Τα καραβάνια των πιστών άλλες χρονιές, τραβούσαν χωρίς προβλήματα στην Παναγία της Τήνου και στην Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο. Εφέτος ο κορωνοϊός έβαλε σοβαρά εμπόδια και οι προσκυνητές θα είναι λιγοστοί. ΄Όπως, λιγοστοί θα είναι και στην Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο για να παρακολουθήσουν μετά από εργασίες πέντε ετών των συνεργείων στη Μονή, την θεία λειτουργία. Οι επισκέπτες αυτοί θα πονέσουν όταν βρεθούν μπροστά στις κατεστραμμένες τοιχογραφίες τις οποίες, όπως έγινε γνωστό, κάποιοι κανίβαλοι κατέστρεψαν τα εικονιζόμενα πρόσωπα των Αγίων και δεν είναι πλέον ορατά.
Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη
akontogiannidis@yahoo.gr
Ευτυχώς η ιστορική και θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς Σουμελά, που φιλοτέχνησε ο ευαγγελιστής Λουκάς στην Θήβα (όπως και άλλες δύο) βρίσκεται στη νέα Μονή της «πρόσφυγος Παναγιάς» στο Βέρμιο και θα μπορέσουν όσοι πιστοί πάνε, να την προσκυνήσουν.
Η θαυματουργή αυτή εικόνα της Παναγιάς έχει δραματική ιστορία. Είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, που ιστορήθηκε στην Θήβα μαζί με άλλες δύο. Μετά το θάνατο του Ευαγγελιστή Λουκά, ο μαθητής του Ανανίας τη μετέφερε στην Αθήνα και την τοποθέτησε ως «Παναγία η Αθηνιώτισσα» στον Παρθενώνα, που είχε μεταβληθεί τότε σε ναό της Αγίας Σοφίας. Έμεινε εκεί για λίγα χρόνια και μετά τοποθετήθηκε στον νεόκτιστο ναό της «Μεγάλης Παναγίας» στη στοά του Αδριανού, ο οποίος καταστράφηκε στη μεγάλη πυρκαϊά του 1885 και κατεδαφίστηκε.
Η εικόνα παρέμεινε στο ναό εως το 385. Κατά την παράδοση, παρουσιάσθηκε η Παναγία στους μοναχούς Βαρνάβα (κατά κόσμον Βασίλειο) και Σωφρόνιο (Σωτήριχο), θείο κι ανεψιό και τους ζήτησε να ιδρύσουν μοναστήρι στο όνομα της στον Πόντο και να εγκαταστήσουν εκεί την εικόνα της.
Οι δύο μοναχοί, με την εικόνα στα χέρια, μετέβησαν στον Πόντο, επισκέφθηκαν πρώτα την Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Βαζελώνος και είδαν τον τρόπο κατασκευής της στην πλαγιά βουνού, βρήκαν κατόπιν με θεία έμπνευση και υπόδειξη, το 386 επί Θεοδοσίου του Μεγάλου, σπήλαιο, στο όρος Μελά, 46 χλμ. νότια της Τραπεζούντος και ίδρυσαν εκεί την Μονή της Παναγίας Στου Μελά (Σουμελά).
Η θαυματουργή εικόνα παρέμεινε στη Μονή στον Πόντο για 1545 χρόνια! Στο διάστημα αυτό βυζαντινοί αυτοκράτορες την προσκύνησαν, έδωσαν προνόμια και χρυσόβουλα στη Μονή και οι σουλτάνοι φιρμάνια με προνόμια. Ο σουλτάνος Σελήμ, κατά την διάρκεια κυνηγίου νόσησε και κατελήφθη από φρικτούς πόνους και κινδύνευε να πεθάνει. Διανυκτέρευσε τότε στη Μονή, όπου οι καλόγεροι ζήτησαν την βοήθεια της Παναγίας και ως εκ θαύματος, ο Σελίμ που προσκύνησε την εικόνα θεραπεύτηκε!
Στις 19-12-1923 με την εκδίωξη όλων των μοναχών, η Μονή δέχτηκε επιδρομές χρυσοθήρων και ερημώθηκε. Πριν φύγουν οι τελευταίοι μοναχοί, Ιερεμίας και Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης πήραν την εικόνα της Παναγίας, τον σταυρό με τα πολύτιμα πετράδια του Εμμανουήλ Κομνηνού και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του οσίου Χριστοφόρου και τα έθαψαν σε κρύπτη, δίπλα στο Μετόχι της Αγίας Βαρβάρας.
Το 1931, οι σχέσεις Ελλάδος και Τουρκίας εξομαλύνθηκαν και ο Τούρκος πρωθυπουργός Ισμέτ Ινονού πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στην Αθήνα. Εκεί, μετά από παράκληση του Πόντιου υπουργού Λεωνίδα Ιασωνίδη, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος ζήτησε από τον Ινονού να επιτρέψει στον μοναχό Αμβρόσιο τον Σουμελιώτη, να μεταβεί στη Μονή Σουμελά και να πάρει τα κρυμμένα ιερά κειμήλια.
Ο Αμβρόσιος πήγε στο Μετόχι της Αγίας Βαρβάρας, με τον εκπρόσωπο του Πατριαρχείου Αλέξ. Βασιλείου και με συνοδεία Τούρκου αξιωματικού της Αστυνομίας, τα βρήκε, τα έφερε στην Αθήνα και η τότε κυβέρνηση τα τοποθέτησε στο Βυζαντινό Μουσείο. Το 1952, χτίστηκε στο Βέρμιο η Μονή της Παναγίας Σουμελά και πριν από 28 χρόνια με παρέμβαση του τότε πρωθυπουργού Κων. Μητσοτάκη θα μεταφερθεί με μεγάλες τιμές στον φυσικό της χώρο, για προσκύνημα.
Οι άλλες δύο εικόνες του Ευαγγελιστή Λουκά βρίσκονται, η μία στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου στα Καλάβρυτα και η άλλη στη Μονή Κύκκου(Αγίας Ελεούσας) στην Κύπρο. Όταν το 1960 επισκέφθηκε την Παναγία Σουμελά ο αρχηγός της ΕΟΚΑ Γεώργιος Γρίβας μίλησε με συγκίνηση για τη Μονή Κύκκου που υπήρξε κατά τον σκληρό αγώνα της ΕΟΚΑ το κατ’ εξοχήν «λημέρι» του ιδίου και των παλικαριών του.
«Προσευχόμασταν στην εικόνα της Παναγιάς, παίρναμε δύναμη κι ελπίδα για τον σκληρό αγώνα που διεξαγάγαμε…». Άλλωστε, οι Μονές ήταν στην Ελλάδα καταφύγια των αγωνιστών του ‘21 και στον Πόντο των καταδιωκόμενων από τους Τούρκους Χριστιανών…
