Οι αξίες της ΕΕ πρέπει να υπαγορεύουν ένα ήθος φιλοξενίας στα κράτη μέλη, τονίζει σε άρθρο της στο Socialeurope.eu σχετικά με το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου η Mary Lawlor, καθηγήτρια και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο School of Business του Trinity College του Δουβλίνου και ειδική εισηγήτρια των Ηνωμένων Εθνών για την κατάσταση των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το 2020.
Οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων των μεταναστών και η φίμωση των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πηγάζουν από μια νοοτροπία ασφάλειας και ελέγχου, αναφέρει η ίδια, εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους υπάρχει αυτή η αντιμετώπιση σε τέτοιες τραγωδίες.
Είναι σαφές ότι τα πολύνεκρα ναυάγια ήταν προϊόν πολιτικών αποφάσεων. Ενώ η Ελλάδα και η Ευρωπαϊκή Ένωση, μεταξύ άλλων μέσω της Frontex, έχουν ρίξει την ευθύνη για τις τραγωδίες στους λαθρεμπόρους, αλλά δεν είναι αυτή η κύρια αιτία που οι άνθρωποι επιλέγουν να ξεκινήσουν εξαιρετικά επικίνδυνες διαδρομές με την ελπίδα να φτάσουν στην ΕΕ. Από τη στιγμή δεν υπάρχουν ασφαλείς, νόμιμες και προσβάσιμες διαδρομές για τους ανθρώπους όταν ξεφεύγουν από τις συγκρούσεις και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ή όταν επιδιώκουν να επανενωθούν με τους αγαπημένους τους, ή να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή, θα υπάρχει πάντα μια επιχείρηση για λαθρέμπορους. Μόνο τα κράτη μπορούν να ανοίξουν αυτές τις διαδρομές. Επιλέγουν να μην το κάνουν.
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της είναι διατεθειμένα να δεχτούν τους θανάτους ανθρώπων στα σύνορα της Ευρώπης. Αυτό δεν είναι το πρώτο ναυάγιο στην άκρη της ΕΕ – το αντίθετο μάλιστα. Τον Οκτώβριο του 2013, τουλάχιστον 400 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους όταν δύο πλοία βυθίστηκαν στα ανοικτά των ακτών της Λαμπεντούζα της Ιταλίας.
Σε απάντηση, ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, είπε ότι «πιστεύουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να δεχτεί να πεθαίνουν χιλιάδες άνθρωποι στα σύνορά της». Η ιταλική κυβέρνηση ξεκίνησε το Mare Nostrum, μια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης που διέσωσε περισσότερους από 150.000 ανθρώπους, αλλά ολοκληρώθηκε μετά από μόλις ένα χρόνο. Από τότε, περισσότεροι από 24.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να διασχίσουν τη Μεσόγειο, 18.380 κατά μήκος της κεντρικής διαδρομής της.
Ατιμώρητα εγκλήματα
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ικανότητα έρευνας και διάσωσης της ΕΕ έχει μειωθεί και η αλληλεγγύη, μεταξύ άλλων μέσω της έρευνας και διάσωσης πολιτών, έχει κατασταλεί. Ενώ οι λεγόμενοι λαθρέμποροι διώκονται, δεν υπάρχει καμία ευθύνη για αυτές τις μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτά δεν είναι ατυχήματα. Παράλληλα με τις συστηματικές απωθήσεις, είναι εγκλήματα που διαπράττονται ατιμώρητα.
Σε ολόκληρη την ΕΕ και στα σύνορά της, οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αρνούνται να αποδεχθούν αυτήν την κατάσταση αναλαμβάνουν εδώ και χρόνια δράση σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους μετανάστες, τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο. Το έργο τους σώζει ζωές και προστατεύει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ωστόσο καταστέλλεται, υπονομεύεται και παρεμποδίζεται από τα κράτη, ενώ οι ίδιοι ποινικοποιούνται, σπιλώνονται και απειλούνται.
Το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση
Η ΕΕ έχει τοποθετήσει τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία σε ένα παράδειγμα ασφάλειας και ελέγχου, με ελάχιστο ή καθόλου χώρο για εξέταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό είναι σαφές στην πρόσφατη συμφωνία των κρατών μελών για μια νέα θέση σχετικά με το άσυλο, η οποία, εάν γίνει νόμος, θα παγιώσει ορισμένες από τις πιο προβληματικές πτυχές του υφιστάμενου συστήματος ασύλου της ΕΕ – ιδίως τους κανόνες του Δουβλίνου που συνδέουν τα αιτήματα ασύλου με τον τόπο εισόδου και τη χρήση διαδικασιών στα σύνορα – προσθέτοντας παράλληλα νέους κανόνες που αποσκοπούν να αποτρέψουν τους ανθρώπους από το να έρθουν στο μπλοκ και να διευκολύνουν τις επιστροφές.
Ωστόσο, η ΕΕ βασίζεται στον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζει ότι εδώ «επικρατεί ο πλουραλισμός, η μη διάκριση, η ανεκτικότητα, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη και η ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών». Όλα τα κράτη μέλη δεσμεύονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Είναι υποχρεωμένοι να σέβονται τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος προστατεύει, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα αίτησης ασύλου. Όλα τα μέλη έχουν υπογράψει τις κύριες συμβάσεις του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ολόκληρη την ένωση επιμένουν στις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτές τις συμφωνίες, και έχουν δικαίωμα να το πράξουν. Να διασφαλίσουν δηλαδή ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα γίνονται σεβαστά, προστατεύονται και εκπληρώνονται όπου παραβιάζονται και αγνοούνται συστηματικά και σκληρά.
