Ήταν συγκυριακό το ξέσπασμα των νέων της χώρας λόγω της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου ή τα αίτια της εξέγερσης των νέων υπήρξαν βαθύτερα; Πώς έγινε η κινητοποίηση και πώς επέδρασε στη μαζικοποίησή της η «επίδειξη δύναμης» που θέλησε να κάνει η αστυνομία στα Εξάρχεια, αμέσως μετά τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου; Είναι, όντως, σωστό ότι η τότε κυβέρνηση αντέδρασε ήπια στις κινητοποιήσεις των νέων και τα επεισόδια που ακολούθησαν; Πώς επέδρασε η εξέγερση των νέων στις εξελίξεις στη χώρα; Και υπάρχει σήμερα έδαφος για έναν «νέο Δεκέμβρη»;
Στα ερωτήματα αυτά απαντά με συνέντευξή του στο iEidiseis ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος, Δρ. Πολιτικής Επιστήμης και ερευνητής των κοινωνικών κινημάτων, συγγραφέας του βιβλίου «Δεκέμβρης 2008: Ανάλυση και ερμηνεία. Οι αιτιώδεις μηχανισμοί πίσω από τα συγκρουσιακά γεγονότα» (Εκδόσεις των Συναδέλφων, 2016). Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος, μάλιστα, είχε βρεθεί από την πρώτη στιγμή στο χώρο των Εξαρχείων, όπου σαν σήμερα δολοφονήθηκε ο Αλέξης Γρηγορόπουλος.
Το ξέσπασμα του «Δεκέμβρη του 2008» ήταν συγκυριακό, λόγω της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου ή υπήρχε υπόβαθρο κ. Παπανικολόπουλε; Και αν ναι, ποιο;
Όπως έχω αναπτύξει εκτενώς στο βιβλίο μου για τα γεγονότα του Δεκέμβρη, αν έλειπε έστω και ένας παράγοντας από όσους οδήγησαν στα γεγονότα του Δεκέμβρη, τίποτα δεν θα είχε γίνει όπως έγινε. Πχ. αν δεν ήταν ελληνόπουλο ο νεκρός και ήταν μετανάστης ή αν δεν υπήρχαν μάρτυρες της δολοφονίας ή αν αυτή δεν είχε γίνει στα Εξάρχεια, κ.ο.κ. Ωστόσο, όμως η ένταση και η έκταση σχετίζεται και με πιο δομικές παραμέτρους, όπως η αγωνία της τότε «γενιάς των 700 ευρώ» ότι θα ζούσε χειρότερα από τους γονείς της ή η δυσαρέσκεια από την κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή. Οι συνέπειες της παγκόσμιας κρίσης του 2007-8 δεν είχαν γίνει αισθητές ακόμα όσο έγιναν στη συνέχεια.
Ήσασταν από την πρώτη στιγμή εκεί. Θα μπορούσατε, σας παρακαλώ, να μας περιγράψετε το κλίμα;
Ήμουν στην Καλλιδρομίου όταν μάθαμε για τη δολοφονία, πέντε λεπτά αφότου έλαβε χώρα. Μέσα σε λίγα λεπτά, τα κινητά τηλέφωνα επέτρεψαν τη διάδοση της είδησης και τη συγκέντρωση ατόμων στην πλατεία των Εξαρχείων. Όλοι/ες ενημερώνονταν από το Indymedia, κόσμος ερχόταν από παντού. Οι νέες τεχνολογίες ήταν εκείνη την εποχή ένα νέο όπλο στη φαρέτρα του κόσμου των κινημάτων, και έμελλε να παίξουν καθοριστικό ρόλο στη συνέχεια. Τη στιγμή που συσσωρευόταν η οργή, η αστυνομία έκανε τη λάθος κίνηση: εισήλθε προκλητικά στα Εξάρχεια με κατασταλτική διάθεση. Η απάντηση του κόσμου των κινημάτων υπήρξε άμεση, γεγονός που έβαλε τις βάσεις για τη συνέχεια. Η αστυνομία ήταν ένοχη για τη δολοφονία και είχε έρθει να ζητήσει και τα ρέστα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, σε όλο τον κόσμο, η καταστολή φέρνει το αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα: μαζικοποιεί και ριζοσπαστικοποιεί τους κινητοποιούμενους.
Η κυβέρνηση, ωστόσο, υπερηφανεύεται πως αντέδρασε ήπια στα επεισόδια που ακολούθησαν. Είναι έτσι;
Καθόλου έτσι δεν είναι. Τα ΜΑΤ έπνιξαν τους διαδηλωτές στα δακρυγόνα και στις κρότου λάμψεις και την επομένη, στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, και την μεθεπομένη, στην οδό Σταδίου, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί πανικός, κόσμος να καταλήξει στο νοσοκομείο ή να κινδυνέψει. Με αυτές τις «παράπλευρες συνέπειες» της αστυνομικής δράσης ποτέ δεν ασχολούνται τα κανάλια, αλλά ούτε και οι υπόλογες κυβερνήσεις. Ένας ΜΑΤατζής μάλιστα είχε βγάλει και όπλο κατά των διαδηλωτών. Αυτό που η κυβέρνηση Καραμανλή εννοούσε με τον όρο «ήπια αντίδραση» είναι η απόφασή της να μην κλιμακώσει την καταστολή υπό το φόβο νέου νεκρού. Αντί κλιμάκωσης, επέλεξε να αφήσει χώρο στους διαμαρτυρόμενους ώστε να εκτονωθούν και να παίξει σε δεύτερο χρόνο το παιχνίδι της έντασης. Μιλάω ασφαλώς για τις ένοπλες επιθέσεις σε αστυνομικούς στην Μπουμπουλίνας και στην Πανεπιστημιούπολη, που είχαν ως αποτέλεσμα να παγώσει η κοινή γνώμη και να μην επαναληφθεί η ίδια κινηματική δυναμική μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων, παρά τις σποραδικές προσπάθειες που έγιναν.
Γιατί, κατά τη γνώμη σας, η Νέα Δημοκρατία και οι συστημικές δυνάμεις επιχειρούν να απαξιώσουν τον Δεκέμβριο του 2008 και τη γενιά εκείνη;
Η ΝΔ πάντα επιχειρεί να απαξιώσει τα κοινωνικά κινήματα που αμφισβητούν την πολιτική της, και γενικά την αυτόνομη παρέμβαση της κοινωνίας στα πολιτικά πράγματα. Ένας λόγος παραπάνω, όταν ψάχνει εναγωνίως που να χρεώσει τις δικές της ευθύνες για την εγχώρια οικονομική κρίση. Κατά την ίδια, φταίει η ανομία, ήτοι τα κινήματα, ο συνδικαλισμός, η Αριστερά, κ.ο.κ.
Κατά τη γνώμη σας πώς επέδρασε ο Δεκέμβριος του 2008 στο μετέπειτα κίνημα; Και τι επιπτώσεις είχε στην πολιτική ζωή της χώρας;
Ο Δεκέμβρης βασικά δημιούργησε μια συμμαχία μεταξύ όλων των κινηματικών χώρων (ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ, εξωκοινοβουλευτική Αριστερά, αντιεξουσιαστικός χώρος, συνδικαλιστικός χώρος), η οποία αποτέλεσε τη ραχοκοκκαλιά της αντιμνημονιακής καμπάνιας. Επιπροσθέτως, διαμόρφωσε την τακτική των αναρχικών για τα επόμενα χρόνια, όπου συγκρούονταν με τα ΜΑΤ χρησιμοποιώντας ως ασπίδα τους τη μαζική πορεία αριστερών και εργαζομένων. Τέλος, απέδειξε την αξία των νέων τεχνολογιών και έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα της οριζόντιας οργάνωσης και της άμεσης δράσης.
Σε θεσμικό επίπεδο, η βασικότερη συνέπεια ήταν η σύναψη στενότερων σχέσεων ενός κομματιού της νεολαίας με το μοναδικό κόμμα που στήριξε απροϋπόθετα τις κινητοποιήσεις του Δεκέμβρη, τον ΣΥΡΙΖΑ, και η κατοπινή αδυναμία του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ να διεισδύσουν στα νεανικά ακροατήρια.
Πιθανότητες για «νέο Δεκέμβρη» βλέπετε; Μπορεί να υπάρξει σε κάποια στιγμή στο άμεσο μέλλον;
Τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται, η Δεξιά γίνεται όλο και πιο αυταρχική, οι υποδομές των κινημάτων είναι ακόμα ισχυρές στην Ελλάδα, η χρήση των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας έχει πλέον γενικευθεί και μια συνακόλουθη κουλτούρα αυτονομίας τείνει να γενικευθεί, ειδικά στις νεότερες γενιές. Το σκηνικό είναι στημένο.
(Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος, είναι Δρ. Πολιτικής Επιστήμης και ερευνητής των κοινωνικών κινημάτων, συγγραφέας του βιβλίου «Δεκέμβρης 2008: Ανάλυση και ερμηνεία. Οι αιτιώδεις μηχανισμοί πίσω από τα συγκρουσιακά γεγονότα» (Εκδόσεις των Συναδέλφων, 2016))
