα επιρροής των κεντρικών δυνάμεων.
Ύστερα, από πιέσεις των στρατηγών του και του Λονδίνου αρχίζει την αναδιοργάνωση του στρατού σε πολεμικό υλικό και ανακαλεί τους έμπειρους αξιωματικούς. Τους τελευταίους όμως μετά τα μέσα του 1937 για πολιτικούς λόγους.
Επιπλέον, δίνει στον αρχιστράτηγο Αλέξανδρο Παπάγο το δικαίωμα να οργανώσει από κοινού με τους Άγγλους, την ελληνική άμυνα.
Αλβανικό μέτωπο
Η Ιταλία δεν περιμένει αντίσταση από το ελληνικό στράτευμα για δύο λόγους. Αρχικά το υποτιμά κι έπειτα περιμένει ο Μεταξάς να συνθηκολογήσει, γιατί έχει δείξει συμπάθεια τόσο στο Μουσολίνι, όσο και στον Χίτλερ.
Έτσι, ο Μπενίτο Μουσολίνι που είναι ο αρχηγός του στρατού της γείτονα χώρας, ενημερώνει εν τέλει τους στρατηγούς του για την επικείμενη επίθεση λίγο καιρό πριν πραγματοποιηθεί.
Παρά την υπεροπλία όμως των Ιταλών, τα πράγματα δεν εξελίσσονται με βάση τα σχέδια τους. Η αεροπορία που διαδραματίζει καθοριστικό παράγοντα στον σύγχρονο πόλεμο, δεν λειτουργεί σωστά στο μεγαλύτερο μέρος του πολέμου εξαιτίας της κακοκαιρίας. Ταυτόχρονα, τα τανκς καθηλώνονται στα βουνά της Ηπείρου από φυσικά εμπόδια, παρά από προσπάθειες των Ελλήνων στρατιωτών.
Ένα μέρος του ιταλικού στρατού διασκορπίζεται στην Αλβανία προκειμένου να μην οργανωθεί αλβανική αντίσταση και γίνουν σαμποτάζ στην τροφοδοσία. Επίσης, το πολεμικό υλικό φτάνει με δυσκολία στα πεδία της μάχης, ενώ ο ανεφοδιασμός που στηρίζεται στη θάλασσα, δυσκολεύει εξαιτίας της παρουσίας του αγγλικού ναυτικού.
Το πεζικό δε βρίσκεται σε καλύτερη μοίρα. Οι φαντάροι είναι εξοπλισμένοι με δύσχρηστα όπλα του Α΄ΠΠ που φτάνουν σε μήκος κοντά στα 2μ., κάτι που είναι εμπόδιο για τις γρήγορες μετακινήσεις στα χιονισμένα βουνά. Λίγοι στρατιώτες διαθέτουν καινούργια ιταλικά όπλα, από τα οποία ελάχιστα αποδεικνύονται αποτελεσματικά. Μάλιστα, αρκετά είναι ελαττωματικά και ο ορεινός καιρός τα οδηγεί σε συχνές βλάβες.
Ακόμη, σημαντικός παράγοντας είναι το ηθικό και οι βλέψεις των Ιταλών φαντάρων, καθώς η γείτονα χώρα πέρα από την σύντομη συμμετοχή στον Α΄ΠΠ, δεν έχει εμπειρίες από πολέμους. Έτσι, οι Ιταλοί στρατιώτες αντιλαμβάνονται από τις πρώτες μάχες την τραγικότητα του πολέμου, τον οποίο αντιμετωπίζουν ως μια ρομαντική συνθήκη, με αποτέλεσμα να μην θέλουν να πολεμήσουν.
Αντιθέτως, το ελληνικό στράτευμα έχει καταφέρει να αναδιοργανωθεί κρυφά από τον αντίπαλο, οπότε διαθέτει ως ένα σημείο το στοιχείο της έκπληξης. Δεν αντιμετωπίζει λογιστικά προβλήματα, καθώς χρησιμοποιεί λίγα πολεμικά μέσα, όπως ατομικά όπλα και κανόνια κι όχι πιο πολύπλοκα συστήματα, όπως τεθωρακισμένα και αεροπλάνα.
Πολλά στελέχη, είτε υψηλόβαθμα, είτε χαμηλόβαθμα, είναι έμπειροι αξιωματικοί και ορισμένοι έχουν σπουδάσει στις καλύτερες στρατιωτικές σχολές της Ευρώπης.
Παράλληλα, το ελληνικό στράτευμα δεν αντιμετωπίζει σημαντικό πρόβλημα τροφοδοσίας, καθώς ξεπερνάει τα προβλήματα που προκύπτουν. Ακόμη, οι φαντάροι γνωρίζουν ως ένα βαθμό, πως να ανταπεξέλθουν στα χιονισμένα βουνά της Ηπείρου, γιατί πολλοί κατάγονται από ορεινές περιοχές.
Επιπλέον, η Ελλάδα σε όλο το πρώτο μισό του 20ου αιώνα βρίσκεται σχεδόν πάντα σε εμπόλεμη κατάσταση. Πολλοί στρατιώτες γνωρίζουν λοιπόν, την τραγικότητα του πολέμου και στην συγκεκριμένη συγκυρία βρίσκονται στη θέση του αμυνόμενου. Έτσι, έχουν ανεβασμένο ηθικό, καθώς αισθάνονται ότι υπερασπίζονται το σπίτι τους.
Η κατάρρευση του μύθου
Παρά τις ελληνικές επιτυχίες στα βουνά της Ηπείρου, το Αλβανικό μέτωπο αρχίζει να καταρρέει σιγά σιγά στα τέλη του 1940 και στις αρχές του 1941. Αρχικά το πρόβλημα γίνεται αντιληπτό στην ηγεσία του στρατού, ο οποίος βλέπει τα πολεμοφόδια να τελειώνουν.
Σχεδόν όλα τα κράτη των Συμμάχων στην Ευρώπη έχουν καταρρεύσει και η Ελλάδα αγοράσει σε εξωφρενικές τιμές, όπλα και σφαίρες από την Μέση Ανατολή. Μάλιστα, λίγο πριν την συνθηκολόγηση εξετάζει να αγοράσει γερμανικά τουφέκια από την Τουρκία, τα οποία διατίθενται σε τιμές πέντε φορές παραπάνω από την κανονική τους αξία.
Η κατάσταση επιδεινώνεται με την επικείμενη γερμανική εισβολή στα βουνά της Μακεδονίας. Παρότι στη γραμμή Μεταξά απασχολείται ένα μικρό τμήμα του στρατού, βρίσκονται αρκετά πολεμοφόδια που είναι σε έλλειψη.
Ταυτόχρονα, οι Άγγλοι έχουν σταματήσει να τροφοδοτούν τον ελληνικό στρατό σε εξοπλισμό για δύο λόγους. Πρώτον, το κάνουν τιμωρητικά, καθώς διαφωνούν με την κατασκευή της γραμμής Μεταξά, καθώς επιδιώκουν να αμυνθούν στις Θερμοπύλες και να παραδώσουν τη Βόρεια Ελλάδα στον Άξονα.
Έπειτα, με την κατάρρευση της Γαλλίας και την εισβολή της Ιαπωνίας στις αποικίες της Ασίας, η Βρετανία συγκεντρώνει για την ίδια, όσο περισσότερο πολεμικό υλικό είναι διαθέσιμο.
Έτσι, το Αλβανικό μέτωπο πέφτει και αρχίζει η οπισθοχώρηση του ελληνικού στρατού, ο οποίος κερδίζει μεν στο μέτωπο, αλλά χάνει τον πόλεμο.
